درس های نهایه الحکمه ـ جلسه پانزدهم

تنبیه

ضرورت به چند قسم تقسیم می شود:

1 – ضرورت ازلی: محمول برای موضوع بدون هیچ شرطی، ضرورت دارد مثل : الله موجود.

2 – ضرورت ذاتی: محمول در ظرفِ وجودِ موضوع، برای موضوع، ضرورت دارد مثل : الانسان حیوان.

3 – ضرورت وصفی: محمول برای موضوعی که دارای وصفی است ضرورت دارد مثل: الکاتب متحرک الاصابع.

4 – ضرورت وقتیه: محمول در ظرف زمان خاصی برای موضوع ضرورت دارد: القمر منخسف بالضروره حین بینونه الشمس بینه وبین الارض.

5 – ضرورت به شرط محمول: محمول در صورتی که قبلا بر موضوع حمل شده باشد برای موضوع ضرورت دارد مثل: الانسان العالم عالمٌ.

 

 

 امکان هم اقسامی دارد که ما تا کنون با امکان خاص سروکار داشتیم. اقسام امکان عبارتند از :

1 – امکان خاص: سلب ضرورتین

2 – امکان عام: سلب ضرورت از جانب مخالف مانند: الانسان موجود بالامکان؛ عدمِ انسان ضرورت ندارد.

3 – امکان اخص:سلبِ ضرورتِ ذاتی، وصفی، و وقتی

4 – امکان وقوعی: سلب ضرورت از جانب موافق، یعنی محمول برای موضوع نه استحاله ذاتی دراد و نه استحاله بالغیر.

5 – امکان استعدادی: همان استعداد است ، وقتی مستعدّ را با مستعدّ له مقایسه کنیم به آن امکانِ استعدادی گفته می شود مثل استعداد انسان شدن برای نطفه.

6 – امکان استقبالی: زمانی تحقق دارد که موضوع، ضرورتی برای محمول نداشته باشد. زید کاتب غدا بالامکان