کتابشناسی تحلیلی پایان‌نامه های رضوی حوزوی
پایان نامه‌ها، از منابع مهم اطلاعاتی و پژوهشی به شمار می‌روند که در نسخه‌های محدود تولید می‌شوند و باید در پژوهش‌های بعدی از آنها استفاده شود. نویسندگان در این گفتار، 9 علیه السلام پایان نامه را شناسانده‌اند که در حوزه‌های علمیه ایران در مورد امام رضا علیه السلام نوشته شده است. بیشتر اینان همراه با چکیده عرضه شده‌اند. براساس این گفتار، بیشترین موضوعی که در پایان‌نامه‌ها بررسی شده، سیره اخلافی – سیاسی امام رضا علیه السلام است، که 39 عنوان (نزدیک به چهل درصد) را به خود اختصاص داده، و کمترین عدد، از آنِ موضوعهای حدیث و جلوه‌های تربیتی است که هر کدام 2 پایان‌نامه بدان پرداخته‌اند.
کتابشناسی پایان نامه‌های رضوی دانشگاهی
نگارندگان در این گفتار، بیش از هفتاد پایان‌نامه دانشگاهی در مورد امام رضا علیه السلام شناسانده‌اند، که از سال 1323 تاکنون در دانشگاه‌های ایران ارائه شده است. این پایان‌نامه‌ها در حوزه‌های: پژوهش‌های قرآنی و حدیثی، عقاید و فلسفه و کلام، تحلیل‌های تاریخی، شرح حال، اخلاق و تربیت، ادبیات و هنر است. در تقسیم موضوعی، بیشترین تعداد پایان‌نامه‌ها مربوط به حوزة عقاید، فلسفه و کلام با 18 پایان نامه و کمترین مورد، مربوط به حوزة ادبیات و هنر رضوی با علیه السلام پایان‌نامه است.
بررسی ادلة قرآنی وجوب انتصاب الهی امام از منظر امام رضا علیه السلام
یکی از موضوعاتی که شیعه و اهل سنت در مورد آن با هم اختلاف دارند، انتصابی بودن امام است. اهل سنت امامت و خلافت را انتخابي می‌دانند، ولي شيعيان بر اين باورند كه امام و خليفه را خداوند بايد نصب و پيامبر بايد اعلام كند.
شیعه ـ براساس تعالیم معصومینedfr ـ امام را صاحب ویژگی‌های خاصی می‌داند که اندیشة انسانی از درک و شناخت آن عاجز است و تشخیص فردی با چنین ویژگی‌های خاص، تنها در حیطة قدرت خداوند است.
امام رضا علیه السلام در خطبه خود در مرو به عصمت، علم، افضلیت و افتراض طاعت اشاره دارد، و به برخی از آیات قرآن استناد می‌فرماید، که نگارنده در اینجا تنها به بررسی سه آیه پرداخته است: 124 بقره، علیه السلام 3 انبیاء و 68 قصص.
در این مقاله همچنین روشن می‌شود که چنین جایگاهی نمی‌تواند حاصل سیر طبیعی پیشرفت معنوی بشر باشد که در نظریة علمای ابرار مطرح می شود.
بررسی مستندات حدیث امامت امام رضا علیه السلام
این مقاله، بررسی 31 آیه از مستندات قرآنی خطبه جامع امام رضا علیه السلام در باب امامت را در بر دارد.این آیات، در موضوعهایی همچون: شرایط امامت، علل انحراف معاندان از خط ولایت و سرزنش آنان میباشد. نگارندگان دربارة این آیات، توضیحاتی آورده‌اند.
روش‌شناسی تفسیری امام رضا علیه السلام
در طول تاریخ تفسیر قرآن کریم از آغاز تا کنون تفاسیر متعدد و گوناگونی از آیات قرآن کریم از سوی مفسران ارائه شده است، هر مفسر با توجه به علایق و قدر علمی خود در نگارش تفسیر از روش یا روش‌های متفاوتی برای روشن ساختن معانی و مفاهیم آیات بهره می‌گیرد. ائمه: نیز به عنوان مفسران واقعی کلام وحی، که پس از پیامبراکرم6 آشناترین افراد به مراد و مقصود خداوند متعال هستند، روش و شیوه‌ای در تفسیر قرآن کریم دارند که برای شناسایی روش ایشان، تنها مستند ما روایات تفسیری است. در این پژوهش به هدف شناسایی روش تفسیری امام رضا علیه السلام روایات تفسیری ایشان مورد بازکاوی قرار گرفته است؛ و در این بررسی مشخص شد ایشان روشی جامع در تفسیر آیات قرآن کریم دارند، و با بهره‌گیری از روش قرآن به قرآن، استفاده از روایات دیگر ائمه: و همچنین روش کلامی به تفسیر آیات پرداخته‌اند که روش اخیر نسبت به دیگر روش‌ها در روایات تفسیری ایشان غلبه دارد.
نگاهی به موضوع بداء در مناظرة ارزشمند امام رضا علیه السلام با سلیمان مروزی
در میان صفات و افعال الهی، بحث بداء از جایگاه ویژه برخوردار است تا آنجا که تاکید گردیده که خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده، مگر اینکه از او نسبت به بداء الهی میثاق گرفته است. امام رضا علیه السلام در مناظره با سلیمان مروزی براساس آیات قرآن به اثبات و شرح اجمالی حقیقت مفهوم بداء پرداخته‌اند، در این گفتار، با رجوع به آراء برخی از دانشمندان برجستة شیعه، اعم از محدثان و متکلمان و فلاسفه به تبیین معنای بداء پرداخته شده است.
از جمله شروح علماء در این خصوص، تقریرات میرزا مهدی اصفهانی (ره) است که براساس آن به تفصیل، جنبه‌های مختلف مسئلة بداء روشن شده است.
امام رضا علیه السلام و ترک أولای انبیاء در قرآن
نوشتار حاضر درباره مسأله ترک اولی و بیان دیدگاه امام رضا علیه السلام در نحوه برخورد ایشان با آیاتی است که به نحوی شامل خطا یا ترک اولایی میباشد. در این مقاله، بعد از بررسی تعاریف و ادله جواز و عدم آن، درباره ترک اولی و نیز بیان دیدگاه امام رضا علیه السلام در باب ترک اولی به این نتیجه می‌رسد که از انبیاء الاهی ترک اولایی صادر نشده و خود امام رضا علیه السلام نیز تماماً در مقام دفاع از عصمت انبیاء است.
تبیین و دفاع امام رضا علیه السلام از معارف الهی در تقابل با نهضت ترجمه و آراء متکلمان
یکی از اهداف مهم پیامبران الهی و أئمّة اطهارedfr تبیین مسائل و معارف دینی و بیان حق و باطل و روشن کردن پیروان آن دو است. همه امامانedfr این امر مهم را با در نظر گرفتن شرایط عصر خویش همواره عملی کردهاند. امام رضا علیه السلام با شرایط ویژهای در عصرشان به خاطر ترجمه فلسفه و ترویج آن توسط دستگاه وقت روبرو بود، و در مناظرات فراوانی که برای تضعیف مقام علمی آن حضرت ترتیب یافته بود، به این دو امر با تلاش کامل و دقت تمام عمل نمود.
پژوهشی در تراث رضوی علیه السلام بر مبنای رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی
این گفتار، مروری است بر میراث مکتوب بازمانده از 94 تن راویان امام رضا علیه السلام که به تفکیک انواع نوشته‌ها معرفی شده است. که نوشته‌اند. نمونة یک نسخه کتاب المسائل از حسین بن مهران، و نسخة عبدالله بن محمد تمیمی رازی در پی آمده است. مبنای اصلی مقاله، دو کتاب رجال نجاشی و الفهرست شیخ طوسی است.
پنج نکته در توحید از منظر امام رضا علیه السلام
توحید بنیادی‌ترین پایه اصول اعتقادی اسلام است. امام رضا علیه السلام پنج اصل را در توحید بیان کردهاند که در این گفتار، به این اصول، همراه با برخی از اندیشه‌ها به صورت تطبیقی بیان می‌شود:
– نفی تشبیه: در حالی که در برخی منابع عرفانی با استناد به حدیث صورت، انسان را مظهر تجلی صفات و اسماء خداوند شمرده‌اند.
– عینیت ذات و صفات: اشاعره معتقد به قدیم بودن و زاید بودن صفات بر ذات هستند و معتزله صفات را عین ذات خدا بر شمرده‌اند.
– تفاوت اراده خالق و مخلوق: اراده مخلوق نیّت درونی است که منشأ بروز فعل می‌شود، اما اراده خداوند همان فعل خدا است و کیفیت ندارد.
– رابطه خالق و مخلوق: در نظام علّی و معلولی سنخیت مطرح می‌شود در حالی که مباینت ذاتی در رابطه خالق و مخلوق وجود دارد.
– نفی وحدت عددی: وحدت خداوند، بی‌مانندی و نفی هر گونه ترکیب از ذات اوست.
تفسیر امام رضا علیه السلام در منابع اهل سنت
در این گفتار، متن روایات، اسناد روایات و رویکردها در نقل روایات رضوی در منابع تفسیری اهل سنت بررسی شده است. در منابع تفسیری اهل سنت، پنجاه و شش روایت از امام رضا علیه السلام نقل کردهاند که در این میان، تفسیر سلمی با 20 حدیث و تفسیر ثعلبی با دوازده حدیث، بیشترین عدد و تفاسیر الدرالمنثور، تفسیر الرازی و تفسیر ابی السعود هر کدام تنها با یک روایت کمترین روایت را نقل کردهاند.
زیارت امام رضا علیه السلام
چگونه امام رضا(علیه السلام) را با معرفت زیارت کنم؟
