طبری در موارد بسیاری از شخصی به نام «ابن حمید» روایت نقل می‌کند. برای نمونه می‌گوید: «حدّثنا ابن حمید، حدّثنا جریر، عن عطاء، عن مسلم بن صبیح، عن ابن عباس…».[۱]
طبری از او که استاد و شیخش بوده در موارد معدودی به نام محمد بن حمید یاد می‌کند: «حدّثنا محمد بن حمید، قال: حدّثنا جریر، عن عطاء، عن عبدالله بن ربیعه، عن ابیه عن رجل من قریش‏…».[۲]
با تطبیق بین این موارد متعدد می‌توان به این نتیجه رسید که «ابن حمید» که استاد طبری است؛ همان محمد بن حمید بن حیان تمیمی رازی[۳] (م ۲۴۸ق) است.
طبری؛ قضیه تهدید خلیفه دوم به آتش زدن خانه حضرت زهرا(س) را از این شخص نقل می‌کند: «حدّثنا ابن حمید، قال: حدّثنا جریر، عن مغیره، عن زیاد بن کُلَیب، قال: اتى عمر بن الخطاب منزل على و فیه طلحه و الزبیر و رجال من المهاجرین، فقال: و الله لأحرقن علیکم او لتخرجن الى البیعه فخرج علیه الزبیر مصلتا بالسیف، فعثر فسقط السیف من یده، فوثبوا علیه فاخذوه».[۴]
ابن حمید به طریق خود نقل کرده است؛ خلیفه دوم بر در خانه امام علی(ع) آمد که در آن؛ ایشان و تعدادی از مهاجرین از جمله طلحه و زبیر جمع بودند. عمر؛ ایشان را تهدید کرد یا از خانه خارج و بیعت می‌کنند یا خانه را با ساکنانش آتش می‌زند.
درباره شخصیت ابن حمید در مصادر رجالی اهل سنت نظریات متفاوتی آمده است؛ مثلاً از احمد بن حنبل نقل شده است که گفت: «تا زمانی که محمد بن حمید در ری باشد؛ علم در آن‌جا وجود دارد».[۵] البته برخی از مؤلفان اهل سنت وی را تضعیف کرده‌اند،[۶] ولی با توجه به کثرت نقلی که محمد بن جریر طبری از محمد بن حمید دارد، گویا نزد او مورد اعتماد بوده است.
اما درباره نفر آخر روایت؛ یعنی زیاد بن کلیب باید گفت: اگر چه وی از برخی؛ مانند ابراهیم نخعی و سعید بن جبیر نقل قول می‌کند و بر حسب زمانی نمی‌تواند این واقعه را مستقیماً نقل کرده باشد و روایت، منقطع است، ولی به هرحال، اولاً: توسط برخی از بزرگان اهل سنت؛ ثقه و مورد اعتماد (در نقل) شناخته شده است.[۷] ثانیاً: در هر صورت موضوع تهدید عمر به آتش زدن خانه حضرت زهرا(س) از مسلّمات تاریخی است که نه تنها مورد قبول شیعه است، بلکه خود اهل سنت نیز بدان اذعان کرده‌اند.[۸]

 

منبع: اسلام کوئست

پی نوشت ها

[۱]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ الطبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج ۱، ص ۳۴، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق.

[۲]. همان، ج ۳، ص ۴۳۶ و ۴۷۱.

[۳]. با توجه به تحقیق به عمل آمده؛ ابن‌ حمید، ابو عبدالله الرازی؛‌ همان محمد بن حمید بن حیان تمیمی رازی است.

[۴]. همان، ص ۲۰۲.

[۵]. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۲۵۹، بیروت، دارالکتب العلمیه.

[۶]. برای دیدن همه نظرات درباره محمد بن حمید بن حیان ر.ک: مزی، یوسف بن زکی، تهذیب الکمال مع حواشیه، تحقیق، معروف، بشار عواد، ج ۲۵، ص ۱۰۸ (پاورقی)، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۰۰ق.

[۷]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج ۷، ص ۳۶۵، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۳ ق.

[۸]. رک: «شهادت حضرت فاطمه(س) در منابع اهل سنت»، سؤال ۵۲۵۶؛  «زمان غصب فدک و آتش زدن خانه حضرت زهرا(س)»، سؤال ۷۵۹۱؛ «درب داشتن منازل در زمان حضرت زهرا(س)»، سؤال ۴۷۳۰۴.