انتخاب پیامبر و معصوم از ناحیه خداوند متعال
انتخاب پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله كه پيام آور وحي و تشريع است، از سوي خداوند انجام مي‌گيرد، اين انتخاب نيز بر امر خارق العاده‌اي استوار است كه از جملة آنها، ادراك باطني غير عادي و خارج از حواس ظاهري به وسيله پيامبر، عصمت او ومسائلي از اين دست مي‌باشد. ضمن آن كه پيامبران از يك قبيله و گروه خاصي مبعوث نشده‌اند.
شرایط خاص یک امام معصوم
انتخاب امام نيز با توجه به شرايط خاص موجود در او انجام گرفته، و شرايط مزبور نيز تنها در افراد خاصي يافت مي‌شود. به برخي از اين شرايط از ديدگاه قرآن، اشاره مي‌شود:
الف: هدايت به حق و به امر خداوند: همانگونه که خداوند متعال در آیه 73 سوره مبارکه اسراء بیان می دارد: «و آنان را پيشواياني قرار د اديم كه به فرمان ما، (مردم را هدايت مي‌كردند، و انجام كارهاي نيك را به آنها وحي كرديم»[1]. منظور از هدايت به امر الهي، به معناي تبديل شدن امام به انساني با يقين كامل، و مكشوف شدن اسرار عالم ملكوت؛ يعني چهره باطني اين عالم به وسيله كلمات الهي براي اوست[2]; وانگهي هدايت مزبور، نه تنها ارايه طريق، بلكه رساندن مردم، به امر الهي، به مطلوب است. در اين باره، آيات ديگري نيز در قرآن آمده است. همچون در آیه 24 سوره مبارکه سجده، که بیانگر همین مضمون است. و همچنین آیه 38 سوره مبارکه غافر آمده است که مؤمن آل فرعون به قوم خود گفت: «ای قوم من از من پیروی کنید تا شما را به راه راست هدایت کنم». و نیز در آیه 90 سوره مبارکه انعام، بیان شده است که پیامبران همان کسانی هستند که هدایت شده اند. و در ادامه خداوند متعال به مردم دستور می دهد که به هدایت آنها اقتدا کنند.
ب. عصمت، مخفي نبودن اعمال بندگان از علم امام، عالم بودن به همة نيازهاي مردم، برتر بودن از همه انسان‌ها در فضايل نفساني، از جمله شرايط ديگر امام است كه از در كنار يكديگر قرار دادن آيات قرآن، به دست مي‌آيند[3].
ج. افزون بر شرايط مذكور، امامت مخصوص كسي است كه، داراي هدايت و سعادت ذاتي باشد، نه آن كه اين ويژگي را از خارج كسب كرده باشد. چنانچه در آية 35سورة مباركه يونس، بدین مطلب اشاره شده است. هدايتی که ثمرة تأييدات الهي است[4].
نتیجه
با توجه به آنچه گفته شد، نبوت، يا امامت در مجموعه افراد خاصي گذارده شده، اين امر، نه به جهت مسايلي مانند بها دادن به يك قبيله يا عشيره، بلكه به دليل آن است كه حكمت الهي، چنين اراده كرده است؛ چرا كه، امامت ونبوت، امري است كه تعيين آن از سوي خداست. آيا اينكه خداوند در اين موضوع، به ملاحظات قبيلگي ترتيب اثر دهد، مفهومي نخواهد داشت؟ از اين رو، با توجه به حساسيت مسأله نبوت و امامت، و شرايط خاص احراز اين سمت، خداوند اراده كرده بود كه آن را در افراد خاصي قرار دهد. اراده مزبور هم به دليل وجود شرايط ياد شده در آنان بوده است، نه ملاحظات ديگر، چرا كه آن چه در اسلام درباره حاكمان معتبر است، وجود همين شرايط خاص است; خواه موروثي باشد، خواه غيرموروثي[5].
.[1] «وَ جَعَلْنَـَهُم‌ْ أئمَّة‌ً يَهْدُون‌َ بِأَمْرِنَا وَ أَوْحَيْنَآ إِلَيْهِم‌ْ فِعْل‌َ الْخَيْرَ‌ِ» انبيأ،73
[2] الميزان، علامه طباطبايي، ج 1، ص 273، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات
[3] همان، ص 275
[4] . «قُلْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ ۚ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ ۗ أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ» ؛ (بگو: آیا از معبودان شما کسی هست که به سوی حق هدایت کند؟ بگو: فقط خداست که به سوی حق هدایت می کند؛ پس آیا کسی که به سوی حق هدایت می کند، برای پیروی شدن شایسته تر است یا کسی که هدایت نمی یابد مگر آنکه هدایتش کنند؟ شما را چه شده؟ چگونه [بدون بصیرت و دانش] داوری می کنید)؟
[5] براي مطالعه بيشتر ر.ك: نبوت و امامت، علي الله وردي خاني، انتشارات آستان قدس رضوي