انسان از هنگام قبض روح، مراحل گوناگونى همچون: سكرات مرگ، عالم برزخ، گذرگاه هاى روز قيامت و حسابرسى اعمال را در پيش دارد. شفاعت اولياى الهى براى انسان گنه كار، داراى مراحل و مراتبى است.
اين شفاعت، بر اساس رابطه معنوى ميان شخص با اولياى الهى است. هر اندازه اين رابطه بيشتر و قوى تر باشد، تأثير آن نيز بيشتر خواهد بود. بر اين اساس گستره شمول شفاعت در حق گنه كاران متفاوت است.[1] ممكن است هنگام مرگ، باعث نجات از سختى سكرات مرگ باشد و يا كسانى در برزخ مورد شفاعت قرار گيرند.[2] برخى نيز بعد از طى مراحل گوناگون پس از مرگ و چشيدن سختى ها و وحشت برزخ و موقف هاى قيامت، مورد مغفرت خداوند قرار گيرند و از دوزخى شدن نجات يابند. همچنين برخى ديگر پس از دخول در جهنم و چشيدن عذاب، قابليت مغفرت و بخشش الهى را پيدا كنند و آن گاه با شفاعت از آتش دوزخ نجات يابند.[3]
امام صادق (علیه السّلام) مى فرمايد: «اى شيعيان! به اتكاى شفاعت ما گناه نكنيد. به خدا سوگند! شفاعت ما به مرتكب زنا نمى رسد؛ مگر پس از آنكه عذاب دردناك الهى و هول و ترس جنهم را بچشد».[4]
و نيز: «كسانى كه [ به واسطه گناهانشان ] حد و كيفر الهى بر آنان لازم آمده، مسلمان فاسق اند و در جهنم هميشگى و ابدى نيستند؛ بلكه روزى از جهنم [ به شفاعت] خارج مى شوند و شفاعت جايزه و پاداشى براى آنان است [ به سبب ايمان و آن مقدار از عمل صالح كه انجام داده اند]».[5]
امام باقر (علیه السّلام) مى فرمايد: «گروهى از مردم در آتش مى سوزند و خوب كه گداخته شدند، شفاعت به سراغشان مى آيد».[6]
در حقيقت گنه كارانى كه ايمان به خدا و پيوند معنوى با اولياى الهى را حفظ كرده اند، در برزخ، يا گذرگاه هاى قيامت و يا در دوزخ، تا حدى به مجازات اعمال خود مى رسند و همين كيفرها، مقدمه اى بر پالايش از عوارض گناه آنان شده و قابليت مغفرت و بخشش الهى از طريق شفاعت را پيدا مى كنند.
دفتر نشر معارف/مؤلفان:محمدرضا کاشفی و سیّد محمد کاظم روحانی
[1] – ر.ك: تجسم عمل و شفاعت، ص 115.
[2] – بحارالانوار، ج 27، ص 158، ح 3.
[3] – روايات اهل سنت: صحيح مسلم، ج 1، ص 117.
[4] – كافى، ج 5، ص 476، ح 9؛ من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 31، ح 70.
[5] – بحار الانوار، ج 8، ص 40، ح 22 و 23.
[6] – ميزان الحكمه، ج 1، ص 475، ح 2940.