پوچگرايى، بدبينى و حالات پيش آمده براى شما، علل و عوامل مختلفى دارد كه اهم آنها عبارت است از:
1 – نداشتن فلسفه درست و اساسى در زندگى؛
2 – فقدان ايدهآل و آرمان عالى و معنوى،
3 – مسائل و مشكلات تربيتى و خانوادگى؛
4 – تجربه متعدد ناكامى و شكست در زندگى؛
5 – تعارضات فكرى و ناتوانى در حل آنها؛
6 – بحران هويت.
مشكلاتى كه طرح كرده ايد، كم و بيش در بسيارى از جوانان هم سن و سال شما وجود دارد. جوانانى كه مانند شما در پى اهداف و آرمانهاى بلند و ارزشمندى هستند، با مشكل مضاعفى رو به رو مىشوند؛ زيرا – علاوه بر مشكلات روحى ناشى از دوران جوانى و محروميتها و فشارهاى دوران تحصيل – از اينكه بين وضع موجود و آرمان مطلوبشان، فاصله زيادى احساس مىكنند، رنج جانكاهى آنان را مىآزارد. در عين حال بايد دانست زندگى، مجموعهاى از شادى و رنج، كامروايى و ناكامى، تلخى و شيرينى و خلاصه ميدان جنگى است كه هركس در آن، سهمى از پيروزى و شكست دارد. همه اينها به شكلهاى گوناگون، در زندگى هر فرد وجود دارد و در ايام جوانى و تحصيلى، اين فشارها شديدتر است.
اما چه بايد كرد؟
نكته مهم و اساسى، نحوه برخورد انسان با اين مسائل است. در اين رابطه دو گونه برخورد مىتوان داشت:
1 – واكنش انفعالى
در برخورد انفعالى، انسان همواره مشكلات را بزرگ مىبيند و در بيشتر صحنهها خود را شكست خورده مىپندارد. به رغم اينكه از خود انتظاراتى بيش از حد توانش دارد، در گشودن راه و گام نهادن به سوى هدف، خود را ناتوان مىبيند. امكانات، توانمندىها و موفقيتهاى خويش را فراموش مىكند و كمكم احساس يأس، ضعف و سستى نموده و خود را بيمار مىپندارد. اگر اين روند ادامه يابد، گرفتار بيمارىهايى مىشود كه با هيچ دارويى درمان نمىشود؛ جز با تغيير در روحيه و تغيير در سبك زندگى.
2 – واكنش فعال
انسان در برخورد فعال به مقايسه معقول و منطقى، بين خواستهها و توانمندىها و شكستها و پيروزىها مىپردازد. توقع از خويش را با واقعيات و توانايىهاى فردى و شرايط محيطى و اجتماعى، تنظيم مىكند و با جدّيت، نشاط و روحيه بالا، به فعاليت و تلاش مىپردازد. توصيه ما به شما اين است كه:
1 – همواره به آرمانهاى دست نيافتنى نينديشيد؛ بلكه خواستها و تمايلات خود را متناسب با ميزان و سطح توانايىها خود تنظيم كنيد.
2 – موفقيت و كاميابىهايى را كه در زندگى تجربه كردهايد در نظر بگيريد و آنها را در يك دفترچه يادداشت و هر روز آن را مرور كنيد.
3 – نشاط خود را همواره حفظ كنيد و هرگز خود را مريض و ضعيف به حساب نياوريد. براى حفظ نشاط همه روزه ورزش كنيد.
4 – بروز مشكلات را در زندگى، امرى عادى بدانيد و به همان اندازه، آنها را بپذيريد كه كاميابىها را پذيرا هستيد.
5 – براى رشد معنويت، بايد براى خود برنامهريزى كنيد. البته برنامه سنگين نريزيد؛ ولى در اجراى آن مداومت و جديت داشته باشيد.
6 – براى شركت در فعاليتهاى فرهنگى، هر قدر مىتوانيد تلاش كنيد و اگر اصلاً نمىتوانيد، در فرصتهاى ديگر اين كار را انجام دهيد.
7 – همواره از خداوند در همه امور مدد جوييد و نسبت به آنچه او مقدر مىفرمايد، راضى باشيد.
اما در مورد نگرانى شما و نااميدى از آينده بهتر است پاسخ را با اين روايت آغاز كنيم: «ما فات مضى و ما سيأتيك فاين قم فاغتنم الفرصة بين العدمين»؛[1] «گذشته گذشت و از آينده هم هنوز خبرى نيست پس فرصت را بين دو امرى كه موجود نيستند، مغتنم شمار». شما از آينده خبر نداريد تا درباره آن نگران و مأيوس باشيد؛ آينده نيز ريشه در زمان حال دارد. پس اگر در صدد اصلاح امور آينده خود هستيد، بايد آنچه امروز وظيفه شما است، با دقت و به خوبى انجام دهيد. اين تنها راهى است كه آينده شما را تأمين خواهد كرد. وقت خود را صرف امرى كنيد كه در دسترس شما است و آن زمان حال است. هر روز فرصتى است كه بايد از آن استفاده كرد. خوشىها و آسايشى كه امروز در اختيار داريم، نبايد به خاطر آيندهاى كه خبرى از آن نداريم، مكدر سازيم؟
حضرت على عليه السلام مى فرمايد: «نگرانىهاى سال را بر نگرانى امروزت اضافه مكن ؛ براى امروز مشكلات خودش كافى است»،[2] اگر به زندگى گذشته خود توجه كنيد، همه جا و در همه مراحل لطف و رحمت خداوند را آشكارا مىبينيد و توجّه به نعمتهاى بىپايان او انسان را شكرگزار مىكند.
يكى از نعمتهاى خدا امكان تحصيل در مراكز آموزش عالى است. هر سال هزاران نفر در كنكور شركت مىكنند و عده زيادى، به هر دليل، در اين آزمون ناموفق هستند. استعداد و امكاناتى كه خداوند به شما عطا كرده، دليل موفقيت شما بوده است و لذا عقل سليم حكم مىكند انسانى چون شما شكرگزار خدا باشد.
سعدى در ديباچه گلستان چه زيبا گفته است:
باران رحمت بىحسابش همه را رسيده و خوان نعمت بىدريغش همه جا كشيده ؛ پرده ناموس بندگان به گناه فاحش ندرد و وظيفه روزى بخطاى منكر نبرد.
اى كريمى كه از خزانه غيب
گبر و ترسا وظيفه خور دارى
دوستان را كجا كنى محروم
تو كه با دشمنان نظر دارى
محبت مادر به انسان بالاترين محبتها است و اگر بفهميم كه محبت خداوند به انسان، هزاران بار از محبت مادر بيشتر است، در همه امور به او پناه مىبريم و لطف او را در لحظه لحظه زندگى مىبينيم. ضمناً نبايد به هيچ وجه از آينده خود، مأيوس باشيد و در برابر مشكلات، سر تعظيم فرود آوريد.
شما با اراده قوى و تصميم جدى و با توكّل بر خداوند، مىتوانيد ايمانتان را به خدا محكم كنيد و از دامهاى شيطان رهايى يابيد. قطعاً در وجود شما، نقاط مثبت و خوبىهايى وجود دارد كه اگر به آنها توجه داشته باشيد و به شكوفايى آنها بپردازيد، از بدىها و نقاط منفىخود گريزان خواهيد شد و آنها را از وجود خود، ريشهكن ساخت.
چرا نبايد به آينده اميدوار باشيد؟ دانشجويى نظير شما – كه مشغول تحصيلات عالى است و مىتواند با تلاش و جديت در آينده براى خود شغل مناسبى پيدا كند و با شخص شايسته و صالحى ازدواج نموده و تشكيل خانواده دهد – به چه دليل بايد نااميد باشد؟ و چرا بايد از لطف و عنايت پروردگار مأيوس گردد؟ بنابراين:
1 – با افراد شاد، خوشبين و اميدوار مجالست داشته باشيد و از روحيه آنان الهام بگيريد.
2 – از اساتيد دلسوز و متعهد كمك بگيريد.
3 – منزوى نباشيد و با افراد با تجربه و متعهد، ارتباط صميمانه برقرار سازيد.
4 – كتابهايى را كه در زمينه شادكامى، رمز موفقيت، راز موفقيت مردان بزرگ و… نوشته شده، با دقت بخوانيد و به دستورات آنها عمل كنيد.
5 – ورزش كنيد ؛ زيرا ورزش در شادى روح و سلامت جسم مؤثّر است.
6 – در محيطهاى شاد و سالم، به استراحت و تفريح بپردازيد.
7 – از همنشينى با افراد منفىگرا بر حذر باشيد.
8 – از بحثهاى رنجآور با اين و آن اجتناب كنيد.
9 – بدانيد مشكلات و رنجها، هميشگى نيست و روزگار در حال تغيير و تحول است و چه بسا حوادث پيشبينى نشدهاى، در حل مشكلات به يارى انسان بشتابد.
10 – سفرهاى شاد و سير و سياحتهاى علمى، براى شما لازم و مؤثّر است.
11 – خاطرات تلخ را به دست فراموشى سپاريد و از بازگو كردن آن براى ديگران، بپرهيزيد.
12 – اگر ذوق هنرى داريد، به كارهاى هنرى – از قبيل كاريكاتور، گرافيك، نقاشى، خط، نويسندگى و… – بپردازيد.
13 – نيايش و دعا مؤثّر و نافذ است ؛ بنابراين از دعاها و مناجاتهاى دلنشين غافل نباشيد. در اين راستا نيايشهايى هم چون: مناجات خمسهعشر، دعاى كميل و نيز صحيفه سجاديه بويژه دعاى مكارم الاخلاق را همواره بخوانيد و باور داشته باشيد كه نيايش و دعا سرنوشتساز است، با خدا انس بيشترى داشته باشيد و با او درد دل كنيد.
14 – در اوقات فراغت، به تفصيل نعمتها و الطاف الهى را از قبيل اصل وجود، سلامتى، توفيق تحصيل و… و نيز بلايايى كه خدا از شما دور كرده است، يادآور شويد و ضمن سپاسگزارى از او، قلب خويش را مالامال از محبت و عشق الهى كنيد.
15 – قرآن كلام خدا است. از تلاوت و تدبّر در آيههاى آن هر چند اندك، دريغ نكنيد؛ زيرا تلاوت قرآن اگر توأم با تدبر و تفكر باشد، اثرات معنوى فراوان دارد و شما را با خدا مأنوستر مىسازد و باعث آرامش روح و روان شما مىگردد.
پی نوشت ها
[1] – محمدى رى شهرى، ميزان الحكمه، ج 10، باب الفرصه، ح 15786.
[2] – وسائلالشيعه، ج 17، باب 13، ح، 21952، ص 50.