سابقا در حوزه هاى علميّه نهايه ى شيخ طوسى ـ رحمه اللّه ـ تدريس مى شد، كه به خلاف شرايع طول و تفصيل ندارد و اولى به تدريس بود؛ اگر در نهايه خلاف مشهور وجود دارد، شرايع هم دارد. بعد رسم بود كه ايرانى ها براى دوره ى فقه در سطح، شرح لمعه، و طلاب عرب شرايع را مى خواندند. ابن ادريس در موارد مخالفت با نهايه، مى گويد: « إِنَّهُ كِتابُ رِوايَةٍ لا كِتابُ دِرايَةٍ. » مشابه: السّرائر، ج 2، ص 25؛ طرائف المقال، ج 2، ص 466؛ جواهر الكلام، ج 22، ص 21؛ ج 30، ص 266.
نهايه، كتاب روايت است، نه كتاب درايت. خوب است كتاب معالم الاصول براى شروع در اصول و شرح لمعه در فقه كتاب درسى حوزه باشد؛ زيرا شرح لمعه نه فتواى تنهاست و نه استدلال تام، لذا موجب مزيد استبصار مى شود و بركات دارد؛ ولى رسايل و كفايه بايد مختصر شوند هر چند كفايه مباحث را مختصر كرده، اما واضح و آشكار نيست تا بعد از معالم خوانده شود، اين كه در كفايه اقوال استصحاب رسايل و تعارض احوال حذف شده خوب است، هم چنين مبحث انسداد نبايد ذكر شود. با اين تحصيلات كى طلبه مجتهد مى شود؟! نقل مى كنند: خود صاحب كفايه بر بالاى منبر گفت: من راه سى ساله را براى شما به شش ماهه تبديل نموده ام. يكى از شاگردان پاى منبر عرض كرده بود: آقا، فهميدن اين شش ماه هم همان سى سال را لازم دارد!
خلاصه اين كه: رسايل و مكاسب كتاب درسى سطح حوزه نيست، خارج شيخ است، و براى سطح بايد تهذيب شود. بايد هيأتى تشكيل گردد تا كتاب هاى درسى حوزه مخصوصا سطوح بالا را تهذيب كنند. شيخ آخرين قوه ى علمى خود را در رسايل و مكاسب اعمال كرده است و آن دو را سر درس مى آورده و از روى آنها مى خوانده است، و ما آنها را سطح قرار داده ايم! لذا به حسب ظاهر خيلى محتاج به تهذيب هستند و رسايل و مكاسب و كفايه هيچ كدام براى سطح مناسب نيستند اين ها سابقا در حوزه هاى علميه معمول نبوده است. آيا درست است طلبه به درس خارج برود و فكرش اين باشد كه شيخ در رسايل و مكاسب چه گفته است؟!
منبع: کتاب در محضر حضرت آیت الله العظمی بهجت- جلد1 / محمد حسین رخشاد