نمازگزار هنگامى كه شروع به گفتن اذان و اقامه مى كند؛ آرام آرام، دل خود را متوجه محبوب و آفريدگار مى كند و با هر جمله اى، مى كوشد ارتباط قلبى خود را با او حفظ و تقويت كند. پس بايد به گوش جان و دل آن را بشنويم.
پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) در هنگام اذان مى فرمود: «اى بلال ما را راحت كن»؛ زيرا نور چشم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در نماز بود.
شهيد ثانى مى فرمايد: جملات اذان را در نظر بگير، ببين چگونه كلمات و جملاتش با نام خدا شروع شده و با نام خدا ختم مى شود. پس بدان كه اول و آخر و ظاهر و باطن فقط خداست؛ پس هنگام شنيدن تكبير، قلبت را براى بزرگداشت خدا آماده كن و تمام دنيا را كوچك بشمار؛ مبادا كه در تكبير گفتنت، خدشه و ايرادى باشد و نزد خداى تعالى دروغگو محسوب شوى!!
هنگامى كه صداى «لا اله الا الله» را شنيدى، هر معبودى غير از او را نفى كن و هنگامى كه صداى «اشهد ان محمداً رسول الله» را شنيدى، حضرت ختمى مرتبت را در نظر بياور و در مقابل او و با اخلاص و ادب رسالتش را شهاده ده و بر او و خاندانش درود بفرست و هنگامى كه صداى «حى على الصلاة» و «حى على الفلاح» و «حى على خيرالعمل» را مى شنوى، خود را آماده كن و در نفست تحركى ايجاد كن و با جسم و روحت، براى نماز ـ كه موجب رستگارى و بهترين كارهاست ـ بكوش.
هنگامى كه صداى تكبير آخر اذان را شنيدى، با خدا تجديد عهد كن و بعد از آن همان طور كه با نام خدا شروع كردى، با نام او به انجام رسان و او را مبدأ و منتهاى خود بشمار و قوام و جوهره وجودت را از او بدان و بر نيروى او اعتماد كن كه: «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظيمِ».[1]
آيه اللّه حاج شيخ جواد انصارى همدانى مى فرمود: روزى وارد مسجدى شدم، ديدم پيرمردى، مشغول نماز است و دو صف از ملائكه پشت سر او اقتدا كرده اند و پيرمرد، اطلاعى نداشت. دانستم او براى نماز خود، اذان و اقامه گفته است؛ چون روايت داريم كسى كه براى نمازهاى واجب خود، اذان و اقامه بگويد، دو صف از ملائكه به او اقتدا مى كنند كه طول صف آنان از مشرق تا مغرب است و اگر يكى از آنها را بگويد، يك صف از ملائكه به او اقتدا مى كنند.[2]
نمازگزار پس از اذان و اقامه، خوب است بعضى از آيات و دعاهاى شروع نماز را بخواند؛ مانند آيه شريفه:
«اِنِّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَالاْرْضَ حَنيفاً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ …»؛[3] «من از روى اخلاص، پاك دلانه روى خود را به سوى كسى گردانيدم كه آسمان ها و زمين را پديد آورده است؛ و من از مشركان نيستم».
منظور از «وجهى»، صورت ظاهرى نيست؛ زيرا كه نمازگزار صورت ظاهرى اش به طرف قبله مى باشد، بلكه منظور صورت و چهره قلب است كه به طرف خالق آسمان ها روى مى كند.
پس نمازگزار خوب است؛ بنگرد قلبش به چه سو نظر دارد: آيا متوجه آرزوهايش شده و همتش منحصر در خانه و بازار است، و پيرو شهوات خود مى باشد؛ يا به سوى خالق آسمان و زمين روى كرده است؟! برحذر باشد از اينكه اولين جمله اش، در مناجات ظاهرسازى باشد.[4]
پس از اين مقدمات، شروع به گفتن تكبيرات هفتگانه مى كند كه هر تكبيرى، سلاح قدرتمندى در ايجاد آرامش و حضور قلب است؛ به خصوص در موقع گفتن تكبير و اجب نماز، كمال توجّه و محافظت را دارد. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مى فرمايد: «اِنَّ لِكُلِّ شَى ءٍ اَنفة و اِنَّ اَنفَة الصّلاةِ التَّكْبيرَةَ الاولى، فَحافِظُوا عَلَيها»؛[5] «براى هر چيزى آغازى است و آغاز نماز نيز تكبير نخستين آن است؛ پس بر آن محافظت كنيد».
در مصباح الشريعه آمده كه امام صادق (علیه السلام) فرموده است: «هنگامى كه تكبير گفتى همه آنچه را كه ميان زمين و آسمان هاست، در برابر كبريايى خداوند كوچك بشمار».[6]
امام خمينى خود اول وقت به نماز مى ايستاد و با خضوع و خشوع و حضور قلب، نماز خود را برگزار مى كرد. قبل از فرارسيدن وقت نماز، به تلاوت قرآن كريم مى پرداخت و پس از برگزار كردن نماز مغرب و عشا، به داخل حياط خانه رفته و رو به قبله مى ايستاد. سپس در حالى كه با انگشت به طرف قبله اشاره مى كرد، حدود پنج دقيقه دعايى را زير لب زمزمه مى كرد.[7]
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:رحیم کارگر/پرسش وپاسخ دانشجویی
[1] – مام در سنگر نماز، ص 91.
[2] – معادشناسى، ج 7، ص 258.
[3] – انعام 6، آيه 79.
[4] – المحجة البيضاء، ص 598؛ الاخلاق، ص 75.
[5] – المستدرك على الصحيحين، ج 1، ص 224؛ ر.ك: كافى، ج 3، ص 270.
[6] – مصباح الشريعه، باب 13.
[7] – امام در سنگر نماز، ص 39.