۱ – روزى پنجاه آیه قرآن بخوانید

حریز از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: «القرآن عهد الله الى خلقه فقد ینبغى للمرء المسلم أن ینظر فى عهده و أن یقرأ منه فى کل یوم خمسین آیه؛ قرآن برنامه اى است الهى پس بسیار شایسته است که هر فرد مسلمان در عهدنامه الهی اش به دقت نظر افکند و هر روز دست کم پنجاه آیه را با تدبیر تلاوت کند».[۱]

۲ – درجات بهشت به تعداد آیات قرآن

مفضل بن عمر از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که فرمود:

«علیکم بتلاوه القرآن فان درجات الجنه على عدد آیات القرآن، فإذا کان یوم القیامه قیل لقارئ القرآن اقرأ و ارقأ فکلّما قرأ آیه یرقى درجه؛ بر شما باد به تلاوت قرآن! زیرا که درجات بهشت با عدد آیات مساوى است. روز قیامت به قارى قرآن گفته می شود که: بخوان و بالا برو. و او هر آیه که می خواند، یک درجه بالا می رود».[۲]

۳ – پیش از خواب قرآن بخوانید

امام صادق(علیه السلام) به فضیل بن یسار فرمود: «ما یمنع التاجر منکم المشغول فى سوقه اذا رجع إلى منزله أن لا ینام حتى یقرأ سوره من القرآن فتکتب له مکان کل آیه یقرؤها عشر حسنات و یمحى عنه عشر سیئات؛ چه مانعى دارد که یک تاجر در بازار که سرگرم داد و ستد است، وقتى به خانه آمد، پیش از آن که بخوابد، سوره اى از قرآن بخواند تا به هر آیه ده حسنه به او بدهند و ده گناه از او محو شود».[۳]

۴ – در دل شب، قرآن بخوانید

آن حضرت فرمود:

«در روز قیامت فردى را براى حساب صدا می کنند، پس قرآن در پیش روى او قرار می گیرد و می گوید: خدایا! من قرآنم و این بنده تو در راه تلاوت من خود را به رنج و تعب انداخت و در دل هاى شب مرا تلاوت کرد و قلبش روشن و اشکش جارى شد. پروردگارا! او را از من خشنود کن؛ همچنان که من از او خشنودم».
خداوند عزیز جبار می فرماید: «بنده من! دست راستت را بیاور. آنگاه آن را از رضوان و دست چپ او را از رحمت پر می کند و سپس به او می فرماید: این بهشت ماست، بخوان و بالا برو! پس او آیه می خواند و یک درجه ترفیع می شود».[۴]

۵ – صد آیه در نماز شب بخوانید

اسحاق بن عمار از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده که فرمود:

«من قرأ مائه آیه یصلّى بها فى لیله کتب الله عزوجل له بها قنوت لیله. و من قرأ مائتى آیه فى غیر صلاه کتب الله له فى اللوح قنطاراً من الحسنات و القنطار ألف و مائتا أوقیه و الأوقیه أعظم من جبل اُحد؛ تلاوت صد آیه از قرآن در نماز شب، با قنوت یک شب مساوى است و کسى که دویست آیه در غیر نماز بخواند، یک قنطار حسنه برایش نوشته می شود و قنطار ۱۲۰۰ اوقیه است و هر اوقیه اى از کوه احد بزرگ تر است».[۵]

۶ – در شب هاى جمعه، قرآن بخوانید

زید شحام گوید:

حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) در شب جمعه اى در بین راه به من فرمود: 
«إقرأ فإنها لیله الجمعه قرآناً. فقرأت: ) إِنّ یَومَ الْفَصْلِ میقاتُهُمْ أَجْمَعینَ یَومَ لا یُغْنی مَولًى عَنْ مَولًى شَیْئًا و لا هُمْ یُنْصَرُونَ إِلاّ مَنْ رَحِمَ اللّه([۶] فقال أبوعبدالله: نحن والله الذى یرحم الله و نحن والله الذى استثنى الله و لکنّا نغنى عنهم؛ قرآن بخوان که امشب شب جمعه است. پس این آیه را خواندم: روز جدایى ـ حق از باطل ـ وعده گاه همه آنهاست؛ روزى که هیچ دوستى کمترین کمکى به دوستش نمی کند و از هیچ سو یارى نمی شوند. مگر افرادى را که خداوند یارى کند. امام فرمود: به خدا سوگند! این ماییم که خداوند به ما رحم می کند و ما را پروردگار استثنا کرده است، و لکن ما به دوستانمان سود خواهیم رساند».[۷]

۷ – جوانان قرآن بخوانند

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: 
«من قرأ القرآن و هو شابّ مؤمن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله مع السفره الکرام البرره و کان القرآن حجیزاً عنه یوم القیامه یقول: یا رب إنّ کلّ عامل قد أصاب أجر عمله غیر عاملى فبلّغ به أکرم عطایاک.

فیکسوه الله حلتین من حلل الجنه و یوضع على رأسه تاج الکرامه ثم یقال له: هل أرضیناک فیه؟ فیقول القرآن: یا رب قد کنت أرغب له فیما هو أفضل من هذا. فیعطى الأمان بیمینه و الخلد بیساره ثم یدخل الجنه فیقال له: إقرأ و اصعد درجه.

ثم یقال له: هل بلّغنا به و أرضیناک؟ فیقول: نعم؛ هر جوان مؤمنى که قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خون او آمیخته می گردد و با سفراى گرامى خدا همنشین خواهد بود و همانا قرآن حائلى بین او ]و بین تیرگی ها[ در روز قیامت خواهد بود.
قرآن به محضر پروردگار می گوید: خدایا! هر کارگرى اجر و مزد کار خویش را دریافته، جز این جوان؛ پس بهترین عطایاى خود را به او برسان. خداوند دو لباس از لباس هاى بهشتى به او می پوشاند و بر سرش تاج کرامت را می گذارد. سپس به قرآن خطاب می شود که: آیا تو را درباره او راضى کردیم؟ قرآن کریم در پاسخ می گوید: خدایا! دوست می داشتم که بهتر از این کرامت ها را به او می دادی. پس در دست راست آن جوان، امان نامه و در دست چپش زندگى ابدى در بهشت می دهند. سپس وارد بهشت می گردد و به او گفته می شود: قرآن بخوان و یک درجه بالا برو. آن گاه به قرآن گفته می شود: آیا عطایا و کرامت هاى خود را به او رساندیم. آیا تو را راضى کردیم؟ قرآن در پاسخ می گوید: آری».[۸]

۸ – پرتو افشانى خانه قرآنی

بسیارى از خانه هاى مسلمانان به دلیل برخى مسائل در آنها، ویژگی خاصى دارند؛ از جمله در خانه اى که قرآن تلاوت شود، نورى می درخشد که آسمان نیز از این درخشش نورانى می شود. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «الدار إذا تُلى فیها کتاب الله لها نور ساطع فى السماء و تعرف من بین الدور؛[۹] هنگامى که در خانه اى قرآن خوانده شود، براى آن، نور درخشانى خواهد بود که در آسمان بدرخشد و در بین خانه ها شناخته شود».
و فرمود: «إن البیت إذا کان فیه المرء المسلم یتلو القرآن یتراءه أهل السماء کما یتراءى أهل الدنیا الکوکب الدرّیّ فى السماء؛ اگر در خانه اى که مسلمانى در آن هست، قرآن خوانده شود، در آسمان ها چنان براى اهل آسمان جلوه کند که ستارگان درخشان و پرفروغ آسمان براى اهل زمین جلوه می کنند».[۱۰]

رعایت آداب در تلاوت قرآن

امام صادق(علیه السلام) به رعایت آداب قرائت نیز اهتمام داشت که به برخى از آنها اشاره می کنیم:

۱ – رعایت اخلاص در تلاوت

امام صادق(علیه السلام) فرمود:

«خوانندگان قرآن، سه دسته هستند: عده اى براى نزدیک شدن به سلاطین و زورمندان و براى سلطه یافتن بر مردم قرآن می خوانند، که این دسته از اهل آتش اند. دسته دوم حروف قرآن را حفظ و حدود آن را ضایع کرده اند، این دسته نیز اهل آتش اند. دسته سوم قرآن می خوانند تا زیر پوشش آن قرار گیرند، به محکم و به متشابه آن اعتقاد دارند، فرایض قرآن را به جاى می آورند و حلال آن را حلال و حرام آن را حرام می شمارند و در مقام عمل، تسلیم قوانین قرآن ا ند. این دسته همان کسانى هستند که دست رحمت الهى آنان را از هر لغزشى نجات می دهد و آنان اهل بهشت اند و درباره هر که بخواهند، حق شفاعت دارند».[۱۱]

۲ – براى خودنمایى نباشد

همچنین فرمود:

«پاره اى از مردم قرآن را تلاوت می کنند که گفته شود: چه خوب می خواند! و برخى براى تأمین معاش قرآن می خوانند. در این دو دسته خیرى نیست.
ولى بعضى از مردم قرآن می خوانند که از راهنمایی هاى آن بهره مند شوند و در نماز و در هر حال، شب و روز از آیات الهام بخش قرآن بهره معنوى و فکرى بردارند».[۱۲]

۳ – براى منافع مادى و دنیوى نباشد

و نیز فرمود: «کسى که بر سلطان جائرى وارد شود و براى رسیدن به پول و ثروت و آرزوهاى مادى و دنیوى قرآن بخواند، چنین کسى مورد لعن خداوند خواهد بود و به هر حرفی، ده لعنت و شنونده نیز به هر حرفى یک لعنت خواهد شد».[۱۳]

۴ – قرآن از رو خوانده شود

امام صادق(علیه السلام) می فرماید:

«کسى که قرآن را از روى آن تلاوت کند، نور دیدگانش زیاد می گردد و بار گناه پدر و مادرش سبک می شود؛ هر چند که هر دو کافر باشند».[۱۴]

همچنین فرمود:

«خواندن قرآن از روى آن، موجب تخفیف عذاب از پدر و مادر می شود؛ گر چه کافر باشند».[۱۵]

۵ – پیش از تلاوت، استعاذه شود

از امام صادق(علیه السلام) درباره استعاذه پیش از خواندن قرآن پرسیده شد، در پاسخ فرمود: «نعم فتعوذ بالله من الشیطان الرجیم؛ بله، از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر».[۱۶]

۶ – قرآن را با خضوع و خشوع بخوانید

امام فرمود:

«ان القرآن نزل بالحزن فاقرأه بالحزن؛ قرآن کریم با حزن نازل شد، پس شما نیز آن را با حزن و خشوع بخوان».[۱۷]

و فرمود:

«کسى که قرآن بخواند، ولى قلبش خاضع نشود و احساس حزن در خود نکند، امر بزرگى را کوچک شمرده و زیان کرده است. پس تلاوت کننده قرآن به سه چیز نیاز دارد:

۱- قلب خاشع

۲ – فکرى فارغ

۳- موضعى آرام؛

زیرا قلب که خاشع شد، افکار شیطانى فرار می کند. و دل که فارغ گشت، به تمام وجود متوجه قرآن می شود و موجبات تفرقه فکر رخت بر می بندد و از نورانیت کلام خدا و آثار آن محروم نخواهد شد. و هر گاه جاى آرام و خلوتى انتخاب کند، با رعایت آن دو اصل پیشین، همانا روح و جان او با کلام خدا انس می گیرد و شیرینى حرف زدن با خدا را لمس می کند. همچنین الطاف پنهان الهى را احساس می کند؛ در نتیجه، حالت انس با قرآن را بر هر حالت دیگر ترجیح می دهد و بهترین وقت خود را در همین لحظه می بیند.
پس به دقت بنگر که منشور الهى را چگونه می خوانى و در برابر اوامر و نواهى آن چه موضعى دارى و در قبال حدود آن چگونه خواهى بود؛ زیرا قرآن، کتابى است که باطل در ساحت مقدس آن راه ندارد و از جانب خداوند حکیم است. پس به دقت تلاوت کن و در هر وعد و وعیدى توقف کن و در مثال ها و مواعظ آن تفکر کن. مواظبت کن که به موازات صحت قرائت، در اقامه حدود آن کوشا باشی».[۱۸]
آن حضرت در همین زمینه از پیامبر مطلبى نقل فرموده که ذکر آن خالى از فایده نیست:

«رسول خدا(ص) با جمعى از جوانان ملاقات کرد و فرمود :

می خواهم آیاتى از قرآن را براى شما بخوانم. هر که تحت تأثیر قرار گرفت و اشک ریخت، من بهشت را برایش ضمانت می کنم. و سپس آخر سوره زمر را تلاوت کرد. همه اشک ریختند، مگر یک جوان که گفت: یا رسول الله! من تباکى کردم، ولى اشکم جارى نشد. حضرت فرمود: من مجدداً می خوانم. هر که اشک ریخت، اهل بهشت خواهد بود. و سپس آیات را دوباره خواند و این بار همه در اثر انعطاف پذیرى اشک ریختند و همه شایستگى بهشت پیدا کردند».[۱۹]

در آیات و مواعظ آن اندیشه کنید

در چهار روایت دیگر، امام صادق(علیه السلام) بر تفکر و تأمل در هر آیه اى که می خواند ـ به ویژه آیات بهشت و جهنم ـ امر فرموده تا تلاوت کننده، تجلى خداى را در قرآن به چشم دل ببیند.

امام صادق(علیه السلام) در مقام دعا می فرمود: 

«پروردگارا! عهدنامه خود را منتشر ساختی. پس نگاه مرا در آن عبادت قرار ده و قرائتم را تفکر و تفکرم را موجب عبرت. خدایا! قرائتم را قرائت بدون تفکر قرار مده و نظرم را در قرآن توأم با غفلت مگردان».[۲۰]
و فرمود:

«لقد تجلّى الله لخلقه فى کلامه و لکنهم لا یبصرون؛ خداوند در سخنان خود در قرآن براى بندگانش تجلى کرده است، ولى بسیارى از مردم این تجلى را نمی بینند».[۲۱]

و نیز فرمود:

«قرآن، مشعل فروزان هدایت و چراغ راه در تاریکی هاست. پس باید دیده خود را باز کنیم و براى کسب نور، چشم بصیرت را بگشاییم؛ زیرا تفکر، حیات قلب هر انسان آگاهى است».[۲۲]

و در تفسیر آیه مبارکۀ )یَتْلُونَهُ حَقّ تِلاوتِهِ ( فرمود:

«الوقوف عند ذکر الجنه و النار؛ حق تلاوت قرآن، توقف و تفکر در هر آیه اى است که بهشت و جهنم را مطرح می کند».[۲۳]

۸ – سکوت به هنگام شنیدن آیات قرآن

کتاب آسمانى و قرآن مجید آن قدر والا و ارزشمند است که بندگان خدا حتى به هنگام شنیدن آیات نیز باید سراپاگوش باشند و سکوت کنند. در این زمینه، هم خود قرآن مجید فرموده: «اگر قرآن خوانده شد، به آن آیات گوش دهید و سکوت کنید» و هم معصومان(علیهم السلام) از جمله امام صادق(علیه السلام) فرموده: «یجب الإنصات للقرآن فى الصلاه و غیرها و إذا قرأ عندک القرآن وجب علیک الإنصات و الإستماع؛ واجب است که به هنگام تلاوت قرآن چه در نماز و چه در غیر نماز، سکوت کنى و هر گاه در حضور تو قرآن خوانده شد، واجب است بر تو که سکوت کامل را رعایت کنی».[۲۴]

۹ – با شتاب خوانده نشود

دستور دیگر امام صادق(علیه السلام) آن است که سعى شود به هنگام قرأئت قرآن، به سرعت و با شتاب آن را نخوانیم و در تفسیر آیه مبارکه )و رتل القرآن ترتیلا( فرمود: « هو أن تتمکث فیه و تحسّن فیه صوتک؛ با تأمل و تأنى بخوانى و در برخورد با هر آیه، درنگ کنى و آن را با صوت نیکو بخوانی».[۲۵]
و فرمود:

«قرآن با شتاب زدگى خوانده نمی شود، بلکه کلمه کلمه و با دقت خوانده می شود. پس به هر آیه اى که درباره بهشت می رسیم، باید مقدارى توقف کنیم و از خدا آن را بخواهیم و همچنین آیه اى که از جهنم سخن می گوید، باید به خدا پناه ببریم».[۲۶]

امام صادق(علیه السلام) از امیرمؤمنان(علیه السلام) در معناى )و رتل القرآن ترتیلا( نقل کرده است که فرمود:

«قرآن، بیانگر همه معارف است. در هنگام تلاوت، هدف شما تمام کردن سوره نباشد، بلکه با تأنى بخوانید تا قلب هایتان به نرمى و انعطاف گراید».[۲۷]

۱۰ – با صداى بلند و نیکو بخوانید

به امام صادق(علیه السلام) عرض کردند: شخصى معتقد است که دعا وقتى اثر دارد و کارساز است که به صداى بلند خوانده شود. امام فرمود:
«ایرادى ندارد؛ زیرا على بن حسین(علیه السلام) بهترین صوت را در تلاوت قرآن داشت و بسیار بلند می خواند که تمام اهل خانه می شنیدند. و امام باقر(علیه السلام) نیز از همه مردم صوتش در تلاوت قرآن بهتر بود و شب ها که بر می خاست و قرآن می خواند، بلند می خواند، حتى رهگذران و مخصوصاً سقّاها می ایستادند و گوش می دادند».[۲۸]

پی نوشت ها

[۱] – کافی، ج۲، ص۴۴۶.
[۲] – وسائل الشیعه، ج۲، ص۸۴۲.
[۳] – کافی، ج۲، ص۴۴۷. 
[۴] – همان، ص۴۴۹.
[۵] – همان، ص۴۴۵.
[۶] – دخان/ ۴۰.
[۷] – بحارالانوار، ج۴۷، ص۵۵.
[۸] – کافی، ج۱، ص۴۴۱.
[۹] – رجال کشی.
[۱۰] – کافی، ج۲، ص۴۴۶.
[۱۱] – خصال، صدوق، ج۱، ص۷۰.
[۱۲] – عقاب الأعمال، ص۴۴.
[۱۳] – مستدرک الوسائل، ج۱، ص۲۹۱.
[۱۴] – کافی، ج۲، ص۴۴۹.
[۱۵] – همان، ص۴۴۰.
[۱۶] – وسائل الشیعه، ج۲، ص۸۴۸.
[۱۷] – کافی، ج۱، ص۴۴۹.
[۱۸] – همان ،ص۸۳.
[۱۹] – قرآن در احادیث اسلامی، ص۵۹.
[۲۰] – مصباح الانوار، ص۱۴۱.
[۲۱] – قرآن در احادیث اسلامی، ص۶۳.
[۲۲] – کافی، ج۲، ص۴۳۸.
[۲۳] – مستدرک الوسائل، ج۱، ص۲۸۸.
[۲۴] – مجمع البیان، ج۱، ص۴۵۳.
[۲۵] – همان، ج۱۰، ص۲۸۸.
[۲۶] – کافی، ج۱، ص۴۵۲.
[۲۷] – سرائر، ابن ادریس، ص۴۷۶.
[۲۸] – کافی، ج۱، ص۴۴۹.