افغانستان و گروه طالبان
طالبانیسم به عنوان یک جریان سیاسی، واکنشی بود به ناکار آمدی و بی اعتباری گفتمان دولت جهادی. ناکامی جهادگران در بنیاد گذاری نظم سیاسی فراگیر و مقبول، جامعه ی افغانستان را با آنارشی و نابسامانی روبه رو ساخت. فساد اداری، نا امنی عمومی و نبود نظم و قانون، شرایط اجتماعی مناسبی را برای پیدایش جریان سوم ایجاد کرد. جریان سوم که پس از آن با عنوان طالبان قدرت سیاسی را به دست گرفت، با تأکید بر نشانه ی مهم امنیت و قانون و با استناد به دال مرکزی اسلام و شریعت، به زودی در جایگاه گفتمان مسلط نشست. بنا بر این، طالبانیسم نظم جدیدی بود در میان بی نظمی حاکم بر جامعه ی افغانستان. کار گزاران گفتمان طالبانیسم طلبه های مدرسه های دینی و سنتی بودند که در تصور جمعی جامعه ی افغانستان حافظان دین و مومنان واقعی تلقی می شدند. از نظر فکری طالبانیسم به دوره جهاد افغانستان باز می گردد، ولی به عنوان گفتمان مسلط زمانی وارد فضای سیاسی جامعه گردید که گفتمان جهادی با بی اعتباری رو به رو شده بود. چهره دینی و سنتی طالبان از سویی و شعار استقرار امنیت از سوی دیگر در نهایت زمینه های هژمون شدن طالبانیسم را فراهم ساخت. در این قسمت ابتدا تبار شناسی گفتمان طالبانیسم به بحث گذاشته می شود و سپس بازنمایی و صورت بندی آن بررسی خواهد شد. عوامل و بافت اجتماعی افغانستان که موجبات مسلط شدن این گفتمان را فراهم ساخت از دیگر محورهای مورد بحث در این قسمت خواهد بود. پایان بخش این فصل مباحث مربوط به علل و عوامل بی قراری گفتمان طالبانیسم خواهد بود.
مدعيان سلفی گری و داعش
داعش گروهی تکفیری است که ادعای تبعیت از سلف و سلفیه را دارد. زمینه‌ها و علل مختلفی در پیدایش و شکل گیری و رشد این گروه مؤثر بودند اما مهمترین این عوامل حمایتهای مالی و معنوی عربستان سعودی می‌باشد. داعش منابع مالی خود را از آمریکا و عربستان و مناطق فتح شده تأمین می‌کند و منابع انسانی خود را از کشورهای مختلف با فریب جوانان و یا با وعده‌های ثروت به آنها تأمین می‌کند. تبلیغات رسانه‌ای و ایجاد رعب و وحش در بین مردم از روشهای جنگی داعش می‌باشد. در این مقاله به بررسی عوامل توسعه داعش و نقد برخی از مبانی و عقائد سلفیه پرداخته میشود.
گروهک تروریستی داعش
داعش حروف اختصاری «دولت اسلامی عراق و شام» است. که آنها یک گروه مسلح تروریستی هستند که اندیشه سلفی جهادی ( تکفیری) را پیشه خود قرار داده اند و هدف سازمان دهندگان داعش نیز بازگرداندن چیزی است که آنان آن را «خلافت اسلامی و اجرای شریعت» می نامند و عراق و سوریه نیز جولانگاه عملیات آن ها قرار گرفته است. داعش از زمانی که در سوریه ظاهر شده درباره خاستگاه ، اقدامات، اهداف و ارتباطاتش جنجالهای طولانی را به وجود آورده و باعث شده است به محوری از محورهای مطالب مطبوعات و رسانه ها و تحلیلها و گزارشها تبدیل شود. و باعث کشت و کشتار مردم بی گناه کشورهای جهان اسلام شود. و با حمایت غربی ها و کشورهای عربی از این گروه باعث فتنه و آشوب و تفرقه افکنی در بین مسلمانان شوند.
ریشه‌های تفکر داعش (٦) تاریخچه، نگاه‌های فقهی و استدلالات
داعش یا سازمان دولت، از جهت استراتژی اجرایی و کارکردی با القاعده و سلفیسم تفاوت دارد. زیرا سازمان‌های سلفی غالباً تلاش دارند وضعیتی قابل قبول ایجاد کنند و حکومتی بسازند که دارای مقبولیت جهانی باشد، بر خلاف سازمان داعش که مخالف این تفکر است و به خود به‌مثابه دولتی نگاه می‌کند که زمین و مکان را کم دارد.
ریشه‌های تفکر داعش (٥) تاریخچه، نگاه‌های فقهی و استدلالات
اشکالاتی که مقدسی در مورد درگیری موجود در عراق ابراز داشت، نهایتاً منجر به جدایی میان او و شاگردش زرقاوی شد تا جایی که زرقاوی، تلمذ خود نزد مقدسی را انکار می‌کند.
ریشه‌های تفکر داعش (٤) تاریخچه، نگاه‌های فقهی و استدلالات
ابوبکر بغدادی، جامعه را به دو قسمت یا بنا به قول خودش دو فسطاط (سایبان، چادر) تقسیم کرده است: فسطاط اول: سایبان ایمان که هیچ نفاقی در آن وجود ندارد و فسطاط دوم: چادر کفر که هیچ ایمانی در آن نیست و قسم سومی وجود ندارد.
ریشه‌های تفکر داعش (٣) تاریخچه، نگاه‌های فقهی و استدلالات
تکفیر تمامی شیعیان از عالم و عامی یکی از مبانی تفکر سلفیسم جهادی است و هیچ فرقی میان فرمانده و فرمانبردار وجود ندارد. مسأله‌ای که زرقاوی آن را در پیش گرفت این است که او تکفیر را به صورت عملی اجرا کرد، پس از آنکه تکفیر در حد یک مسأله نظریِ صادر شده توسط برخی از علمای سلفی باقی مانده بود.
ریشه‌های تفکر داعش (٢) تاریخچه، نگاه‌های فقهی و استدلالات
با مراجعه به نشریات و فایلهای صوتی منتشر شده‌ی این سازمان، می‌توان به علل پنهان در ورای ظهور این سازمان و پذیرش و اختیار برخی مسائل را پی برد. این سازمان، برنامه سلفیسم جهادی را برگزیده و آن را در منابع معرفت‌شناختی خود تلفیق کرده است.
ریشه‌های تفکر داعش (١) تاریخچه، نگاه‌های فقهی و استدلالات
درگیری میان سازمان دولت و القاعده به دلیل خلاف‌های شرعی سازمان دولت (به اعتقاد القاعده) همچون وارد کردن اتهام مزدوری و خیانت و مورد هدف قرار دادن عامدانه داوطلبان ارتش و پلیس عراق و هر گروهی که با حکومت عراق همکاری می‌کند، شعله‌ور شد.
دابق؛ چشم انداز راهبردی داعش
شماره اول مجله فرقه داعش، در تاريخ 14 تيرماه سال 1393، 5 جولاي 2014 و يك ماه بعد از سقوط موصل، توسط اين گروه و با نام “دابق”به چاپ رسيد. اين مجله، تفسير گر بنيان هاي ديني و عملي تشكيل داعش بوده، و با مطالعه آن مي توان به چرايي تشكيل دولت اسلامي و ضرورت هاي آن، از نگاه بنيان گذاران اين گروه، پي برد.
الدولة الإسلامیة: … الجذور … التوحش … المستقبل
كتاب الدولة الإسلامیة: … الجذور … التوحش … المستقبل توسط عبد الباری عطوان خبرنگار و کارشناس مسایل «القاعده» به رشته تحریر درآمده است. نويسنده در این کتاب به ارائه مباحثی در موضوعات مختلف از جمله طبیعت نیرو¬های ایجاد کننده داعش و اسرار رشد ناگهانی آن، منابع قوت و ضعف آن و ارتباط میان آن و سازمان «القاعده» مادر، عوامل اختلاف و وحدت میان این داعش و القاعده، اسباب و عوامل اقدامات خونین وحشیانه آن بر علیه دشمن، رصد منطقه رشد و تربیت این گروه و ترکیبات دینی و فقهی آنان، امپراطوری تبلیغاتی داعش و دامنه این امپراطوری در جهان اسلام، راز شتابزدگی جوانان برای پیوستن به صفوف آنان و… پرداخته است.
نگاه تحلیلی به فعالیت های یک سازمان تروریستی در جهان: القاعده تهدیدی برای امنیت جهان
یکی از نتایج ناخواسته مبارزه سازمان های اطلاعاتی غرب و مخصوصا آمریکا با گروه های افراطی،پراکنده شدن آنها در سراسر جهان است.به باور بسیاری از کارشناسان مسایل بین المللی،تلاش آمریکا برای مبارزه با تروریسم نه تنها باعث نابودی تروریست ها نشده،بلکه موجب رشد و نفوذ آنها به سرزمین های اروپایی شده است. حمله به کشورهای افغانستان و عراق بعد از حملات 11 سپتامبر،هرچند با شعار”مبارزه با تروریسم “آغاز شد،ولی در واقع به گسترش آن انجامید. قبل از حملات آمریکا و متحدانش،تروریسم از عراق و افعانستان خارج نشده بود،ولی 6 سال جنگ مستمر در این کشورها منجر به گسترش تروریسم به منطقه خاورمیانه،اسیا،آفریقا و حتی اروپا گردید.در حال حاضر سرویس های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا در حال مبارزه با نسل جدیدی از تروریست ها به رهبری القاعده هستند.
ظهور و افول القاعده در عراق
القاعده عراق را می‌توان اصلی‌ترین بازیگر غیردولتی در عراق پس از حمله آمریکا به این کشور محسوب کرد.این گروه به عنوان چالش برانگیزترین گروه مخالف روند سیاسی عراق با رویکردی مسلحانه و خشونت‌آمیز بعد از حمله آمریکا در این کشور ظهور کرد، اما با گذشت چند سال و به ویژه از سال 2007 القاعده عراق به تدریج به سمت ضعف و افول رفت.هدف این نوشتار بررسی عوامل ظهور و افول القاعده در عراق است.در این راستا ابتدا به عوامل ظهور و به ویژه تشدید شکاف‌ها و منازعات بین گروه‌های داخلی عراقو رویکرد مخالفت‌آمیز گروه‌های سنی پرداخته میشود.سپس با تبیین اهداف، استراتژی و عملکرد القاعده در عراق به عوامل افول و تضعیف این گروه از جمله واکنش گروه‌های سنی و تقابل اغلب سنی‌ها با آن اشاره میشود.
شاهزاده گمشده القاعده
اسامه‌بن‌لادن و شبکه تروریستی القاعده با بهره‌گیری از یک‌سلسله بیانیههای ارسالی از طریق دورنگار (فکس)، نوارهای صوتی، فیلمهای تصویری و اطلاعیه‌های اینترنتی و با استفاده از وسایل ارتباط‌جمعی و روابط عمومی پیچیده پیکار جدیدی را آغاز کردند. بن‌لادن از طریق این بیانیههای عمومی، چهره خود را هم به‌عنوان رهبر یک‌سلسله برنامه‌های یکپارچه ایدئولوژیک و هم فرماندهی استراتژیک طراحی کرد که قصد داشت پیامها و اعمال خشونت‌بار خود را به شرایط سیاسی ویژه و مخاطبان آن نسبت دهد. در مقاله حاضر به این پیامها پرداخته میشود.