عصمت پيامبران و امامان (علیهم السلام) ، از ابتداى تولد و حتى در رحم مادر است. خداوند متعال از آنجا كه مى دانست عده اى از بندگانش، به اختيار خويش ـ هرچند با استعدادى در سطح ساير افراد ـ بيش از ديگران و در بالاترين حد ممكن، از استعداد خود بهره بردارى مى كنند؛ تفضلاً اين پاداش و موهبت ويژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و اراده اى برخوردار ساخت كه به واسطه آن، به «مصونيت كامل و مطلق» برسند. اعطاى اين موهبت، معلول شايستگى هاى آنان است؛ نه محصول استعداد جبرى ايشان. با توجه به تحليل «اصل عصمت»، مى توان دليل و چرايى عصمت در دوران كودكى معصومان را به دو وجه تقرير كرد:
يك. عصمت پاداشى
عصمت در طفوليت، به عنوان پاداشى براى عصمت اختيارى در بزرگسالى است؛ يعنى، وقتى خداوند متعال، مى داند فردى در آينده زندگى خود، چه مسيرى را انتخاب مى كند؛ به ميزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آينده اش، وى را از نخستين روز زندگى، مورد لطف و عنايت قرار مى دهد و از لغزش ها مصون مى دارد.[1]
دو. زمان تكليف معصومان
ملاك عصمت «علم و اراده» است و نيز عصمت، متفرع بر شأنيت تكليف و مسئوليت پذيرى است و اين هر دو در طفوليت وجود ندارد. اما اين مسئله عموميت ندارد؛ چرا كه علم و اراده، هم در زمان طفوليت هست و هم در زمان بزرگسالى؛ هر چند از لحاظ شدّت و ضعف متفاوت باشند. همچنين زمان تكليف و مسئوليت پذيرى، نسبت به انسان هاى مختلف، متفاوت است؛ چنان كه حضرت عيسى (علیه السلام) در زمان نوزادى مى فرمايد: «قالَ إِنِّي عَبْدُ اللّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا…»؛ «[كودك (عيسى)] گفت: منم بنده خدا، به من كتاب داده و مرا پيامبر قرار داده است».[2]
يا درباره حضرت يحيى (علیه السلام) مى فرمايد: «يا يَحْيى خُذِ الْكِتابَ بِقُوَّةٍ وَ آتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا»؛ «اى يحيى! كتاب [خدا] را به جد و جهد بگير؛ و از كودكى به او نبوت داديم».[3]
همچنين براساس نصوص دينى و شواهد مسلّم تاريخى، عده اى از ائمه (علیهم السلام) در سنين كودكى و نوجوانى، به مقام والاى امامت نايل آمدند: امام جواد (علیه السلام) در هفت يا نه سالگى، امام هادى (علیه السلام) در هشت يا نه سالگى و امام زمان(عج) در چهار يا پنج سالگى.[4]
بنابراين هر چند عصمت، متفرع بر تكليف است؛ اما زمان خاصى نمى توان براى آن تعيين كرد؛ بلكه زمان تكليف در انسان ها، متفاوت است و براساس شواهد برخى از آدميان در سنين طفوليت، مكلّف و عهده دار مقامات و مسئوليت هايى مى شوند و چون ائمه (علیهم السلام) و برخى، از ابتدا چنين بودند، از عصمت در طفوليت نيز برخوردار بودند.[5]
پی نوشت ها
[1]– نگا: محمدمحمدى رى شهرى، فلسفه وحى و نبوت، دفتر تبليغات اسلامى، قم: 1366 ش،ص220.
[2] – مريم 19، آيه 30.
[3]– مريم 19، آيه 12.
[4]– شيخ مفيد، ارشاد، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، چاپ سوم، 1399ق، صص 317ـ319 و 327ـ366.
[5]– محمد تقى مصباح يزدى، راهنماشناسى، اميركبير، تهران: 1375 ش، ص 673.