ام کلثوم دختر امیر المومنین علی علیه السلام بود. امام علی علیه السلام (علاوه بر دیگر دختران) سه دختر به نام‌های ام کلثوم کبری، ام کلثوم وسطی و ام کلثوم صغری داشته است.[۱] اما مادر ام کلثوم کبری حضرت زهرا و مادر آن دو ام کلثوم دیگر، همسران دیگر امام علی علیه السلام بوده‌اند.
ام کلثوم کبری چهارمین فرزند حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا بود. وی پس از امام حسن و امام حسین و حضرت زینب در شهر مدینه دیده به جهان گشود[۲] اما تاریخ دقیق ولادت ایشان مشخص نمی‌باشد. تنها می‌توان گفت پس از سال هشتم هجرت و قبل از رحلت رسول خدا به دنیا آمده‌اند.[۳] (برخی نویسندگان معتقدند وی اصلا وجود خارجی نداشته است اما دلایل و شواهد تاریخی بسیاری نشان از وجود این بانو دارد. بعلاوه در مقابل این عده، نویسندگان بسیاری نیز به نام ایشان در کتاب‌های تاریخی خود اشاره نموده‌اند.[۴])

روایت شده است که هنگام شهادت حضرت زهرا، ام کلثوم همچون برادران و خواهرش در سوگ مادرش سخت محزون بود و اشک می ریخت. او در حالی که روپوشی بر صورت و چادری بر سر کشیده بود، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را مخاطب کرد و با ناله‌ای جانسوز گفت:«یا رسول الله! گویا الآن تو را از دست داده‌‌ایم و درد فقدان تو را الآن احساس کردیم».
و نیز نقل است:«هنگامی که امیرمؤمنان توسط ابن ملجم مرادی ضربت خورد و به منزل منتقل شد، ام کلثوم پایین پای او نشسته بود. امام چشمان خود را گشود و به ام کلثوم نظری افکند و فرمود:«اکنون به سوی خداوند مهربان سفر می‌کنم.» ام کلثوم به شدت گریست و ناله‌ای سر داد و آن‌گاه به سوی ابن‌ملجم رفت و آن ملعون را ملامت کرد. [۵]
از جمله حوادث مهم زندگی ام کلثوم، حضور وی به همراه برادرش امام حسین علیه السلام در کربلا است. [۶]

وی پس از عاشورا به همراه خواهرش، زینب، از سالاران قافله اسیران آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم بود که به کوفه و شام سفر کرد.[۷] از ام کلثوم در جریان اسارت در کوفه و شام، خطبه‌ها و سخنانی در تاریخ و کتاب‌های مقتل نقل شده است.
محققان شیعه می‌گویند او همسر عون بن جعفر بوده است، ولی علمای اهل سنت بر این عقیده اند که وی همسر عمر بن خطاب بوده است. نظریه ازدواج وی با عمر بن خطاب، با دلایلی بسیار متین و مستدل از سوی دانشمند بزرگوار آیه‌الله سید علی حسینی میلانی رد شده است که در صورت تمایل در اختیار شما قرار خواهد گرفت.
جهت مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر (علاوه بر منابع ذکر شده در پاورقی) می‌توانید به کتاب‌های زیر نیز مراجعه فرمایید :
اعلام النساء و المومنات، ص ۱۸۷
زندگانی حضرت زهرا، شهیدی، ص ۲۶۳
ریاحین الشریعه، ص ۲۴۴

منبع:پرسمان

پی نوشت:——————————
[۱] . در مورد دختران حضرت که نام آن‌ها ام کلثوم بوده است می‌توانید ر.ک: دایره المعارف تشیع، ج۲، ص۵۰۵ به بعد. در این کتاب اسامی اشخاصی را که به نام‌شان ام کلثوم بوده و منسوب به حضرت امیرالمومنین علی (ع) می‌باشند، بیان شده است.
[۲] . محمد بن‏ جریر طبرى شیعى، نوادر المعجزات، (قم، الهادى، چاپ اوّل، ۱۴۱۰ق،(ص۹۷؛ همو، دلائل الامامه، (قم، البعث، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق) ص۱۰۴٫
[۳] . دایره المعارف تشیع، ج۲، ص۵۰۷٫
[۴] . بسیارى منابع هنگامى که نام فرزندان امیرالمؤمنین(ع) را با هم ذکر مى‏ کنند، از زینب و ام‏کلثوم هر دو نام مى ‏برند و بسیارى از آنها تصریح کرده‏ اند که مادر هر دو حضرت فاطمه(س) است. به عنوان نمونه ر.ک: بیهقى (م۴۵۸ق)، سنن الکبرى، بیروت، دارالفکر، ج۷، ص۷۰؛ ابن‏ عساکر،تاریخ مدینه دمشق، دارالفکر، ج۳، ص۱۷۹ و ج۶۹، ص۱۷۶؛ یوسف مزى (م۷۴۲ق)، تهذیب الکمال، مؤسسه الرساله، ج۲۰، ص۴۷۹؛ ابن‏ حجر، تهذیب التهذیب، دارالفکر، ج۷، ص۲۹۵؛ مسعودى (م۳۴۵ق)، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸؛ ابن‏ کثیر (م۷۷۴)، البدایه و النهایه، بیروت، دار احیاء التراث، ج۵، ص۳۱۴ و ج۷، ص۳۶۷؛ اربلى (م۶۹۳ق)، کشف الغمه، بیروت، دار الاضواء، ج۲، ص۶۸؛ بلاذرى، انساب الاشراف، بیروت، اعلمى، ج۲، ص۴۱۱؛ طبرى،تاریخ الامم و الملوک، بیروت، اعلمى، ج۵، ص۱۵۳؛ ابن‏ اثیر (م۶۳۰)، الکامل فى التاریخ، ج۲، ص۴۴۰؛ ابن‏ اثیر، اسدالغابه، اسماعیلیان، ج۵، ص۷۰؛ ابن‏ حجر، الاصابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ج۶، ص۱۹۱؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبى، بیروت، دار صادر، ج۲، ص۲۱۳٫
[۵]. ابو حنیفه دینوری(م ۲۸۲)، ،‌ اخبار الطوال، (تحقیق عبد المنعم عامر، مراجعه جمال الدین شیال، قم، منشورات الرضى، ۱۳۶۸ش) ص۲۱۴؛ محمد بن جریر طبرى (م ۳۱۰)، تاریخ طبرى ، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، اساطیر، چ پنجم، ۱۳۷۵ش) ج۲، ص۲۶۸۶٫
[۶] . ابو حنیفه دینوری(م ۲۸۲)، ،‌ اخبار الطوال، ص۲۷۶؛ أبو محمد أحمد بن اعثم الکوفى (م ۳۱۴)،کتاب الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالأضواء، ط الأولى، ۱۴۱۱ق) ج۵، ص۸۴٫
[۷] . ابوالفرج اصفهانی(م ۳۵۶)، مقاتل الطالبیین، (تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه، بى تا) ص۱۱۹٫