همانگونه كه نبوت درجاتى دارد: «وَ لَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلى بَعْضٍ»[1] و رسالت مراتبى: «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ»[2] خلافت هم مراتب و درجاتى دارد. همه انسان هاى كامل خليفه خدا هستند، همه انبيا و مرسلين و اوليا، خلفاى الهى اند، مؤمنين صالح نيز خليفه خدا هستند منتها تمام اين ها اختلاف درجات دارند.
خليفه خدا بودن يعنى اينكه انسان هر كارى كه خدا مى پسندد، از طرف خدا و به عنوان مظهر و آيت خدا انجام دهد. ذات اقدس اله فرمود: شما وقتى مال حلال پيدا كرديد در انفاق كردن، خليفه(جانشين) من باشيد. بدانيد كه اين مال از آن شما نيست، از من است.
خداوند اصول مالكيت و روابط اقتصادى را در بين انسان ها پايه ريزى كرد يعنى هر كس چيزى را از راه حلال كسب كرد مال او است اما نسبت به خدا اين طور نيست، انسان نسبت به خدا مالك نمى شود، نمى تواند بگويد اين چيز مال من است و مال خدا نيست. انسان فقط نسبت به اشخاص ديگر مى تواند ادعاى مالكيت كند و در مقابل خدا فقط امين و خليفه است. لذا در قرآن فرمود: «آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللّهِ الَّذِي آتاكُمْ»[3] از مال خدا كه به شما عطا كرده است انفاق كنيد. با اينكه در قرآن مكرر سخن از «اَمْوالُكُمْ» است مثل: «لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ».[4]
پس مقام خلافت مقامى است كه هر انسان شايسته اى مى تواند آن را عهده دار شود. البته خلافت درجات فراوانى دارد و هر مؤمنى به اندازه ايمان و عمل صالحش خليفه و جانشين خدا است.
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی
[1] – سوره اسراء17: آيه 55.
[2] – سوره بقره 2: آيه 253.
[3] – سوره نور24: آيه 33.
[4] – سوره نساء4: آيه 32.