پيش از پاسخ به سوال شما، ذكر اين نكته به عنوان مقدمه لازم به نظر مي‌رسد كه: رسول خدا (ص) در هيچ‌يك از بيعت‌هاي خود، حتي پس از فتح مكه و چيره شدن بر مشركان، از كسي به زور و استيلا بيعت نگرفت بنابر اين، در تاريخ اسلام سقيفه، نخستين گردهمايي بود كه با خشونت و پرخاش آغاز شد و براي ثباتش، به زور و ستيز از افراد بيعت گرفته شد.
در پاسخ به سوال شما بايد گفت:
تاريخ نويسان پس از ذكر گزارش اتفاقات سقيفه، ماجراي تحت فشار قرار دادن بني‌هاشم و اميرالمومنين علي عليه السلام را از سوي ابوبكر و عمر براي پذيرش بيعت، به چند صورت نقل كرده‌اند:
1 – بعد از هجوم به خانه فاطمه سلام الله عليها، همگي بيعت كردند مگر علي بن ابي‌طالب عليه السلام چنان‌كه ابن‌قتيبه مي‌نويسد: «آناني كه در خانه علي عليه السلام بودند همگي بيرون آمدند و بيعت كردند، مگر علي عليه‌السلام».[1]
2 – هيچ‌كدام از بني‌هاشم تا بعد از وفات صديقه طاهره سلام الله عليها، بيعت نكردند. ابن اثير در اين مورد مي‌نويسد: «علي و بني‌هاشم و زبير شش ماه ماندند و با ابوبكر بيعت نكردند تا فاطمه رضي الله عنه وفات يافت، آن‌گاه بيعت كردند».[2]
3 -گزارش ديگري نيز در خصوص چگونگي بيعت توسط ابن اثير چنين نقل شده است: گفته شده كه چون علي عليه السلام خبر بيعت ابوبكر را شنيد از خانه بدون رداء (عبا) يا ازار (عمامه يا روپوش) با شتاب خارج شد و با ابوبكر بيعت نمود. سپس روپوش خود را خواست و پوشيد.
اولا: اين روايت آن‌قدر ضعيف و سخيف است كه كمتر مورخي آن را گزارش كرده است. و از گزارش‌هاي نادر به شمار مي‌آيد.
دوم: بسياري از مورخان سني نيز آن را نپذيرفته‌اند و در مقابل آن موضع‌گيري هم كرده‌اند.
سوم: خود ابن اثير نيز اين گزارش را نپذيرفته و اين‌چنين به آن پاسخ مي‌دهد: «اين روايت درست و صحيح نيست، بلكه روايت صحيح اين است كه اميرالمومنين[3] [علي عليه السلام] بيعت نكرد مگر شش ماه بعد از وفات پيامبر خدا (ص).[4]
4 – اميرالمومنين علي عليه السلام در همان روز، با اجبار و اكراه بيعت كرد. محمد بن جرير طبري در اين‌باره مي‌نويسد: «عمر سوي علي [عليه السلام] و زبير رفت و آن‌ها را به اجبار بياورد و گفت: يا به دلخواه بيعت كنيد و يا به اجبار از شما بيعت مي‌گيريم. آن‌ها بيعت كردند».[5]
5 – اميرالمومنين علي عليه‌السلام هيچ‌گاه بيعت نكرد چنان كه شيخ مفيد مي‌نويسد: « اتفاق نظر همه- دانشمندان – محققان شيعه و عقيده حق اين است كه امير المومنين علي عليه السلام هرگز با ابوبكر بيعت نكرد».
در نتيجه و با توجه به 5 نظريه فوق بايد گفت: اكثر انديشمندان جهان اسلام اتفاق نظر دارند كه بيعت علي عليه السلام با ابوبكر از همان روز سقيفه به تاخير افتاد، سپس در خصوص بيعت ايشان بعد از اين زمان، اختلاف كرده‌اند. [6]
منبع: پرسمان
پی نوشت ها
[1] . ابن‌قتيبه دينوري، الامامه و السياسيه، (تحقيق علي شيري، بيروت، دار الاضواء، 1410ق)، ج1، ص29.
[2] . ابن اثير، الكامل في التاريخ (ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران، موسسه مطبوعاتي علمي، 1371ش)، ج8، ص21.
[3] . نكته قابل توجه آن‌كه: ابن اثير كه يك سني است، در اين گزارش امام علي عليه السلام را با واژه اميرالمومنين مورد خطاب قرار داده است.
[4] . ابن اثير، الكامل في التاريخ (ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران، موسسه مطبوعاتي علمي، 1371ش)، ج8، ص13.
[5] . طبري، تاريخ الامم و الملوك، (ترجمه ابوالقاسم پاينده، تهران، نشر اساطير، چ پنجم، 1375ش) ج4، ص1130.
[6] . شيخ مفيد، الفصول المختاره، (تحقيق سيد علي مير شريف، بيروت، دار المفيد، چ دوم، 1414ق) ص40 و 56 به بعد.