در ابتدا با استفاده از برخى روایات، تصویرى از وضعیت دینى در آخرالزمان ارائه مى شود:

«اسلام و ایمان، غریب مى شود، همان طور که در ابتدا غریب بود»،

«مساجد از نظر ظاهرى آباد، ولى از نظر هدایت خراب هستند»،

«انسان دین خود را مى فروشد، به گونه اى که ممکن است صبح مؤمن باشد و عصر کافر شود یا عصر، مؤمن باشد و صبح کافر گردد»،

«جو عمومى و حاکم، جو کفر و بى دینى است ؛ به گونه اى که حتى بعضى از مؤمنان را نیز متزلزل کرده و به کفر دعوت مى کند»،

«ملت هاى دیگر از ادیان خود، گمراه مى شوند»،

«هر کس که پرچم گمراهى بلند کند، هوادارانى خواهد یافت»،

«با عقاید اسلامى – حتى ایمان به خدا – به طور علنى برخورد مى شود»،[۱]

«شنیدن حقایق قرآن، بر مردم گران آید ؛ اما شنیدن باطل آسان است»،

«مردم نسبت به وقت نماز، بى اعتنا مى شوند»،[۲]

«بدعت ها ظاهر و زیاد شود»،

«حلال، حرام شود و حرام، حلال» و…[۳].

مجموع این جملات نورانى، بیانگر وجود نوعى تحیر، پس رفت اعتقادى، ظاهرسازى و رنگ باختن دیندارى در آخرالزمان است. چنان که حضرت على (علیه السلام)  نیز به این مطلب اشاره فرموده است:

«یکون حیره و غیبه تضل فیها اقوام و تهتدى فیها آخرون»؛[۴] «غیبت و حیرتى پیش خواهد آمد که گروه هایى گمراه مى شوند و دسته اى دیگر هدایت مى یابند».

وضعیت دیندارى در آخرالزمان سخت و شکننده و میزان رویگردانى اغلب مردم از دستورات الهى، زیادتر است. این مسئله دلایل مختلفى مى تواند داشته باشد، از جمله :

۱ – تحریف در آموزه هاى متعالى و راستین دین در این عصر فزونى مى گیرد و ادیان و مکاتب مختلفى شکل مى گیرد؛ این ادیان ساختگى، رنگ و بویى از حقیقت ندارند و تهى از معنویت و باورهاى راستین حق گرایانه هستند.

در روایات نیز اشاره شده که سرگردانى در عقاید دینى، نتیجه جریانات باطلى است که با جهالت و کنار گذاشتن تفکر در میان امت ظاهر مى شود.[۵]

۲ – غول هاى ارتباط جمعى و رسانه اى، به شدت با اسلام درگیر مى شوند و با انواع تخریب ها و تحریف ها و سیاه نمایى ها، سعى بر آن دارند که چهره خشن و سیاهى از اسلام و دین نشان دهند و در این کار، چنان ماهرانه و شیطنت آمیز واقعیت ها را تحریف و تخریب مى کنند که حتى برخى از مسلمانان نیز دچار تردید مى شوند و گاه از دین خود شرمنده مى شوند، و از طرفى دیگر، ظواهر دنیا را چنان فریبنده و زیبا جلوه مى دهند و انواع فساد و فحشا را در جامعه پخش مى کنند، به گونه اى که مردم در کنترل کردن امیال و غرایز خود باید مجاهدت و تلاش فراوان کنند. بازار فسادهاى مالى و اخلاقى، چنان گرم مى شود که برخى، همه چیز را به فراموشى مى سپرند و حتى انسانیت را زیر پا قرار مى دهند روشن است که با فساد علنى دنیاى امروز، حفظ دین و معنویت، بسیار مشکل است.

۳ – مردم از محتواى اسلام و قرآن و حقیقت آن دور مى شوند. این دور شدن به چند شکل اتفاق مى افتد. توجه بیش از حد به ظاهر و غفلت از محتوا و پیام؛ یعنى، مردم به جاى این که دنبال فهم معانى قرآن باشند، بیشتر به خواندن آن و لحن و صوت ارزش بدهند.[۶]

همچنین به قدرى معانى مختلف و برداشت هاى غیرمعقول از قرآن عرضه مى شود و به قدرى اختلاف قرائت ها و تکثرگرایى رواج و مقبولیت یابد که معناى اصلى قرآن و منظور الهى از نزول آن در بین مردم گم شود و کسى نداند که منظور خداوند از نزول فلان آیه یا سوره یا کل قرآن و اسلام چیست. در این صورت نیز از قرآن و اسلام، جز اسم چیزى نخواهد ماند، زیرا هر کس حرفى خواهد زد و آن را حرف اسلام و قرآن قلمداد خواهد کرد.[۷]

با این حال نباید از نظر دور داشت که اگر حفظ دین در آخرالزمان دشوار است به همان نسبت عوامل و زمینه هاى دیندار شدن نیز بهتر و بیشتر فراهم است. براى نمونه در هیچ زمانى به اندازه زمان ما ابزار و وسایلى که بتوان با کمک آنها دین را شناخت فراهم نبوده است ؛ مانند کتاب، صوت، تصویر و نیز گسترش دانش و معارف. اگر در گذشته شخصى براى استماع حدیثى فرسنگ ها راه بیابان را طى مى نمود، امروز با زدن چند کلید رایانه و یا مراجعه ساده به کتاب ها و نیز امواج رادیویى و تصویرى و… مى تواند به همان اطلاعات دسترسى پیدا کند. علاوه بر آنکه مردم آخرالزمان از عقل و هوش بیشترى برخوردارند.

از امام سجاد (علیه السلام)  نقل شده که فرمود: «خداوند آیات سوره توحید و نیز اول سوره حشر را براى مردم آخرالزمان نازل کرده است، چرا که مردم آخرالزمان از عقل و بینش بالاترى برخوردارند».

از طرف دیگر هر چند حفظ دین و عمل به وظیفه، در دنیاى پرتلاطم و سراسر ظلم و فساد، کارى دشوار است ؛ ولى پاداش انسان هاى متدین و دین مدار نیز افزون است.

در روایتى پیامبر گرامى اسلام به اصحابش فرمود: «به زودى گروهى بعد از شما مى آیند که یک نفر از آنان اجر پنجاه نفر از شما (صحابه) را دارد». اصحاب گفتند: «یا رسول الله! ما با تو در بدر و احد و حنین شرکت داشتیم و قرآن در میان ما نازل شد». پیامبر فرمود: «اگر بر شما وارد مى شد آن چه آنان تحمل مى کنند، مانند صبر آنان صبر نمى کردید».[۸]

مؤمنان آخرالزمان، به فرموده امیرمؤمنان: «در کارها و فداکارى هاى نیک و بزرگ مسلمانان صدر اسلام شریک اند».[۹] «و اینان کسانى اند که پیامبر،  آنان را برادر خود خوانده و آرزوى دیدار آنان را کرده است»[۱۰] و «افرادى هستند که خداوند، آنان را اولیاى خود خوانده است».[۱۱]

بنابراین در این دوران عده اى از مردم، به اوج تقوا و دین دارى رسیده و به آن پایبند هستند. اینان یاران و دوستداران حضرت مهدى(عج) هستند و تلاش مى کنند تا زمینه ظهور و قیام آن حضرت را فراهم سازند و جامعه را آماده کنند.

پی نوشت ها

[۱] – ر.ک: معجم احادیث امام مهدى، ج ۱، صص ۸۷، ۷۱، ۴۴، ۳۱ و… از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) .

[۲] – ر.ک: بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۵۶- ۲۶۰ ؛ حضرت مهدى از ظهور تا پیروزى، ص ۲۵۰-۲۴۹٫

[۳] – ر.ک: معجم احادیث امام مهدى، ج ۳، ص ۲۱۸ ؛ منتخب الاثر، ص ۵۲۷، و…

[۴] – الغیبه نعمانى، ص ۱۰۴ ؛ تاریخ غیبت کبرى، ص ۲۴۶٫

[۵] – ر.ک: اشاره الاسلام، ص ۸۶ ؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۸٫

[۶] – ر.ک: بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۰٫

[۷] – ر.ک: تفسیر فرات کوفى، ص ۱۳۹٫

[۸] – بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۳۰، ح ۲۶٫

[۹] – همان، ص ۱۳۱، ح ۳۲٫

[۱۰] – همان، ص ۱۳۳، ح ۳۶٫

[۱۱] – همان، ص ۱۴۳، ح ۵۹٫