درباره مسئله نمایه های جهان باید گفت، یکی از روش های غربی ها برای این که تولید علم در انحصار آن ها باقی بماند راه اندازی نمایه های علمی مانند ISI است، با این نگاه که تنها منبع رسمی تولید علم آن ها هستند به گونه ای که مقالات و یافته های علمی دیگر جوامع در صورتی قابلیت ورود به جرگه یافته های جدید علمی را دارند، که در نشریات علمی آن ها مورد تأیید قرار گیرند.
به بیان رهبر انقلاب:
«امروز غربی ها یک منطقه ممنوعه ای در زمینه علوم انسانی به وجود آورده اند؛ در همه بخش های مختلف؛ از اقتصاد و سیاست و جامعه شناسی و روانشناسی بگیرید تا تاریخ و ادبیات و هنر و حتی فلسفه و حتی فلسفه دین»[1]
به گونه ای که به قول ایشان در نمایه های غربی، گاهی مقالات ایرانی که غیرمنطبق با معیار های آن هاست حتی اجازه چاپ در برخی نشریات آن ها را پیدا نمی کند.
«من اطلاع دارم- به خصوص در زمینه علوم انسانی- که بعضی از مجلات ISI اصلاً مقاله چاپ نمی کنند؛ چرا؟ به خاطر این که با مبانی آن ها سازگار نیست. بله، ممکن است ما درباره فلسفه، روان شناسی، تربیت و دیگر مباحث حرف هایی داشته باشیم؛ پژوهشگر ما تحقیق کرده و به نقطه ای رسیده- همان چیزی که ما می خواهیم- و مرزی را باز کرده که با خاستگاه این دانش- که غرب است و با ارزش های آن هماهنگ است- سازگار نیست؛ لذا مقاله را چاپ نمی کنند! این هم پاسخ ساده لوحی بعضی ها که خیال می کنند دنیای لیبرال- دموکراسی به معنای واقعی کلمه باز است و هرکس هرچه می خواهد، می تواند بگوید؛ نه، آن ها حتی پژوهش علمی را هم با میزان کار می کنند! این، از جمله چیز های هشدار دهنده و عبرت انگیز است».[2]
در جایی دیگری با توجه به ناهمخوانی مقالات چاپ شده در مجلات خارجی با نیازهای داخلی نیز در این باره فرمودند:
«ما ملاک پیشرفت علمی مان را درج مقالات در مجلات ISI نباید قرار بدهیم. ما نمی دانیم آن چه که پیشنهاد می شود، تشویق می شود، برایش، آن مقاله نویس احترام می شود، دقیقاً همان چیزی باشد که کشور ما به آن احتیاج دارد».[3]
«البته این را هم باید به عنوان یک انتقاد به مجموعه های علمی داخلی اضافه کرد که متأسفانه امروزه در زمینه ارتقای علمی اساتید در دانشگاه های کشور یکی از ملاک های اصلی (که اصطلاحاً گاهی حق وتو دارد)، چاپ مقاله در مجلات خارجی و بین المللی است که آسیب های خاص خود را در پی دارد از جمله باعث خروج آخرین یافته های علمی از کشور است و هم نوع انفعال و وادادگی را در پی دارد.
این ها از جمله ادله مهمی بودند که رهبر انقلاب در سال 1383 در جلسه ای با حضور وزیر علوم و روسای دانشگاه های کشور با گلایه از وضعیت چاپ مقالات دانشمندان ایرانی در مجلات خارجی، پیشنهاد راه اندازی یک نمایه معتبر در ایران را دادند:
«ما در زمینه کارهای تحقیقاتی و درج مقالات علمی خود در مجلات ISI گاهی دچار مشکلاتی می شویم. البته همان طور که ذکر کردند، حجم مقالاتی که چاپ شده، خوب است؛… تحقیق علمی پژوهشگر مسلمانی که در فلان موضوع برخلاف چارچوب های داوران ISI حرفی زده، قابل درج در آن مجله نیست! بیایید روی ایجاد یک مرکز ISI اسلامی فکر کنید و در این خصوص با کشور اسلامی وارد مذاکره شوید. ما خوشبختانه در بین کشور های اسلامی، پیشرفته هستیم. البته ایجاد این مرکز اسلامی معنایش این نیست که رابطه خود را با مجلات ISI در دنیا قطع کنیم؛ نه، این مرکز را هم به وجود بیاوریم تا متعلق به خودمان باشد؛ این هم بشود یک مرجع معتبر. از این کار ها هر چه بیشتر بکنید، ان شاءالله به پیشرفت کشور بیشتر کمک خواهید کرد».[4]
پس از این بود که در همان سال 1383 اتفاق شیرین و ارزشمندی رخ دادد این که ISC به عنوان مرکز نمایه آثار دانشمندان و کشورهای اسلامی برای اولین در ایران و در شهر شیراز راه اندازی شد.
نکته جالب توجه این که مرکز استنادی ISC شیراز اولین نمایه با این گستره در جهان اسلام و سومین نمایه معتبر پذیرفته شده بین المللی در سطح جهان پس از ISI در آمریکا و scopos در کشور هلند است.
این قدم هم تا حد زیادی جلوگیری از هدر رفتن دستاوردهای نه تنها دانشمندان ایرانی بلکه محققان کشورهای اسلامی خواهد نمود و هم می توان در آینده شاهد اتحادیه علمی نویسندگان و پژوهشگران اسلامی با محوریت این مرکز باشیم. همان گونه که تاکنون آثار مثبت متعددی داشته است.
در پایان تأکید می شود راه کمال فردی و اجتماعی امروز ما خودشناسی و خودباوری به داشته های علمی و دینی خویش است که می تواند بازکننده هر قفل ناگشودنی باشد؛ چنان که امام رضا(علیه السلام) فرموده اند:
«بالاترین درجه عقل خودشناسی (و خود باوری) است»[5]
پی نوشت ها
[1] – 29/10/1384.
[2] – 17/10/1383.
[3] – 8/6/1388.
[4] – 17/10/1383.
[5] – بحارالانوار، ج 78، ص 352.
کتابنامه
قرآن کریم.
ابن ابی الحدید، عزالدین ابوحامد؛ شرح نهج‌البلاغه، مصحح: محمد ابوالفضل ابراهیم، کتابخانه عمومی آیةالله مرعشی نجفی، قم، 1337.
ابن مسکویه، تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح علی اصغر حلبی، تهران، اساطیر، 1381.
ابن منظور، لسان العرب، تصحیح امین محمد عبدالوهاب و محمدالصادق العبیدی، بیروت، داراحیاء التراث العربی و موسّسه التاریخ العربی، 1416ق.
احمد پور، مهدی و دیگران، کتاب شناخت خلاق اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386.
اسفندیاری محمد، اخلاق نگارش، قم، نور مطاف، 1390.
اسلامی، سید حسن، نوشتن در جزایر پراکنده، قم، نور مطاف، 1391.
اسلامی، محمدتقی، 1390، اخلاق اسلامی و کاربست قاعده تسامح در ادله سنن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
و همکاران، کتاب اخلاق کاربردی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386.
خمینی، سید روح الله، چهل حدیث، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1380.
صحیفه نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1370.
امام صادق(علیه السلام)، توحید مفضل (شگفتی های آفرینش)، ترجمه نجفعلی میرزایی، قم، هجرت، چ دهم، 1381.
امید، مسعود، 1381، درآمدی بر فلسفه اخلاق ازدیدگاه متفکران مسلمان معاصر ایران، تبریز، موسسه تحقیقاتی علوم اسلامی- انسانی دانشگاه تبریز.
انصاف پور، غلامرضا، کامل فرهنگ فارسی، تهران، زوار، 1374.
آمدی تمیمی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، تهران، دارالکتاب الاسلامی، 1426.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، هزارستان، تهران، به نگار، 1370.
بروجردی، ناصر، مطالبات مقام معظم رهبری در موضوع علوم انسانی، قم، موسسه فرهنگی فجر انقلاب اسلامی، 1389.
بی ریا، ناصر و دیگران، روان شناسی رشد 2 بانگرش به منابع اسلامی، تهران، سمت، 1375.
جعفری، محمدتقی، بررسی و نقد افکار راسل، تهران، امیر، کبیر1364.
شرح و ترجمه نهج‌البلاغه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، تهران، 1376.
جوادی آملی، عبدالله، ادب قضا در اسلام، قم، اسرا، 1391.
مفاتیح الحیات، قم، اسرا، 1391.
مبادی اخلاق در قرآن، قم، اسرا، چ4، 1384.
الحر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1374.
حرانی، حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1404.
حسابی ایرج، استاد عشق، قم، معارف، چ سی و هشتم، 1388.
حسینی تهرانی، سید محمد حسین، مهر تابان، تهران، باقرالعلوم، 1360.
حسینی قلعه بهمن، اکبر و دیگران، فلسفه اخلاق، قم، معارف، 1385.
حسینی میلانی، سید علی، آداب مناظره وگفت وگو در اصول دین، قم، مرکز حقایق اسلامی، 1389.
حکیمی، محمد رضا و همکاران، الحیاه، تهران، دفتر نشرفرهنگ اسلامی، 1409ق.
حلبی، علی اصغر، ترجمه و توضیح تهذیب الاخلاق ابن مسکویه، تهران، اساطیر، 1381.
خالقی، اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال سوم ش 1و 2، 1387.
خندان، علی اصغر، مغالطات، قم، بوستان کتب، 1380.
خنیفر و همکاران، تبیین مولفه های اخلاقی و فرهنگی در پژوهش، معرفت اخلاقی، ش 6، 1390.
داوری اردکانی، رضا، فرهنگ خرد و آزادی، تهران، ساقی، 1378.
دیبایی، امیر، چکیده اخلاق و قوانین پزشکی، قم، معارف، 1381.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق سیدغلامرضا خسروی، تهران مرتضوی، 1361.
زارعی متین حسن و حق گویان، زلفی، شادی و نشاط در محیط کار و زندگی، قم، 1390.
زرین کوب، عبدالحسین، یادداشت ها واندیشه ها، تهران، اساطیر، 1371.
سید قریشی، ماریه، 1381، دین و اخلاق، قم، انحمن معارف اسلامی ایران.
سیوطی، تاریخ الخلفاء، مصر، دارالفجر للتراث، 1420 ق.
شریعتی سبزواری، محمد باقر، مناظره و تبلیغ، قم، بنیاد فرهنگی مهدی موعود عج، 1389.
شریفی، احمدحسین، چیستی اخلاق کاربردی، معرفت اخلاقی، ش3، تابستان 1390.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، منیة المرید، تصحیح رضا مختاری، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1409.
شیخ صدوق، معانی الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1385.
صدرالمتالهین شیرازی، محمد، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق و مقدمه بیدارفر، تصحیح محمد خواجوی، قم، بیدار، 1403 ق.
صفائی حائری، علی، نظام اخلاقی اسلام، قم، لیله القدر، چ دوم، 1386.
طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران، قم، اسماعلیان، پنجم، 1371.
طبرسی، منصور احمدبن علی، احتجاج، تهران، دارالاسوه، 1413ق.
طبرسی، ابوالفضل علی بن حسن، مشکاة الأنوار، نجف اشرف، کتابخانه حیدریه، 1385ق.
طبرسی، حسن بن فضل، قم، مکارم الاخلاق، الشریف الرضی، 1412.
طریحی، فریدالدین، مجمع البحرین، تحقیق سیداحمدحسینی، تنظیم محمود عادل، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ سوّم 1378.
علیزاده، مهدی و دیگران، اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم، قم، دفتر نشر معارف، 1389.
فتال نیشابوری، محمدبن حسن، روضه الواعظین، قم، رضی، بی‌تا.
فرامرز قراملکی، احد، اصول و فنون پژوهش، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چدوم، 1385.
روش شناسی مطالعات دینی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1380
اخلاق کاربردی در ایران و اسلام، به اهتمام تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389.
فیض کاشانی، محسن، المحجة البیضا، تهران، حسنین، 1384.
قزوینی، ملامحمد حسن، کشف الغطا عن وجوه مراسم الاهتدا، قم، کنگره فاضلین نراقی، بی تا.
قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، تهران، اسوه، 1422ق.
کاشفی، محمدرضا، پرسش ها و پاسخ ها، دفتر یازدهم، عرفان و عشق، قم، معارف.
کلینی، محمد بن یعقوب؛ ترجمه اصول کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ اول، تهران، بی‌تا.
کی‌یرکگارد؛ سورن، 1374، ترس و لرز، ترجمه سید محسن فاطمی، چ دوم، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، تهران.
مارکزیک، جو فری، و همکاران، اصول طرح تحقیق و روش‌‌شناسی، ترجمه مریم خسروی، تهران، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
ماهاتیر محمد، اسلام، دانش و مسائل بین المللی، تهران، رسا، 1387.
مبرد، ابوالعباس محمد بن یزید، الکامل، تعلیقه محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، دارالفکر العربی، بی تا.
مجتبوی، جلال الدین، تهران، نهضت زنان مسلمان، اخلاق در فرهنگ اسلامی، بی تا.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفا، 1404ق.
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی، 1403ق
محمدی، مسلم، ابعاد هویت یابی نظام اخلاقی دین با تکیه بر جنبه های کارکردگرایی، مجله اندیشه نوین دینی، زمستان1390.
محمدی‌ری‌شهری، محمد، علم و حکمت در قرآن و حدیث، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، دار الحدیث، 1379.
مطهری، مرتضی، گفتار های معنوی، تهران، صدرا، 1373.
تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، 1377.
حکمت ها و اندرزها، تهران، صدرا، 1377.
عدل الهی، تهران، صدرا، چ7، 1372.
مکارم شیرازی و همکاران پیام قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1377.
نراقی، ملامهدی، جامع السعادات، تعلیقه سیدمحمدکلانتر، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1422.
نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، قم، آل البیت، 1329.
وال، ژان، ورونو، رژه، نگاهی به پدیدارشناسی و فلسفه های هست بودن، ترجمه یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی، 1372.
ورام، ابن ابی فراس، مجموعه ورام، قم، مکتبه الفقیه، بی‌تا.
– پایگاه بیانیه های منشورهای اخلاقی
Universal declaration on bioethics and human right. October 2005
– پایگاه خبری، تحلیلی الف WWW.Alef.ir
– پایگاه رسمی پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعاتی ناجا) WWW.Cyberpolice.ir
– پایگاه اطلاع رسانی حوزه WWW.Hawzah.net