یکی از شبهاتی که در مورد سیره امام حسین علیه السلام مورد توجه قرار گرفته است بحث حضور ایشان در جنگ قستنطنیه به فرماندهی یزید ابن معاویه می باشد
آیا امام حسین علیه السلام در آن جنگ حضور داشته اند؟؟؟!!
تارخ به جا مانده از آن زمان چه می گوید؟؟؟!!
ابن عساكر در مقدمه زندگانى امام حسين عليه السلام مى نويسد: «و نزد معاويه رفت و در سپاهى كه فرماندهيش با يزيد بن معاويه بود، رهسپار جنگ قستنطنيه گشت.[1]
بدون شك كسى كه اندك شناختى درباره شخصيت، ايستادگى و آگاهى سيدالشهدا به روزگار و اهل روزگارش، به ويژه معاويه و يزيد، داشته باشد، نيازى به تحقيق درباره صحت و سند اين روايت نمى بيند.
با وجود اين در اين جا مى گوييم: ابن عساكر تنها كسى است كه روايت ياد شده را به طور مرسل نقل كرده است و حتى يك شاهد هر چند باخبرى ضعيف هم نياورده است.
داستان جنگ قستنطنيه را ابن اثير (الكامل فى التاريخ) در حوادث سال 49 اين گونه نقل كرده است: «در اين سال، و گفته شده است كه در سال پنجاه، معاويه سپاهى انبوه را به جنگ با سرزمين روم فرستاد و سفيان بن عوف را فرمانده آنان ساخت و به پسرش يزيد دستور داد كه همراهشان به جنگ برود، اما او كاهلى كرد و عذر آورد و پدرش از او دست برداشت. مردم در اين جنگ گرفتار گرسنگى و بيمارى شديد شدند و يزيد چنين سرود:
|
ما إنْ أُبالى بِما لا قَتْ جُمُوعُهُمْ |
بِالفَرْقَدُونَةِ مِنْ حُمَّى و من مُومِ |
|
|
إذا اتكَأتُ عَلى الانماط مرتفعا |
بِدَيْرِ مرانَ عندى ام كلثومِ |
|
از حصبه و تبى كه گروه هايشان در فرقدونه بدان مبتلا شدند مرا چه باك
و حال كه در «دير مران» بر سريرها تكيه داده باشم و ام كلثوم نزدم باشد.
معاويه از شعر او آگاه شد و سوگند خورد كه او بايد در سرزمين روم به سفيان بپيوندد تا هر چه به مردم رسيده است به او نيز برسد؛ يزيد با گروهى كه پدرش با وى همراه ساخت حركت كرد. پسر عباس، پسر عمر، پسر زبير و ابوايوب انصارى و ديگران و عبدالعزيز بن زراره كلابى نيز در اين سپاه بودند … سپس يزيد همراه سپاه به شام بازگشت؛ و ابوايوب انصارى در قستنطنيه درگذشت و نزديك حصارش به خاك سپرده شد.[2]
بنابر اين قدر متيقّن از متن ابن اثير اين است كه يزيد فرمانده و امير اين سپاه نبوده است و امام حسين عليه السلام در ميان شركت كنندگان در اين جنگ حضور نداشته است!
طبرى در تاريخش بر عدم حضور امام حسين عليه السلام در اين جنگ تأكيد مى ورزد، گرچه مدعى است كه فرماندهى سپاه با يزيد بوده است. او مى گويد: در اين سال جنگ يزيد بن معاويه با روم بود، تا آن كه به قستنطنيه رسيد و پسر عباس، پسر عمر و پسر زبير و ابوايوب انصارى به همراهش بودند.[3]
اما يعقوبى مى گويد: معاويه پسرش، يزيد، را به جنگ تابستانى فرستاد در حالى كه سفيان بن سيف غامدى همراهش بود و پيشتر از او به سرزمين روم وارد شد. مسلمانان در روم گرفتار تب و آبله شدند. در آن هنگام ام كلثوم دختر عبدالله بن عامر زن يزيد بن معاويه بود و يزيد او را بسيار دوست مى داشت …[4] تا آخر داستان.
محكم ترين دليل براى عدم حضور امام حسين عليه السلام در اين جنگ كه يزيد نيز فرمانده اش نبود، اين است كه از فضل بن شاذان درباره ابوايوب انصارى (خالد بن زيد) و جنگ او همراه معاويه عليه مشركان پرسيدند و او گفت: اين به خاطر نادانى و غفلتش بود. او با خود پنداشت كارى كه مى كند موجب تقويت اسلام و تضعيف شرك مى گردد و معاويه حقى بر او ندارد، با او بوده باشد يا نبوده باشد.[5] اين تصريح صادره از سوى فضل بن شاذان- از ياران امام جواد، هادى و عسكرى، و به قولى امام رضا عليه السلام- كه از فقيهان و متكلمان بزرگ شيعه در روزگار خويش بوده است، كاشف از عدم حضور امام حسين عليه السلام در اين جنگ است. زيرا اگر فضل، نسبت به شركت امام حسين عليه السلام در اين جنگ آگاه مى بود شركت ابوايوب را بر وى عيب نمى گرفت.
كسى نبايد بگويد كه اين احتمال وجود دارد كه فضل از شركت ابوايوب انصارى خبر داشت ولى از شركت امام حسين عليه السلام بى خبر بود. زيرا كه منزلت علمى فضل اين را رد مى كند، به ويژه آن كه وى از ياران چند امام برحق بوده است، از اين گذشته به طور طبيعى نمى توان تصور كرد كه حضور ابوايوب انصارى در واقعه اى از حضور امام حسين عليه السلام مشهورتر و آشكارتر بوده باشد.
اين از يك سو، از سوى ديگر چنانچه امام در اين جنگ شركت كرده بود، اين رويداد از مسلّمات مشهور تاريخ مى گرديد. زيرا كه تبليغات اموى، به ويژه در روزگار معاويه، ازاين رويداد، در تبليغ به نفع نظام اموى در جاى جاى سرزمين هاى اسلامى بيش ترين بهره را مى برد. امرى كه داستان شركت امام حسين عليه السلام را مشهورتر از آن مى ساخت كه بر كسى پنهان بماند و استوارتر از آن بود كه شكى در آن رخنه كند.از همه آنچه گفته شد دو چيز يقينى است: عدم شركت امام حسين عليه السلام در جنگ و حتمى بودن شركت ابوايوب انصارى در آن.
منبع:کتاب با کاروان حسینی، مقاله روش امام حسین علیه السلام در دوران معاویه
تهیه و تنظیم :علی اکبر اسدی
[1] ترجمة الامام الحسين، ابن عساكر، ص 5.
[2] الكامل فى التاريخ، ج 3، ص 458- 459.
[3] تاريخ الطبرى، ج 4، ص 173.
[4] تاريخ يعقوبى، ج 1، ص 166.
[5] اختيار معرفة الرجال (رجال كشى)، ج 1، ص 177، شماره 77.