اعتماد به نفس در مقابل توکّل به خدا نیست؛ بلکه انسان باید بر این باور باشد که خداوند به او توانایی‌هایی داده و او می‌تواند این توانایی‌ها را از قوّه  به فعل برساند. اگر فرد بر این باور باشد، او را دارای اعتماد به نفس می‌دانیم. البتّه منظور این نیست که اگر کسی دارای این باور نبود، اعتماد به نفس ندارد؛ زیرا اگر این‌طور باشد، حتّی ممکن است فرد نتواند راه رفتن را هم انجام دهد.

کارشناسان سطوح مختلفی را برای اعتماد به نفس بیان می‌کنند که عبارت اند از : ۱٫ اعتماد به نفس رفتاری ۲٫ اعتماد به نفس احساسی و عاطفی ۳٫ اعتماد به نفس معنوی. منظور از اعتماد به نفس صحیح این است که انسان باور داشته باشد که خداوند توانایی‌هایی را در وجود او گذاشته است و او می‌تواند از آن‌ها استفاده کند.

راه هایی برای افزایش اعتماد به نفس:

الف. پرهیز از تحقیر و سرزنش

یکی از راه‌کارهایی که در بحث افزایش اعتماد به نفس می‌تواند کمک کننده باشد، این است که والدین از تحقیر، سرزنش و تنبیه فرزندان خود بپرهیزند؛ زیرا بچّه‌هایی که در معرض تنبیه، تحقیر و سرزنش قرار می‌گیرند، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند. اگر پدر و مادر در دوره‌ی نوجوانی فرزندشان را تحقیر کنند، او دیگر نمی‌تواند در آینده شخصیّتش را پیدا کند؛ لذا دچار بحران شخصیّتی می‌شود.

شاید در اطراف خود دیده باشید که برخی از والدین به نوجوانان خود می‌گویند: “تو در آینده‌ به جایی نمی‌رسی، تو آدم موفّقی نیستی!“ این حرف ها باعث می‌شود که بچّه برای اثبات خود به کارهای اشتباه دست بزند و دچار انحراف شود. لذا تلاش پدر و مادر باید بر این باشد که فرزندان خود را در این دروه  تحقیر و سرزنش نکنند.

ب. نظرخواهی کردن

والدین باید به فرزندان خود فرصت اظهار نظر بدهند و به آن‌ها اجازه دهند که در جمع صحبت کنند؛ به عنوان مثال وقتی به خانه‌ی فامیل‌ می‌روند، والدین از نوجوان بخواهند که درباره‌ی درس‌هایش در جمع صحبت کند؛ البته به شرطی که او در درس‌هایش موفّق باشد؛ زیرا اگر او در درس‌هایش موفّق نباشد، این کار باعث کاهش اعتماد به نفس او می‌شود. همچنین اگر پدر و مادر می‌دانند که بچّه در زمینه‌ای موفّق است، اجازه دهند که در آن رابطه در جمع اظهار نظر کند.  

مادر می‌تواند با یک نظر خواهی ساده، اعتماد به نفس فرزندش را افزایش دهد؛ به این صورت که او می‌تواند درباره‌ی درست کردن غذا از نوجوان نظر خواهی کند. مثلاً اگر مادر می‌خواهد خورشت درست کند، به او بگوید: مادر! امروز برای تو خورشت قورمه سبزی درست کنم یا خورشت قیمه؟!

اگر بچّه‌ها اظهارنظر کنند، انتخاب کنند و تصمیم‌هایی در این حد بگیرند، زمینه‌ی افزایش اعتماد به نفس در آن‌ها بیشتر می‌شود.

ج. الگو دهی

یکی دیگر از راه‌هایی که برای افزایش اعتماد به نفس توصیه می‌شود، الگو دهی است. اگر فرزندان مدام از پدر و مادر خود ناتوانی و ضعف ببینند، از آن‌‎ها الگو برداری می‌کنند و در نتیجه اعتماد به نفسشان کم می‌شود.

الگو دهی حضرت علی علیه السّلام

در سرگذشت حضرت امیر المؤمنین علی علیه السّلام آمده است که وقتی مهمان وارد منزل ایشان می‌شد، حضرت برای او یک ظرف آب می آوردند که دست خود را قبل از غذا بشوید و همچنین اگر آن فرد بچّه‌ای داشت، حضرت از فرزندان خود درخواست می‌کردند که همین کار را برای او انجام دهند؛ با این کار حضرت علی علیه السّلام هم به فرزندان خود الگو می‌دادند و هم آن‌ها را تشویق می‌کردند که از این الگو پیروی کنند.

اظهار موفّقیت ها

 پدر و مادر باید موفقیّت‌های خود را برای فرزندانشان به نمایش بگذارند؛ البته باید توجّه داشت که این اظهار موفقیّت نباید به صورت خیلی حرفه‌ای باشد؛ مثلاً مادر نباید در کنار کودک خود بنشیند و به صورت هنرمندانه نقّاشی بکشد؛ زیرا وقتی بچّه می‌بیند که نمی‌تواند مانند مادر نقّاشی کند، اعتماد به نفسش کم می‌شود و ممکن است علاقه‌ی خود را به نقّاشی کردن از دست بدهد.

الگودهی با استفاده از داستان

همچنین والدین باید متناسب با توان بچّه‌های خود الگوهای مناسبی را برای آن‌ها معرّفی کنند؛ برای این کار آن ها می‌توانند از داستان و قصّه کمک بگیرند؛ زیرا در قصّه و داستان قهرمانهایی حضور دارد که نوجوان می‌تواند از آن‌ها الگوبرداری کند.

یک انتقاد از رسانه!

یکی از نقدهایی که امروزه ما به رسانه داریم، این است که آن‌ها در فیلم ها و کارتون‌های خود قهرمان‌های غیر واقعی را به بچّه ها معرّفی می‌کنند؛ به عنوان مثال در یک کارتون نوجوانی را نشان می‌داد که ماشین ها را بلند می‌کرد و ده متر آن طرف تر پرت می‌کرد. این فیلم ها باعث می‌شود که بچّه خود را با آن قهرمان فیلم مقایسه کند و اعتماد به نفس او کاهش یابد.    

د. محیط آرام

والدین باید محیط خانه را برای فرزندانشان آرام نگه دارند. بچّه‌هایی که در محیط های پر تنش قرار می‌گیرند، نمی‌توانند آن توانایی‌های درونی خود را بروز دهند؛ زیرا واهمه دارند که اگر در کاری  موفّق نشوند، والدین آن‌ها را دعوا کنند یا حتّی از تنبیه استفاده کنند.