روز دوشنبه مورخ ۱۲ اسفند ماه ۱۳۹۸ جلسه درس اخلاق «آیت الله صدیقی» بدلیل شیوع بیماری کرونا بطور مجازی ضبط شد که مشروح آن تقدیم می گردد.
«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْریَ * وَ احْللْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی»[۱].
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ».
مقدّمه
مرحوم علامه مجلسی سلام الله علیه و قدّس الله نفسه الزّکیّه با اسنادِ خودشان به شیخ بهائی نقل می‌کنند و می‌فرمایند: «وَجَدْتُ بِخَطِّ شَیْخِنَا البَهائِی – قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ – ما هذا لَفْظُهُ: قالَ الشَّیْخُ شَمْسُ الدِّینِ مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍ: نَقَلْتُ مِنْ خَطِّ الشَّیخِ اَحْمَدَ الفَراهَانِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عُنْوانِ البَصْرِی – وَکانَ شَیْخاً کَبِیراً قَدْأَتی عَلَیْهِ اَرْبَعَ وَتِسْعُونَ سَنَهً – قالَ: کُنْتُ اَخْتَلِفُ اِلی مالِکِ بْنِ اَنَسٍ سِنِینَ؛ فَلَمّا قَدِمَ جَعْفَرٌ الصّادِقُ‌علیه السلام المَدِینَهَ اخْتَلفْتُ اِلَیْهِ وَاَحْبَبْتُ أَنْ آخُذَ عَنْهُ کَما أَخَذْتُ عَنْ مالِکٍ. فَقالَ لِی یَوْماً: اِنِّی رَجُلٌ مَطْلُوبٌ وَمَعَ ذلِکَ لِی اَوْرادٌ فِی کُلِّ ساعَهٍ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ، فَلا تَشْغَلْنِی عَنْ وِرْدِی وَخُذْ عَنْ مالِکٍ وَاخْتَلِفْ اِلَیْهِ کَما کُنْتَ تَخْتَلِفُ اِلَیْهِ. فَاغْتَمَمْتُ مِنْ ذلِکَ وَخَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهِ وَقُلْتُ فِی نَفْسِی؛ لَوْ تَفَرَّسَ فِیَّ خَیْراً لَما زَجَرَنِی عَنِ الاِخْتِلافِ اِلَیْهِ وَالاَخْذِ عَنْهُ».
در محضرِ شما برادرانِ عزیزمان حدیث شریف عنوان بصری را خدای متعال سفره‌ی نور و رحمت قرار داده است و از نکاتی را از این حدیث شریف به محضرِ شما تقدیم داشتیم.
انسان به تزکیه نیاز دارد
یکی از آن نکات این بود که انسان در هر شرایطی و در هر سنّی نیاز به آموزش دارد، نیاز به تزکیه دارد، نیاز به خودسازی دارد.
در مسئله‌ی کسبِ معرفت و تقرّب به خدای متعال شرطِ زمانی و مکانی و سنّی وجود ندارد، توبه تا آخرین لحظه‌ی حیات قبول است، خداوند متعال این در را به روی هیچ کسی در هیچ کجا نبسته است، لذا عنوان بصری در نود و چهارسالگی آمده است تا از نور امام صادق علیه السلام بهره بگیرد، با اینکه نود و چهار سال فرصت از دست داده است و در نگاهِ عوام دیگر الآن فایده‌ای ندارد، انسان‌های عادی می‌گویند حال دیگر کاری از ما ساخته نیست.
«یَا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِیَّهِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالْعَطِیَّهِ»، ای کسی که همیشه فضلِ تو بر همگان نازل است؛ خدای متعال هیچ وقت درِ فضل را به روی بندگانِ خود نبسته است، دائم الفیض است، دائم الفضل است، و دستِ بِده‌ی خدای متعال همیشه باز است، «بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالْعَطِیَّهِ» است.
لذا اگر انسان گرفتارِ عائله شد و مشکلاتی برای او پیش آمد نباید بگوید این‌ها مانع است و من دیگر فرصتی ندارم که آخرتِ خود را درست کنم و چراغی برای قبرِ خود بفرستم و قصری در بهشت برای من فراهم بشود. نه! هر اندازه هم که دیر شده باشد برای تو دیر شده است، برای خدای متعال دیر نشده است، اگر خدای متعال بخواهد عمرِ بر باد رفته‌ی ما را هم احیاء می‌کند، و کسی که می‌تواند راهی را در شصت سال برود… می‌بینید شهید حججی در چند روز این راه را طی می‌کند و به آنجا می‌رسد، این‌ها جذبه است.
باید ترقّی کنیم
پیداست که عنوان بصری دیگر فرصتِ کافی برای آموزش و تعلیم و تعلّم ندارد، لکن به دنبالِ یک جذبه است که یک مغناطیسی او را بالا ببرد.
این برای ما درسِ بزرگی است، حال شما عزیزانِ من که در سنینِ جوانی هستید چه خوب است که حال به دنبالِ جذبه باشید. حرکت‌های ما منهای آن جذبه «به دورِ خود گشتن» است. کمااینکه در روایت دارد عالِمی که به علمِ خود عمل نمی‌کنند مانندِ خری است که به دورِ خود می‌چرخد و ترقّی ندارد.
عالِم باید ترقّی کند، مسلّماً خودِ ما که ترقّی نداریم، خودمان به خودمان چه بدهیم؟ ترقّی برای این است که به یک کانونی وصل بشویم و در او هضم بشویم، او که بالا هست ما را بالا بکشد.
و این «عنوان بصری» می‌تواند در این زمینه برای ما یک الگو باشد، نشانه‌ی امید باشد، و از آن طرف پذیرشِ امام صادق علیه السلام به کسی که نود و چهار سال با دیگران بوده است و حال آمده است، امام نفرمودند که تو نمی‌توانی، یا اینکه چرا آمده‌ای.
در ابتدا یک دلالی داشتند که آزمایش کنند و ببینند که آیا عطشِ او واقعی است یا به دنبالِ ادا است.
اهمیّتِ عمل به واجبات در بیان مرحوم آیت الله بهجت رحمه الله تعالی علیه
مرحوم آیت الله بهجت روحی فداه می‌فرمودند: بعضی‌ها می‌آیند و ذکر می‌خواهند، اگر اهلِ عمل باشند به همان نسخه‌های معمولی عمل می‌کنند، خودِ نماز اول وقتی یکی از مسائلی است که انسان را مجذوب می‌کند، به این نسخه‌ها عمل نمی‌کنند و به دنبالِ اوراد و اذکارِ خاص می‌گردند، اگر کسی اهلِ عمل باشد «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً»[۲]، تعبیرِ این آیه‌ی کریمه که «مَن عَمِلَ صَالِحًا»، گاهی یک عملِ صالح، «عَمِلُ الصّالِحات» نیست، «مَن عَمِلَ صَالِحًا»، اگر انسان با زمینه‌ی آماده، با دلِ آماده حتّی یک عملِ صالح انجام بدهد جذبه‌های رحمتِ الهی او را متحوّل می‌کند، او تغییر می‌کند و یک وضعیّتِ عرشی برای او از جانبِ خدای متعال تأمین می‌شود.
نکاتی در مورد تعطیلیِ موقتِ درس‌های حضوری
در این ایامی که درس‌های حضوری تعطیل شده است باید چند نکته‌ای را خدمتِ برادرانِ عزیزِ خودم و یارانِ امام زمان ارواحنا فداه، قشونِ امام زمان ارواحنا فداه، صاحب‌دلانی که آمده‌اند از جانبِ امام زمان ارواحنا فداه ایتامِ آل پیغمبر را تکفّل کنند، این مردم در سایه‌ی امام زمان ارواحنا فداه هستند، اما واسطه‌ی بینِ این مردم و امام زمان ارواحنا فداه «علماء» هستند، این‌ها هستند که دل‌ها را با امام زمان ارواحنا فداه مربوط می‌کنند، و با بالا بردنِ سطحِ آگاهی و معلوماتِ مردم نسبت به حضرت مؤثّر واقع می‌شوند، لذا یک نوع پدری و یک نوع سرپرستی وجود دارد. این را اهل بیت علیهم السلام برای علماء منظور کرده‌اند.
طلبه باید یارِ مردم باشند
در سختی‌ها باید یارِ مردم بود، باید دلدارِ مردم بود، باید از این مردمِ ضعیف حمایت کرد، باید عنایاتِ خدای متعال را برای این‌ها بیان کرد، باید این‌ها را به سنگرِ دعا و نیایش برد و دعوت کرد.
لذا در قدمِ اول «به دادِ مردم رسیدن» فقط لباسِ مخصوص پوشیدن و در چیزی که تخصص و مهارتِ انسان نیست دخالت کردن و به آنجا رفتن نیست، بلکه روحیه دادن، دعوت به دعا کردن، دعوت به توبه کردن، دعوت به آشتی کردن با خدای متعال و خلقِ خدا، دعوتِ به امورِ خیر که «إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ»[۳]، قرآن کریم می‌گوید: اگر بد بودید، حال بد دیده‌اید، خوب بشوید خوب می‌بینید، اگر شما تغییر کنید… شما قطع کرده بودید و ما هم قهر کرده بودیم، اگر حالا شما برگردید ما هم برمی‌گردیم، رحمت و نظرِ خودمان را به شما برمی‌گردانیم.
دعوت به خوبی‌ها، دعوت به تعاون، دعوت به رعایتِ حالِ ضعفاء، دعوت به مهربانی و ترحّم، دعوت به احترام به مقدّسات، دعوت به اینکه دلتان برای مسجد تنگ بشود، دلتان برای نمازجمعه تنگ بشود، این‌ها پایگاه‌های رحمت است، اگر این‌ها برچیده شود عذابِ الهی وارد می‌شود، ما در تمامِ سختی‌های دوران جنگ و هر حادثه‌ای به مسجد پناه می‌بردیم، به امامزاده پناه می‌بردیم، به حرمِ امام رضا علیه السلام پناه می‌بردیم، حال اگر بلایی بیاید و این‌ها به روی ما بسته بشود، بلا بلای سنگینی است، لذا هم باید توبه‌ی خودمان توبه‌ی جدّی باشد، یک صداقتی با خدای متعال به خرج بدهیم، با خدای متعال رو راست بشویم، هرچه هستیم بگوییم خدایا من این هستم، ولی «عَامِلنَا بِفَضلِک وَ لا تُعَامِلنَا بِعَدلِک»، خدایا! با فضلِ خودت با ما رفتار کن و با عدلِ خودت با ما رفتار نکن.
درس را تعطیل نکنید
نکته‌ی دوم اینکه گاهی اوقات مرحوم آیت الله بهجت رحمه الله تعالی علیه وقتی مریض می‌شدند برای استشفاء می‌رفتند و درس می‌گفتند، آیت الله بهجت اعلی الله مقامه الشّریف به آیت الله مصباح هم که برای ایشان نقاهتِ بدنی پیش آمده بود توصیه کرده بودند که یک درس بگو ان شاء الله خدای متعال به شما عافیت می‌دهد.
خودِ درس برای نجات از بلاها یک کشتیِ نجات است، اگر انسان درس را «قربهً الی الله» بخواند وسیله‌ی راضی کردنِ پروردگار متعال است.
لذا نکند که طلبه به این بهانه عمرِ خود را تلف کند و مطالعه و تحقیق و مباحثه‌ی خود را تعطیل کند، یا حسّاسیّتِ خود را نسبت به حضور در مدرسه کم کند، به هر قیمتی هست شما طلبه‌ها باید این بلا را…
به امام زمان ارواحنا فداه توسّل کنید
مرحوم آیت الله حجّت (رضوان خدا بر ایشان باد) نقل می‌کنند بعد از نمازی که مرحوم آیت الله خوانساری اعلی الله مقامه الشّریف خواندند و خدای متعال باران نازل کردند، در سال‌های بعدی باز هم خشکسالی پیش آمد و به خدمت آیت الله حجّت رحمه الله تعالی علیه آمدند، از ایشان خواستند که این دفعه شما نماز باران بخوانید، ایشان بجای اینکه خودشان به صحنه بیایند تعدادی از طلبه‌ها را انتخاب کرده بودند و برای استغاثه و توسّل له حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف به جمکران فرستاده بودند، وقتی این طلبه‌ها از جمکران برمی‌گشتند باران رحمت آنچنان باریده بود که خشکسالی را برطرف کرده بود.
طلبه باید این عُرضه را داشته باشد، باید این امید را به اربابِ خود داشته باشد که اگر طلبه در بزند امام زمان ارواحنا فداه در را به روی مردم باز کند، بارانِ شفاء را، بارانِ دواء را، وجودِ نازنینِ امام زمان ارواحنا فداه… وجودِ نازنینِ ایشان شفاء است، ایشان وارثِ «رَحمَهً لِلعالَمین» هستند، آن «یا مَنْ اِسْمُهُ دَوآءٌ وَ ذِکْرُهُ شِفآءٌ»، آن اسمی که شفاء است وجود نازنین امام زمان ارواحنا فداه است.
لذا شما با روحیه‌ی طلبگی، از آقای خودتان طورِ دیگری درخواست کنید، این سحرهای ماه رجب بلند شوید و با حضرت نجوا داشته باشید، حضرت را به عصمتِ مادرشان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها قسم بدهید.
مرحوم آقای سیبویه از عمویِ خود نقل می‌کردند، عموی ایشان از علمای نجف بودند، من با ایشان در محضر آیت الله بهجت رحمه الله تعالی علیه بودیم، آقای سیبویه می‌گفتند آقای بهجت عموی ما را می‌شناختند، معلوم می‌شود که جزوِ اشخاصی بود که اولیاءالله به ایشان توجّه داشتند، می‌گفتند: عموی من حضرت حجّت ارواحنا فداه را در خواب دیده بودند، حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف فرموده بودند که خدای متعال را به در به دریِ عمه‌ای قسم بدهید تا امرِ فرج را به تعجیل بیندازد.
معلوم می‌شود که این اسارتِ حضرت زینب سلام الله علیها و تحمّلِ مصیبت‌های ایشان نزدِ خدای متعال یک زمینه‌ای ایجاد کرده است، اگر شما طلبه‌ها نتوانید با این کانون‌های پناه مرتبط بشوید انسان باید به چه کسی امید داشته باشد؟
توصیه‌ای به طلاب معزز
هم درسِ خودتان را با همین شبکه‌های مجازی برای راضی کردنِ حضرت حجّت ارواحنا فداه تعطیل نکنید، هم دلِ شما برای حجره‌ها تنگ بشود، اگر کانونِ امام زمان ارواحنا فداه خلوت بشود، اگر حرمِ امام رضا علیه السلام خلوت بشود، اگر بازارِ دین بی‌مشتری بشود… چه بلایی بالاتر و خانمان‌سوزتر از این است؟
این مسجدها این خیریه‌ها را بوجود آورده است، این حوزه‌ها این مسجدها را ساخته است.
لذا باید طرح و تدبیری اندیشیده شود، هم باید مسئولین فکر کنند چه کنند که ان شاء الله ماه مبارک رمضان همه‌ی مسجدها رونق پیدا کند، بعد از این بلا به شکرانه‌ی اینکه خدای متعال بلا را رفع کرده است، همه سنگرها را پر کنند، سنگرها مساجد هستند.
درس را جدّی بگیرید، درس را بعنوانِ وسیله‌ی شفاء بگیرید، دامانِ امام زمان ارواحنا فداه را ان شاء الله با اخلاص بگیرید.
امیدِ آن داریم که هم خودتان در علم، و هم در معنویت رشد کنید، ان شاء الله این یک وسیله‌ی الهی شده باشد و برای شما فرصتی باشد که با عنایت امام زمان ارواحنا فداه این بلا را هم از سرِ خودتان و هم از سرِ مردم رفع کنید و ان شاء الله در امورِ معنوی و علمی محکم‌تر از سابق بیمه می‌شویم.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
پی نوشت:
[۱] سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸
[۲] سوره مبارکه نحل، آیه ۹۷ (مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً ۖ وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ)
[۳] سوره مبارکه هود، آیه ۱۱۴ (وَأَقِمِ الصَّلَاهَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّیْلِ ۚ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ ۚ ذَٰلِکَ ذِکْرَىٰ لِلذَّاکِرِینَ)
پاسخ دهید