ساختار مجلس خبرگان رهبرى، از بخش هاى ذيل تشكيل شده است:
يكم. هيئت رئيسه
اين مجلس داراى دو گونه هيئت رئيسه است:
الف. هيئت رئيسه سِنّى؛ كه در جلسه افتتاحيه براساس سن تعيين مى شود؛ كه مركب از مسن ترين فرد از خبرگان حاضر، به عنوان رئيس و فرد بعدى به عنوان نايب رئيس و دو نفر از جوان ترين خبرگان حاضر، به سمت منشى مى باشد كه بعد از تعيين در جايگاه مخصوص قرار مى گيرند. وظيفه اصلى اين هيئت رئيسه سنى عبارت است از: 1 – اداره جلسه افتتاحيه؛ 2 – انجام دادن مراسم تحليف؛ 3 – اجراى انتخابات هيئت رئيسه دائم. و با انتخاب هيئت رئيسه دائم كار اين هيئت رئيسه پايان مى يابد.
ب. هيئت رئيسه دائم؛ اين هيئت، مركب از رئيس، دو نايب رئيس، دو منشى و دو كارپرداز است كه از ميان اعضاى آن مجلس براى مدت دو سال و با رأى مخفى انتخاب مى شوند. رياست مجلس خبرگان، علاوه بر اداره جلسات مجلس خبرگان، بر كليه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس خبرگان، نظارت دارد و بايد با ارتباط منظم با رهبرى، شرايط را براى انجام دادن وظايف مجلس خبرگان آسان كند. وى، مصوّبات قانونى مجلس را امضا و به مراجع ذى ربط ابلاغ مى كند. همچنين او موظف است گزارشى سالانه از عملكرد واقدامات هيئت رئيسه را به مجلس خبرگان ارائه كند.[1]
دوم. دبيرخانه
رئيس آن توسط هيئت رئيسه انتخاب مى گردد. و مهمترين وظايف دبير خانه؛ هماهنگى تشكيل كميسيون ها، تنظيم كليه امور مربوط به مجلس هيئت رئيسه و ارتباط با رياست مجلس، تنظيم روابط مجلس با كميسيون ها هيئت ها، اعضا و ارتباط با مقام رهبرى و ديگر دستگاه هاى گوناگون كشور، تهيه اعلاميه، اعلام مواضع در مناسبت هاى مهم، ضبط و بايگانى مشروح مذاكرات خبرگان و چاپ و توزيع آن ها مى باشد.[2]
در حال حاضر دبير خانه مجلس خبرگان در شهر مقدس قم واقع شده و داراى يك مركز تحقيقات علمى است. انتشار مجله حكومت اسلامى در موضوعاتى مانند فلسفه سياسى اسلام، حكومت اسلامى، ولايت فقيه، فقه سياسى، اصول سياست خارجى و…، از ديگر فعاليت هاى اين دبيرخانه است.[3]
سوم. كميسيون ها
اين مجلس به منظور انجام وظايف خود، بررسى هاى كارشناسى و تهيه گزارش، جهت طرح در جلسات رسمى، كميسيون هايى دائمى، مركّب از اعضاى خبرگان،[4] تشكيل داده است؛ كه عبارتند از:
1 – كميسيون تحقيق؛
اين كميسيون، موظف است هر گونه اطلاع لازم را درباره اصل يكصدويازدهم، در محدوده قوانين و موازين شرعى، به دست آورد. هم چنين درباره صحت و سقم گزارش هاى رسيده، دراين باره، تحقيق و بررسى كند و اگر لازم بداند، با مقام معظم رهبرى، در اين زمينه، ملاقات كند.[5] كميسيون تحقيق موظف است پس از بررسى و تحقيق درباره مسائلى كه درباره اصل يكصدويازدهم پيش آمده است و آن ها را كافى براى تشكيل اجلاس خبرگان به اين منظور نمى داند، نتيجه اقدامات انجام شده را به هيئت رئيسه گزارش كند.[6] وظيفه ديگر اين كميسيون، اين است كه آمادگى خود را براى مشاوره در امور مربوط به رهبرى، به مقام معظم رهبرى اعلام كند و با هماهنگى معظم له، براى جلوگيرى از نفوذ و دخالت عناصر نامطلوب در تشكيلات نهاد رهبرى، مساعدت كند.[7]
2 – كميسيون اصل يكصدوهشتم قانون اساسى؛
اين كميسيون، بررسى و تدوين قوانين مربوط به انتخابات و آيين نامه داخلى مجلس خبرگان را برعهده دارد. تفسير قانون انتخابات و آيين نامه داخلى مجلس خبرگان، در موارد ابهام، با خود خبرگان است؛ بدين ترتيب كه در موارد اختلاف، طرح استفساريه، از سوى هيئت رئيسه و يا دست كم ده نفر از اعضا تهيه و تقديم مجلس خبرگان مى شود. اگر طرح فوريت نداشته باشد، عيناً براى بررسى و ارائه گزارش، به كميسيون اصل يكصدوهشتم ارجاع مى گردد.[8]
3 – كميسيون امور مالى و ادارى؛
اين كميسيون وظايف ذيل را بر عهده دارد:
الف. بررسى و پيشنهاد هزينه هاى مجلس خبرگان و تقديم آن به هيئت رئيسه، براى تصويب و ارائه آن به دولت و درج در بودجه سالانه كل كشور.
ب. تنظيم نمودار تشكيلاتى و ضوابط استخدامى كارمندان، با هماهنگى سازمان مديريت و برنامه ريزى و نظارت بر حسن جريان امور ادارى و ارائه آن به هيئت رئيسه.
ج. بررسى و پيشنهاد هزينه هاى ناشى از امور نمايندگان و ارائه آن به هيئت رئيسه.
د. بازرسى و رسيدگى به همه دارايى هاى منقول و غيرمنقول مجلس خبرگان و تحقيق و تسويه حساب ها و رسيدگى به هزينه شدن بودجه سالانه مجلس خبرگان و تقديم گزارش آن به مجلس خبرگان.[9]
4 – كميسيون اصل يكصدوهفتم و يكصدونهم قانون اساسى؛
وظيفه اصلى اين كميسيون، تحقيق و بررسى درباره همه موارد مربوط به شرايط و صفات رهبر، موضوع اصل هاى ياد شده در ماده فوق و همه كسانى كه در مظان رهبرى قرار دارند و ارائه نتايج به دست آمده، به هيئت رئيسه، براى استفاده و بررسى مجلس خبرگان است.[10]
5 – كميسيون بررسى راه هاى پاسدارى و حراست از ولايت فقيه؛
مهم ترين وظايف اين كميسيون، عبارتند از: ارائه پيشنهاد درباره سياست گذارى و برنامه ريزى در امور ذيل، به هيئت رئيسه:
الف. پژوهش درباره موضوع حكومت اسلامى، به ويژه ولايت فقيه و تأليف و نشر مطالب دراين باره، به صورت هاى مناسب و پاسخ به شبهات.
ب. معرفى ولايت فقيه در مجامع علمى داخل و خارج كشور، در سطح عموم مردم.
ج. بررسى شيوه هاى مناسب تدريس و ترويج انديشه حكومت اسلامى و ولايت فقيه، در سطوح مختلف تحصيلى دانش آموزان و دانشجويان و نيز رسانه هاى عمومى، به ويژه صداوسيما و ارائه راهكارهاى مناسب به هيئت رئيسه مجلس خبرگان.
د. گردآورى آمار و اطلاعات ميدانى درباره آسيب شناسى و آفت هاى فكرى و عملى حكومت اسلامى و ولايت فقيه و ارائه راهكارهاى مناسب براى رويارويى با آن ها.[11]
6 – كميسيون، سياسى ـ اجتماعى؛
اين كميسيون، موظف است با تشكيل جلسه هايى باحضور نخبگان و مسئولان امور سياسى، امنيتى، فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى، مسائل مهم داخلى و جهانى را، كه به گونه اى به انجام دادن وظايف خبرگان مربوط مى شوند، بررسى كرده، گزارش آن را به هيئت رئيسه تقديم كند تا در نخستين اجلاسيه خبرگان به آگاهى اعضا برسد.[12]
پی نوشت ها
[1] – آشنايى با مجلس خبرگان، پيشين، صص 35 ج 36 .
[2] – جهت آشنايى بيشتر ر.ك: مقررات و عملكرد مجلس خبرگان، مصاحبه آيه اللّه امينى و آيه اللّه طاهرى خرم آبادى، فصلنامه حكومت اسلامى، ش 8.
[3] – جهت آگاهى بيشتر ر.ك: آشنايى با مركز تحقيقات علمى دبيرخانه مجلس خبرگان، فصلنامه حكومت اسلامى، ش 1.
[4] – ماده 17 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[5] – ماده 33 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[6] – ماده 35 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[7] – ماده 42 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[8] – ماده 46و45 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[9] – ماده 48 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[10] – ماده 50 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[11] – ماده 51 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان.
[12] – تبصره1 ماده 52 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان؛ به نقل از پرسش ها و پاسخ هايى درباره مجلس خبرگان رهبرى، پيشين.