در ابتدا با استفاده از برخى روايات، تصويرى از وضعيت دينى در آخرالزمان ارائه مى شود:
«اسلام و ايمان، غريب مى شود، همان طور كه در ابتدا غريب بود»،
«مساجد از نظر ظاهرى آباد، ولى از نظر هدايت خراب هستند»،
«انسان دين خود را مى فروشد، به گونه اى كه ممكن است صبح مؤمن باشد و عصر كافر شود يا عصر، مؤمن باشد و صبح كافر گردد»،
«جو عمومى و حاكم، جو كفر و بى دينى است ؛ به گونه اى كه حتى بعضى از مؤمنان را نيز متزلزل كرده و به كفر دعوت مى كند»،
«ملت هاى ديگر از اديان خود، گمراه مى شوند»،
«هر كس كه پرچم گمراهى بلند كند، هوادارانى خواهد يافت»،
«با عقايد اسلامى – حتى ايمان به خدا – به طور علنى برخورد مى شود»،[1]
«شنيدن حقايق قرآن، بر مردم گران آيد ؛ اما شنيدن باطل آسان است»،
«مردم نسبت به وقت نماز، بى اعتنا مى شوند»،[2]
«بدعت ها ظاهر و زياد شود»،
«حلال، حرام شود و حرام، حلال» و…[3].
مجموع اين جملات نورانى، بيانگر وجود نوعى تحير، پس رفت اعتقادى، ظاهرسازى و رنگ باختن ديندارى در آخرالزمان است. چنان كه حضرت على (علیه السلام) نيز به اين مطلب اشاره فرموده است:
«يكون حيره و غيبه تضل فيها اقوام و تهتدى فيها آخرون»؛[4] «غيبت و حيرتى پيش خواهد آمد كه گروه هايى گمراه مى شوند و دسته اى ديگر هدايت مى يابند».
وضعيت ديندارى در آخرالزمان سخت و شكننده و ميزان رويگردانى اغلب مردم از دستورات الهى، زيادتر است. اين مسئله دلايل مختلفى مى تواند داشته باشد، از جمله :
1 – تحريف در آموزه هاى متعالى و راستين دين در اين عصر فزونى مى گيرد و اديان و مكاتب مختلفى شكل مى گيرد؛ اين اديان ساختگى، رنگ و بويى از حقيقت ندارند و تهى از معنويت و باورهاى راستين حق گرايانه هستند.
در روايات نيز اشاره شده كه سرگردانى در عقايد دينى، نتيجه جريانات باطلى است كه با جهالت و كنار گذاشتن تفكر در ميان امت ظاهر مى شود.[5]
2 – غول هاى ارتباط جمعى و رسانه اى، به شدت با اسلام درگير مى شوند و با انواع تخريب ها و تحريف ها و سياه نمايى ها، سعى بر آن دارند كه چهره خشن و سياهى از اسلام و دين نشان دهند و در اين كار، چنان ماهرانه و شيطنت آميز واقعيت ها را تحريف و تخريب مى كنند كه حتى برخى از مسلمانان نيز دچار ترديد مى شوند و گاه از دين خود شرمنده مى شوند، و از طرفى ديگر، ظواهر دنيا را چنان فريبنده و زيبا جلوه مى دهند و انواع فساد و فحشا را در جامعه پخش مى كنند، به گونه اى كه مردم در كنترل كردن اميال و غرايز خود بايد مجاهدت و تلاش فراوان كنند. بازار فسادهاى مالى و اخلاقى، چنان گرم مى شود كه برخى، همه چيز را به فراموشى مى سپرند و حتى انسانيت را زير پا قرار مى دهند روشن است كه با فساد علنى دنياى امروز، حفظ دين و معنويت، بسيار مشكل است.
3 – مردم از محتواى اسلام و قرآن و حقيقت آن دور مى شوند. اين دور شدن به چند شكل اتفاق مى افتد. توجه بيش از حد به ظاهر و غفلت از محتوا و پيام؛ يعنى، مردم به جاى اين كه دنبال فهم معانى قرآن باشند، بيشتر به خواندن آن و لحن و صوت ارزش بدهند.[6]
همچنين به قدرى معانى مختلف و برداشت هاى غيرمعقول از قرآن عرضه مى شود و به قدرى اختلاف قرائت ها و تكثرگرايى رواج و مقبوليت يابد كه معناى اصلى قرآن و منظور الهى از نزول آن در بين مردم گم شود و كسى نداند كه منظور خداوند از نزول فلان آيه يا سوره يا كل قرآن و اسلام چيست. در اين صورت نيز از قرآن و اسلام، جز اسم چيزى نخواهد ماند، زيرا هر كس حرفى خواهد زد و آن را حرف اسلام و قرآن قلمداد خواهد كرد.[7]
با اين حال نبايد از نظر دور داشت كه اگر حفظ دين در آخرالزمان دشوار است به همان نسبت عوامل و زمينه هاى ديندار شدن نيز بهتر و بيشتر فراهم است. براى نمونه در هيچ زمانى به اندازه زمان ما ابزار و وسايلى كه بتوان با كمك آنها دين را شناخت فراهم نبوده است ؛ مانند كتاب، صوت، تصوير و نيز گسترش دانش و معارف. اگر در گذشته شخصى براى استماع حديثى فرسنگ ها راه بيابان را طى مى نمود، امروز با زدن چند كليد رايانه و يا مراجعه ساده به كتاب ها و نيز امواج راديويى و تصويرى و… مى تواند به همان اطلاعات دسترسى پيدا كند. علاوه بر آنكه مردم آخرالزمان از عقل و هوش بيشترى برخوردارند.
از امام سجاد (علیه السلام) نقل شده كه فرمود: «خداوند آيات سوره توحيد و نيز اول سوره حشر را براى مردم آخرالزمان نازل كرده است، چرا كه مردم آخرالزمان از عقل و بينش بالاترى برخوردارند».
از طرف ديگر هر چند حفظ دين و عمل به وظيفه، در دنياى پرتلاطم و سراسر ظلم و فساد، كارى دشوار است ؛ ولى پاداش انسان هاى متدين و دين مدار نيز افزون است.
در روايتى پيامبر گرامى اسلام به اصحابش فرمود: «به زودى گروهى بعد از شما مى آيند كه يك نفر از آنان اجر پنجاه نفر از شما (صحابه) را دارد». اصحاب گفتند: «يا رسول الله! ما با تو در بدر و احد و حنين شركت داشتيم و قرآن در ميان ما نازل شد». پيامبر فرمود: «اگر بر شما وارد مى شد آن چه آنان تحمل مى كنند، مانند صبر آنان صبر نمى كرديد».[8]
مؤمنان آخرالزمان، به فرموده اميرمؤمنان: «در كارها و فداكارى هاى نيك و بزرگ مسلمانان صدر اسلام شريك اند».[9] «و اينان كسانى اند كه پيامبر، آنان را برادر خود خوانده و آرزوى ديدار آنان را كرده است»[10] و «افرادى هستند كه خداوند، آنان را اولياى خود خوانده است».[11]
بنابراين در اين دوران عده اى از مردم، به اوج تقوا و دين دارى رسيده و به آن پايبند هستند. اينان ياران و دوستداران حضرت مهدى(عج) هستند و تلاش مى كنند تا زمينه ظهور و قيام آن حضرت را فراهم سازند و جامعه را آماده كنند.
پی نوشت ها
[1] – ر.ك: معجم احاديث امام مهدى، ج 1، صص 87، 71، 44، 31 و… از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) .
[2] – ر.ك: بحارالانوار، ج 52، ص 256- 260 ؛ حضرت مهدى از ظهور تا پيروزى، ص 250-249.
[3] – ر.ك: معجم احاديث امام مهدى، ج 3، ص 218 ؛ منتخب الاثر، ص 527، و…
[4] – الغيبة نعمانى، ص 104 ؛ تاريخ غيبت كبرى، ص 246.
[5] – ر.ك: اشاره الاسلام، ص 86 ؛ بحارالانوار، ج 52، ص 228.
[6] – ر.ك: بحارالانوار، ج 52، ص 190.
[7] – ر.ك: تفسير فرات كوفى، ص 139.
[8] – بحارالانوار، ج 52، ص 130، ح 26.
[9] – همان، ص 131، ح 32.
[10] – همان، ص 133، ح 36.
[11] – همان، ص 143، ح 59.