سوال ۱ – خداوند متعال موجودات شر را برای چه آفریده است ؟

خداوند متعال هر چه خلق فرموده ، خیر محض است . چنانکه می فرماید : ما یفتح الله للناس من رحمه ، فلا ممسک لها . (فاطر : ۲)
هر رحمتی را که خداوند برای مردم گشاید ، باز دارنده ای برای آن نیست .

سوال ۲ – آیا شمر در برابر امام حسین علیه السّلام و ابن ملجم لعین نسبت به امیرالمؤ منین علیه السّلام شر نیست ؟

عالم انسان ، عالم امتحان است ، و امتحان به خیر و شر نیاز دارد ، و شر جنبه عدمی است . و خیر امر وجودی ، و تا شر نباشد خیر معلوم نمی شود .

سوال ۳ – بنابراین ، آفرینش شمر در علم خداوند متعال و در تقدیر نظام آفرینش بوده و باید باشد . آیا در این صورت ، جبر لازم نمی آید . و همان حرف خیام ثابت نمی شود ؟ که می گوید :

من می خورم و هر که چو من اهل بود
می خوردن او نزد خود سهل بود
می خوردن من ، حق ز ازل می دانست
گر می نخورم علم خدا ، جهل بود .

ضرورت وجود است ، جبر نیست ، با این حال شمر می توانست آن را جنایت را مرتکب نشود ، لیکن به سوء اختیار خود مرتکب شد . و اما سخن خیام که گفته است :
من می خورم و هر که چو من اهل بود
می خوردن او نزد خود سهل بود
می خوردن من ، حق ز ازل می دانست
گر می نخورم علم خدا ، جهل بود .
حرف غلطی است ؛ زیرا علم خداوند متعال در ازل به (فعل بدون اختیار) تعلق نگرفته است ؛ بلکه به (فعل اختیاری ) بنده تعلق گرفته ؛ بنابراین ، فعل بنده به همان صورتی که خداوند متعال از ازل بدان علم داشته ، یعنی (فعل با اختیار و اراده ) . واقع می شود؛ و لذا هیچگاه علم خدا ، جهل نمی شود و این گونه نیست که فعل بدون اختیار و اراده انجام گیرد ، تا علم خدا جهل شود ، و علم ازلی خداوند ، به فعل علت فعل نخواهد بود .

منبع: ۶۶۵ پرسش و پاسخ در محضر علامه طباطبایی قدس سره؛ نشر نهاوندی؛ مؤلف: محمدحسین رخ‌شاد