استغفار و توبه داراى مراتب و درجات است. توبه گنه كاران از گناه است و توبه اهل سلوك از پرداختن به غير خدا و توجه به غير حق است. توبه و استغفار اولياى الهى نيز مرتبه اى فوق همه اينها دارد. آنان چون مستغرق در ذات جميل الهى اند و توجه به مقام ربوبى – كه كمال مطلق است – دارند، وقتى به خود و اعمال خويش مى نگرند؛ با تمام بزرگى آن اعمال، آنها را در برابر عظمت بى نهايت الهى بسيار كوچك و مايه سرافكندگى و شرمندگى مى بينند.
آرى امام على عليه السلام همان عبادتى را كه افضل از عبادت ثقلين است در برابر جمال و جلال الهى، برگ سبز درويش مى بيند و سر به زير مى افكند و اين خود يكى از عالى ترين مراتب عبوديت مطلقه و فناى فى الله است. چنان كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: «ما عرفناك حق معرفتك».[1]
از طرف ديگر امام راحل در كتاب آداب الصلاة در شرح حديث نبوى «ليغان على قلبى و انّى لاستغفراللّه كلّ يوم سبعين مرّه»[2] فرموده اند: براساس توحيد ناب تمام هستى آينه و مرآت تجلى پروردگار است و ائمه هدى عليهم السلامدر همه هستى – از جمله انسان ها – خدا را مى ديده اند، ولى برخى از آنها (مانند ابوجهل ها و ابوسفيان ها) مرائى كردند و بر قلب پيامبر صلى الله عليه و آله زنگار مى زدند. از اين رو حضرتش براى زدودن اين زنگار استغفار مى فرستد.
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:گروه اخلاق وعرفان/پرسش وپاسخ دانشجویی
[1] – بحارالانوار، ج 66، ص 292.
[2] – بحارالانوار، ج 25، ص 204.