ابن ملجم انسانى است كه مىتوانست راه درست يا نادرست را بپيمايد. انسان هميشه بين دو راه واقع است: «وَ هَدَيْناهُ النَّجْدَيْنِ؛ ما انسان را به دو راه حق و باطل آشنا ساختيم.»[1] انسان با ميل و اراده خود راه حق يا باطل را بر مىگزيند و به حركت در آن مىپردازد. ذات اقدساله كه از گذشته و آينده و حال با خبر است، مىداند كه فلان شخص وقتى به بلوغ رسيد و سر دو راهى واقع شد، با اختيار خود، رفيق ناباب بر مىگزيندو كج راهه مىرود. خداوند اين علم غيب را به امام و پيامبر نيز عطا مىكند. آنها هم مىدانند اين شخص آن كار را انجام مىدهد؛ ولى اين آگاهى حق انتخاب را از فرد سلب نمىكند. او مىتواند گزينش درست انجام دهد و در مسير صحيح قرار گيرد. بدين سبب، معصومين (علیهمالسلام)لب به اندرزش مىگشايند؛ هر چند مىدانند با ميل خود آن كار را انجام مىدهد.

داستانى به حضرت على (علیهالسّلام) منسوب است كه نشان مىدهد انسان مىتواند هر راهى را انتخاب كند و در برابر اين انتخاب نيز مسؤول است. حضرت على (علیهالسّلام) در كوفه در حال سخنرانى بود. شخصى آمد و گزارش داد كه خالدبن عرطفه مرد. حضرت فرمود: او نمرده است. بار ديگر گفتند: خبر مطمئن داريم كه او مرد.

بعد از بار سوم، امام فرمود: او زنده است و 20 سال ديگر، به نفع يزيديان اموى عليه امام حسين قيام مىكند و گروهى نيز در پى او راه مىافتند. بعد حضرت به يكى از حاضران اشاره كرد و فرمود: فلان شخص هم او را همراهى مىكند. آن شخص عرض كرد: من همراهىاش مىكنم؟ حضرت فرمود: آرى، همراهى نكن؛ ولى مىكنى. بعدها پيش بينى امام تحقق يافت.

اين خاصيت علم غيب است. آنها كه علم غيب دارند، مىدانند فلان شخص با ميل و اراده خود فلان كار را مىكند و مىتواند نكند. به دليل اين كه وقتى انجام داد پشيمان مىشود. وقتى انسان از كارى پشيمان مىشود بدان معنا است كه با اختيار خود انجام داده است. خدا مىداند كه او، در حالى كه مىتواند اين كار را انجام ندهد، با اختيار خود مرتكب مىشود. البته قبل از ارتكاب، قصاص نمىتوان كرد؛ چون احتمال دارد در آينده بيدار گردد و از ارتكاب ناشايست چشم پوشد.

 

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی


[1] – سوره بلد90: آيه 10.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *