اندیشه سیاسی سلفی‌گری در اسلام معاصر با تاکید بر طالبان و القاعده
آشفتگی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام در کنار هجوم همه‌جانبه غرب باعث ایجاد واکنش‌های متعددی در جهان اسلام شد. یکی از این واکنش‌ها رشد و گسترش اندیشه سلفی‌گری است. این اندیشه که ریشه در آراء و اندیشه‌های خوارج، حنابله و وهابیت دارد به جریان خردگریز در میان مسلمانان معروف است. چرا که با تکیه بر ظواهر کتاب و سنت هرگونه گرایش‌های عقلی، فلسفی و کلامی را برنمی‌تابد.
نگاه تحلیلی به فعالیت های یک سازمان تروریستی در جهان: القاعده تهدیدی برای امنیت جهان
یکی از نتایج ناخواسته مبارزه سازمان های اطلاعاتی غرب و مخصوصا آمریکا با گروه های افراطی،پراکنده شدن آنها در سراسر جهان است.به باور بسیاری از کارشناسان مسایل بین المللی،تلاش آمریکا برای مبارزه با تروریسم نه تنها باعث نابودی تروریست ها نشده،بلکه موجب رشد و نفوذ آنها به سرزمین های اروپایی شده است. حمله به کشورهای افغانستان و عراق بعد از حملات 11 سپتامبر،هرچند با شعار”مبارزه با تروریسم “آغاز شد،ولی در واقع به گسترش آن انجامید. قبل از حملات آمریکا و متحدانش،تروریسم از عراق و افعانستان خارج نشده بود،ولی 6 سال جنگ مستمر در این کشورها منجر به گسترش تروریسم به منطقه خاورمیانه،اسیا،آفریقا و حتی اروپا گردید.در حال حاضر سرویس های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا در حال مبارزه با نسل جدیدی از تروریست ها به رهبری القاعده هستند.
ظهور و افول القاعده در عراق
القاعده عراق را می‌توان اصلی‌ترین بازیگر غیردولتی در عراق پس از حمله آمریکا به این کشور محسوب کرد.این گروه به عنوان چالش برانگیزترین گروه مخالف روند سیاسی عراق با رویکردی مسلحانه و خشونت‌آمیز بعد از حمله آمریکا در این کشور ظهور کرد، اما با گذشت چند سال و به ویژه از سال 2007 القاعده عراق به تدریج به سمت ضعف و افول رفت.هدف این نوشتار بررسی عوامل ظهور و افول القاعده در عراق است.در این راستا ابتدا به عوامل ظهور و به ویژه تشدید شکاف‌ها و منازعات بین گروه‌های داخلی عراقو رویکرد مخالفت‌آمیز گروه‌های سنی پرداخته میشود.سپس با تبیین اهداف، استراتژی و عملکرد القاعده در عراق به عوامل افول و تضعیف این گروه از جمله واکنش گروه‌های سنی و تقابل اغلب سنی‌ها با آن اشاره میشود.
شاهزاده گمشده القاعده
اسامه‌بن‌لادن و شبکه تروریستی القاعده با بهره‌گیری از یک‌سلسله بیانیههای ارسالی از طریق دورنگار (فکس)، نوارهای صوتی، فیلمهای تصویری و اطلاعیه‌های اینترنتی و با استفاده از وسایل ارتباط‌جمعی و روابط عمومی پیچیده پیکار جدیدی را آغاز کردند. بن‌لادن از طریق این بیانیههای عمومی، چهره خود را هم به‌عنوان رهبر یک‌سلسله برنامه‌های یکپارچه ایدئولوژیک و هم فرماندهی استراتژیک طراحی کرد که قصد داشت پیامها و اعمال خشونت‌بار خود را به شرایط سیاسی ویژه و مخاطبان آن نسبت دهد. در مقاله حاضر به این پیامها پرداخته میشود.
سرچشمه های فکری القاعده
القاعده به لحاظ تاریخی، سوای وجه تروریستی آن که می تواند رویکرد تاریخی دیگری به آن باشد، در جهان اسلام دارای پیشینه تاریخی نسبتا طولانی است. ریشه های فکری و بنیاد های نظری القاعده حداقل به ابن تیمیه، می رسد. این مساله هم به لحاظ شباهت های زمانی و موقعیتی عصر ابن تیمیه و هم به لحاظ وجود شباهت بسیار تنگاتنگ نشانگان زبانی در گفتمان ابن تیمیه و بنیا د گرایی اسلامی، بخصوص القاعده، تا حدی زیادی روشن به نظر می رسد. البته میراث تفکر افراطی ازابن تیمیه برای القاعده هم به طور مستقیم رسیده است و هم غیر مستقیم؛ به این معنا که آثار به جا مانده از ابن تیمیه موجب الهام بخشی بسیار برای افراط گرایی در جهان اسلام بوده است. البته دراینجا ما در پی نقد وبررسی بنیاد های فکری القاعده نیستیم، چه اینکه این کار خود مجال دیگر و گونه ی دیگری از تحلیل می طلبد، بلکه فقط می خواهیم سیر تحول وتطور اندیشه افراط گرایی را، به لحاظ تاریخی بررسی کنیم و می خواهیم نشان دهیم که چگونه آموزه های مهم اسلامی ومفاهیمی چون «جهاد»، «شهادت»، «دعوت» و بسیاری از مفاهیم دیگر که روزگاری دارای معیار های روشنی بودند و خط ومشی امت اسلامی را روشن می ساختند، چگونه دچار کژتابی شدند و به شکلی در امدند که امروزه ما آنها را در قامت ناموزون پدیده های ناقص الخلقه ای چون القاعده می بینیم.
روش شناسی فهم القاعده
برای درک وفهم هر پدیده ای شیوه و روش خاصی لازم است، اما القاعده، علی رغم گستردگی تحلیل ها و پژوهشهای انجام گرفته در مورد آن، به دلیل ابهام در خاستگاه وپیچیدگی خاص سازمانی و ساختاری آن ونیز به دلیل اینکه انگاره های تعلق به هرسمت وسویی را بر می تابد، با شیوه های متنوع تحقیق وپژوهش همخوانی دارد و می توان از شیوه ها وروشهای بسیار در فرایند تحلیل آن سود جست. تاکنون در مورد روش شناسی مطالعات اکادمیک این پدیده، حرف زیادی گفته نشده است و چارچوبهای مطرح شده بسیار خلاصه و محدود است، مثلا در مقاله «اسلام سیاسی و جهانی شدن» چهار روش برای درک القاعده شمرده شده است1، ولی ما به بهانه این پژوهش چندین روش را استقراء و استقصا کرده ایم، امیدواریم که در اینده بتوانیم این مطالعات روش شناسانه در مورد القاعده را تکمیل کنیم. شاید تذکر این نکته هم لازم باشد که وقتی از روشهای فهم القاعده سخن می گوییم، عمدتا مراد ما چرایی و علت این پدیده است، گرچه که در برخی از موارد شاید چگونگی وچیستی آن نیز مورد پرسش باشد.
در جست و جوی بن لادن/ آشنایی با بن لادن و سازمان القاعده
اسامه بن محمد بن عوادبن لادن، توانست با کمک عبدالله عزام گروهی را به نام القاعده تشکیل دهند این گروه که بیشتر از مجاهدین عربی تشکیل شده بود که برای مبارزه با شوروی به افغانستان مهاجرت کرده بودند لذا در این بین بن لادن از افرادی چون ایمن الظواهری متاثر شده بود که در این مقاله به تاریخچه و افکار و عقاید القاعده اشاره دارد.
جنبش‌های اسلامی معاصر
در این مقاله نویسنده به بررسی جنبش های موجود در کشور عربستان سعودی می پردازد و آن ها را دسته بندی می کند و در مقابل نیز به سیاست های دولت عربستان سعودی در برابر این جنبش ها می پردازد.
تجاوز نیروهای اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان سر برآوردن القاعده
تجاوز نیروهای اتّحاد جماهیر شوروی به افغانستان اثر چشمگیر در تندرو شدن جریان اسلامگرایی داشته است.این جنگ که نقطهء چرخشی در روند اسلامگرایی شمرده می شود،فضایی بی مانند در روابط بین الملل پدید آورد که سرانجام به پا گرفتن سازمان القاعده انجامید.در این نوشتار این فضا و اثرات این تجاوز بیان می شود.
تأثیرات دوسویه وهابیت و القاعده در خاورمیانه
هدف پژوهش بررسی القاعده و چگونگی توسعه آن از وهابیت و عملکرد آن و بررسی سیاستها٬ و رفتار عربستان با استفاده ابزاری و دوگانه از علمای وهابی در صدور فتوا است که موجب تسریع نفوذ اسلام افراطی و رادیکالی در قالب القاعده شده است.
تأثیرات دوسویه وهابیت و القاعده در خاورمیانه ( با تأکید بر عربستان )
در این تحقیق ضمن بررسی برای پاسخگویی به این سوال سعی گردیده تا از فرضیه این پژوهش پیرامون سیاستها، عملکرد و رفتار عربستان سعودی با استفاده از ابزاری و دوگانه از علمای وهابی در صدور فتوا که موجب تسریع نفوذ اسلام رادیکالی در قالب القاعده میشود ارزیابی مناسبی بدست آید.
بنیادهای فکری القاعده و وهابیت
این مقاله سعی دارد به معرفی وهابیت و پیشینه تاریخی و گرایش ضد شیعی آنان پرداخته و نشان دهد شیعه و وهابیت نمی توانند متحد استراتژیک یکدیگر باشند و در این ارتباط روابط با عربستان سعودی که مذهب رسمی آن وهابی است به لحاظ عدول حکومت سعودی از مواضع اولیه وهابیت به دلیل ملاحظات سیاسی می باشد.
برداشت‌های القاعده از افکار جهادی سید قطب
پس از جریان 11 سپتامبر سال 2001 در آمریکا، در تمام رسانه های جهان سخن از حمله تروریستی گروه اسلام‌گرای افراطی به نام القاعده بود القاعده یک گروه تلفیقی است که استراتژیک خود را از افکار سید قطب و اعتقادات خود را از ابن‌تیمیه اخذ کرده است و امروزه شاهدیم که وهابیت با سوءاستفاده از نظریات قطبی، جوانان عرب را به جنگ و جهاد دعوت می‌کند، ولی با اهدافی خاص که هیچ‌یک با اهداف سید قطب مطابقت ندارد.
بازشناسی بنیادگرایی و سلفیه در دوران معاصر با تأکید بر طالبان و القاعده
اندیشه سیاسی سلفی گری رادیکال که ریشه در آرا و اندیشه های خوارج، حنابله و وهابیت دارد، به جریان خردگریز در میان مسلمانان اشتهار دارد؛ زیرا با تکیه بر ظواهر قرآن و سنت، هرگونه گرایش های عقلی، فلسفی و کلامی را در حوزه دیانت برنمی تابد. این جریان که در دوران معاصر با عنوان القاعده و طالبان ظهور یافت، مدعی انحصاری اسلام گرایی است که با تکفیر سایر گروه های اسلامی، به ویژه شیعیان، به اعمال خشونت بار خویش علیه آنان مشروعیت بخشیده است که در ادامه توضیحات بیشتری در این مورد بیان خواهد شد.