سؤال: پسر من حدوداً ۱۰ سال دارد و تک فرزند است. ایشان ضعف مدیریّت زمان دارد. به عنوان مثال از مدرسه که می‌آید، حدوداً دو ساعت به او وقت استراحت می‌دهیم و بعد برای او برنامه‌ریزی می‌کنیم و به او می‌گوییم که شما در این سه ساعت کار‌های خود را انجام دهید. امّا در هنگام کار تمرکز ندارد. یعنی موقعی که دارد تکالیف را انجام می‌دهد، یک دفعه فکر او به جاهای دیگر می‌رود و ما باید تمرکز او را سر جایش بیاوریم. در ضمن او در املاء تقریباً جزء نفرات اوّل است و هیچ گاه وسائل خود را در مدرسه جا نمی‌گذارند؛ امّا با این حال در انجام تکالیف تمرکزش کم است.
جواب:
از آنجا که فرزند ایشان در درس املاء مشکلی ندارند و وسایل خود را جا نمی‌گذارند، معلوم است که کاهش تمرکز ایشان به خاطر بیش فعّالی نیست و ایشان جزء بچّه‌های بیش فعّال نیست؛ لذا ممکن است به دلایل دیگری این کاهش تمرکز ایجاد شده باشد.
دلایل عدم تمرکز:
الف. عدم مشارکت در برنامه‌ریزی
علّت این‌که تمرکز برخی از بچّهها در انجام تکالیف پایین است، این است که آن‌ها در انجام تکالیف مشارکت جدّی ندارند؛ یعنی ما برنامه‌ی خود را به آن‌ها تحمیل می‌کنیم.
معمولاً اگر برنامه‌ای به کسی تحمیل شود، کار او با بی‌توجّهی انجام می‌شود. در برنامه‌های مدیریّتی نیز کارشناسان می‌گویند که یکی از رموز موفّقّیت در مدیریّت، مشارکت جمعی است؛ یعنی هر چقدر که ما زیر مجموعه را در برنامه‌ریزی‌ها مشارکت بدهیم، کار به نحو مطلوب‌تری انجام می‌شود.
ب. زمان نامناسب
ممکن است زمانی که فرزند ما به انجام تکالیف و وظایف خود اختصاص می‌دهد، زمان مناسبی نباشد؛ به عنوان مثال ممکن است زمانی باشد که ایشان خسته است و یا این‌که محیط خانه، محیط پویایی است و آرامش و سکوت لازم در آنجا وجود ندارد. این مسئله باعث می‌شود که ایشان نتواند با تمرکز لازم تکالیف خود را انجام دهد.
ج. نداشتن انگیزه لازم
یکی دیگر از دلایل کاهش تمرکز ممکن است این باشد که بچّهها گاهی اوقات انگیزه‌‌ی لازم را برای درس خواندن ندارند؛ مثلاً با خود می‌گویند که نوشتن این تکالیف به چه درد من می‌خورد؟ من که نوشتن آن‌ها را بلد هستم! این طرز فکر باعث می‌شود که بچّهها خیلی علاقه به انجام تکالیف خود نداشته باشند.
د. وابستگی به والدین
گاهی اوقات دلیل این که بچّهها تمرکز لازم را در کار‌های درسی ندارند، وابستگی آن‌ها به والدین است. یعنی به خاطر تذکّرات مکرّر والدین، همیشه منتظر هستند که از آن‌ها دستور بگیرند؛ لذا این وابستگی باعث می‌شود که بچّهها تمرکز لازم را نسبت به انجام تکالیف خود نداشته باشند و روند انجام تکالیف آن‌ها کند شود.
راهکارها:
الف. ایجاد فضایی آرام و علمی
توصیهی ما به والدین این است که در زمان‌هایی که فرزند ما به انجام تکالیف خود و امور درسی می‌پردازد، محیط خانه به تعبیر ما یک محیط علمی باشد؛ یعنی سایر افراد خانواده نیز به نحوی مشغول کار‌های علمی، مانند کتاب خواندن باشند.
ب. ایجاد انگیزه
نکته‌ی دوّم این است که ما باید در بچّهها ایجاد انگیزه کنیم.
یک نکته خیلی جالب در کتاب‌های درسی بچّهها در مقطع ابتدایی این است که در کنار مطالب درسی،تصاویر، نوشته‌ها و مفاهیم عمیقی وجود دارد؛ مثلاً در کتاب ریاضی، تصاویری در اوّل هر فصل وجود دارد که در آن مفاهیم عمیقی نهفته است.
راههای ایجاد انگیزه:
- توضیح و تفسیر تصاویر
یکی از راه‌ها برای ایجاد انگیزه در کودکان این است که از فرزندان خود بخواهیم همین تصاویر را برای ما تحلیل و تفسیر کنند و برداشت خود را از آن بگویند.
امروزه رویکرد کتاب‌های درسی بچّهها معمولاً بر چهار محور است که عبارتند از: رابطه‌ی بین کودک و خدا، رابطه‌ی بین کودک و خلق خدا، رابطه‌ی بین کودک و طبیعت و رابطه‌ی بین کودک و نعمت‌های الهی؛ لذا ما می‌توانیم از این ابزار ، برای ایجاد انگیزه در فرزندمان بهره ببریم.
- توضیح خواستن درباره مطالب
شما می‌دانید که در یادگیری لذّتی وجود دارد که شاید در هیچ چیز دیگری این لذّت وجود نداشته باشد. لذا کسانی که مزه‌ی یادگیری و لذّت آن را می‌چشند، دیگر نمی‌خواهند آن را با چیزی عوض کنند.
توصیهی ما به والدین بزرگوار این است که حتماً از فرزند خود درباره‌ی مسائل مربوط به درسش توضیح بخواهند؛ البته نه توضیح بازپرس گونه؛ بلکه به صورتی که علاقه‌مند شوند و در آن‌ها ایجاد انگیزه شود.
ج. نظارت بدون دخالت
راه‌کار دیگر این است که یک مقدار بچّهها را در انجام تکالیف به حال خودشان واگذار کنیم. ما باید مدیریّت کنیم، در برنامه‌ریزی به آن ها کمک کنیم و بر کارشان نظارت داشته باشیم؛ ولی نباید درکار آن‌ها دخالت کنیم؛ بلکه ما بیشتر باید نقش ناظر، حامی و هدایت‌گر را داشته باشیم تا نقش کسی که می‌خواهد جزئیّات موضوعات را به فرزند بگوید.
بنابراین والدین عزیز می‌بایست به این سه نکته توجّه داشته باشند، تا تمرکز فرزند آن‌ها بهبود پیدا کند.
پاسخ دهید