«وَ مِنَ النّاسِ مَن یشتَرِى لَهوَ الحَدِیثِ لِیضِلَّ عَن سَبِیلِ اللّهِ بِغَیرِ عِلمٍ »؛[1] «و برخى از مردم سخنان بیهوده را مى خرند تا مردم را از روى نادانى، از راه خدا گمراه سازند».
«موسیقى» – یا «موسیقیا» – واژه اى یونانى است كه در فرهنگ لغت، معادل «غنا» است ؛ ولى در حوزه مفاهیم دینى و اصطلاح فقه، با یكدیگر تفاوت دارد. «غنا» در اصطلاح شرعى عبارت است از: «آوازى كه از حنجره آدمى بیرون آمده و در گلو چرخانده (چهچهه) شود و در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد كند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانى باشد». اما موسیقى به «صوت و آهنگى گفته مى شود كه از آلات موسیقى، پدید آید». بر این اساس بین موسیقى علمى و موسیقى فقهى، عموم و خصوص مطلق است.[2]
در قرآن چند آیه در این مورد نازل شده است كه با توجه به بعضى از آیات قرآن و احادیث، حرمت غنا و موسیقى لهوى، به خوبى ثابت مى شود.[3] افزون بر آن، تمامى فقیهان شیعى نیز بر حرمت موسیقى و غنا اتفاق نظر دارند.[4]
با بررسى كوتاه در قرآن و روایات و سخن روان شناسان، مى توان موارد ذیل را از فلسفه هاى حرمت موسیقى دانست:
1 – انسان را به فساد و فحشا گرایش مى دهد.[5]
2 – او را از یاد خدا غافل مى سازد.[6]
3 – بر روان و اعصاب، تأثیر سویى دارد.[7]
در زمینه غنا و موسیقى توجه به چند نكته بایسته است:
یكم. هر نوع آواز و آهنگى، حرام شمرده نمى شود ؛ بلكه تنها آهنگ هاى مناسب با مجالس لهو و فساد، مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ هایى كه از این مشخصه عارى بوده و یا مشكوك به نظر مى رسد، اشكال ندارد.
دوم. طرب و لهو، دو واژه كلیدى است كه در باب غنا و موسیقى به كار مى رود. «طرب» به حالت سبك وزنى و سبك عقلى گفته مى شود كه در اثر شنیدن آواز یا آهنگ، در روان و نفس آدمى پدید مى آید و او را از حد اعتدال خارج مى كند. این امر تنها به حالت شادى اختصاص نمى یابد ؛ بلكه ممكن است از آهنگ هاى غم و حزن آور نیز به دست آید.[8] «لهو» سازگارى و هم نوایى آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانى است ؛ بدین معنا كه ممكن است نغمه اى طرب انگیز نباشد ؛ ولى از نغمه هایى باشد كه فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد، به این آهنگ لهوى مى گویند و اگر از هر دو مشخصه (طرب و لهو) برخوردار باشد، به آن مطرب لهوى مى گویند.
تمامى مراجع تقلید، «لهوى بودن» را جزء و قید موسیقى حرام مى دانند ؛ ولى در قید «طرب انگیزى» اختلاف نظر دارند.[9]
سوم. آلات موسیقى دو قسم است: آلات مختص حرام؛ آلات مشترك.
«آلات مختص» به آلاتى از موسیقى گفته مى شود كه نوعا در لهو و لعب به كار مى رود و منفعت حلالى در بر ندارد.
«آلات مشترك» به آلاتى از موسیقى گفته مى شود كه هم براى منافع مشروع و حلال به كار مى رود و هم براى منافع نامشروع و حرام.
استفاده از آلات مختص به هیچ وجه جایز نیست ؛ ولى آلات مشترك بستگى به كیفیت نواختن آن دارد.
بیشتر مراجع تقلید[10] استفاده از آلات مشترك را به طور مطلق حرام نكرده اند ؛ بلكه براساس كیفیت نواختن آن فتوا داده اند.
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی
[1] – لقمان 31 ، آيه 6.
[2] – ر.ك: امام خمينى، المكاسب المحرمة، ج1، ص224ـ198 ؛ حسينى، على، الموسيقى، ص16و17 ؛ تبريزى،استفتاءات، س1046و1047و1048 ؛ فاضل، جامعالمسائل، ج1، س 974 و 978 و 979.
[3] – رك: لقمان 31 ، آيه 6 ؛ فرقان (25)، آيه 72 ؛ مؤمنون (23)، آيه 3 ؛ حج (22)، آيه 30 ؛ قصص (28)، آيه 55.
[4] – عدهاى از فقيهان دين در كتب استدلالى خود و برخى از نويسندگان در نوشتههاى فارسى اظهار مىدارند كه دو تن از فقيهان شيعى فيض كاشانى و محمد باقر سبزوارى قائل به حليت غنا هستند ؛ ولى با كمى تأمل و درنگ در كلام آنان، در خواهيم يافت كه آنان نيز در اصل حرمت غنا ترديدى ندارند و تنها در برخى ويژگىها و خصوصيات با آنان اختلاف نظر دارند. ر.ك: سيدابوالقسم، خويى، مصباح الفقاهه، ج 1، باب الغناء ؛ امام خمينى، المكاسب المحرمة، ج 1، باب الغناء
[5] – در حديثى از نبى اكرم صلىاللهعليهوآله آمده است: «الغِناءُ رُقِيَّةُ الزِّنا» ؛ «غنا نردبان زنا است»: بحارالانوار، ج 76، باب 99، الغناء.
[6] – در آيه 6 از سوره «لقمان» يكى از عوامل گمراهى از سبيل الهى «لهو الحديث» دانسته شده و «لهو» آن چيزى است كه انسان را به خودش آنچنان مشغول كند كه باعث غفلت و بازماندن از كارهاى مهمتر شود، و در روايات اسلامى از آن به «غنا» تفسير شده است: وسائل الشيعه، ج 12، باب 99، ابواب مايكتسب به.
[7] – ر.ك: تفسير نمونه، ج 17، ص 24.
[8] – المكاسب المحرمه، ج 1، باب الغناء.
[9] – آيات عظام سيستانى، تبريزى، وحيد و مكارم، موسيقى لهوى را حرام مىدانند ؛ اگرچه طربانگيز نباشد.
[10] – آيهاللّه بهجت و آيهاللّه صافى، استفاده از هر نوع آلات موسيقى را حرام مىدانند.
با تشکر از مطلب خوبتون
ممنون از این مطلبتون
ممنون خیلی خوب بود