حقوق مخالفان در زمان حکومت پیامبر اسلام (ص)
نوشتار پيش رو كه در قالب يك مقاله تدوین‌شده است به دنبال پاسخي روشن براي اين سؤال است كه آيا در نظام اسلامي مخالفان داراي حقوقي هستند يا خير؟ اگر حقوقي براي آنها مفروض است، حقوق قابل‌پذیرش براي آنها به چه ميزان است؟ ازجمله گروه‌های مخالفي كه به مخالفت با دولت نوپاي مدينه اقدام كردند، سران مشرك قريش، يهوديان، منافقان و افراد ناآگاه بودند. مخالفان در حكومت پيامبر داراي حقوقي مانند امنيت، آزادي بيان، حق آزادي عقيده، توبه و بازگشت، مصالحه، برخورداري از عدالت و قضاوت عادلانه، هدايت، كرامت انساني و حق تحزب می‌باشند. البته براي تحقق اين حقوق شرايط و حدودي وجود دارد كه عمده‌ترین آنها: عدم توطئه، عدم برهم زدن وحدت سياسي، عدم ترغيب مسلمانان براي شركت نكردن در جهاد و مقابله با دشمن می‌باشد.
پیامبر و زبان انسان، حیوان، جماد و حکمت آن
روایات بسیاری دلالت دارد که رسول خدا صلّی الله علیه و آله زبان همه حیوانات را می‌فهمید. سلام کردن سنگ و درخت به حضرت و تسبیح سنگ‌ریزه‌ها در کف دست او و… از سوی دیگر، متون فراوانی دلالت دارد که رسول اکرم صلّی الله علیه و آله زبان‌های مختلف مردم را نیز می‌دانست و در مناسبت‌های چندی بدان سخن هم گفته است. شناخت زبان حیوانات و آگاهی از بسیاری از اسرار خلقت و نوامیس طبیعت، ضرورت گریزناپذیر رهبری الهی است که می‌بایست همه چیز را در رعایت، تربیت، حمایت و حفاظت خویش گیرد و حق، موجودیت و نقش هر چیزی را در زندگی حفظ کند؛ زیرا باید که در موارد بسیاری به صورت مستقیم دخالت کند. زمام امور و کنترل اوضاع را در اختیار گیرد و سلامت مسیر را هر چه بیشتر حفظ کند.
بنیادهای حکومت دینی در عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
در تبیین این‌که آیا پیامبر (ص) قصد تأسیس حکومت داشته است یا نه از دیرباز اختلاف‌نظر وجود داشته است. از دیدگاه بیشتر صاحب‌نظران پیامبر اکرم (ص) رژیم سیاسی به وجود آورده و حکومت او دارای ارگان‌های سیاسی بوده است. در مقاله بنیادهای حکومت دینی در عصر پیامبر اکرم (ص)، ضمن نقل نظریه‌ی علی عبدالرزاق که مدعی است پیامبر (ص) حکومت نداشت و تنها زعامت دینی جامعه را به عهده گرفته بوده است، سه دیدگاه متفاوت ارائه شده و روشن گردیده است که بر اساس سومین دیدگاه، پیامبر اکرم (ص) در مدینه پیوندهای قبیله‌ای موجود را درهم شکست و نظام نوینی برقرار کرد. تدوین پیمان‌نامه‌های عمومی، نصب کارگزاران، برنامه‌ریزی اقتصادی، تأکید بر آموزش‌های عمومی و تخصصی، اعزام مأموران اطلاعات و تحقیقات، قانون‌گذاری، داوری، تبیین روابط بین‌المللی سرکوبی فتنه‌گران، تأکید بر ولایت و انتخاب جانشین همه از عناصر مهم زمامداری پیامبر (ص) بوده است. چون این حکومت از ابتدا ازنظر مسلمانان یک امر ضروری و بدیهی تلقی شد و به‌ندرت سیاست در اندیشه‌ی سیاسی اسلامی، از علوم دیگر جدا گردیده است. هرچند بر اساس این نظریه، هدف اصلی پیامبر (ص) تأسیس حکومت به هر نحو و شکل نبود، بلکه هدف اصلی پیامبر (ص) حفظ نظام توحید و معارف اخلاقی در جامعه و اجرای عدالت اجتماعی و تثبیت عواطف انسانی بود و تأسیس دولت فرع بر این رسالت‌ها بوده است.
بررسی و تحلیل نقش و عملکرد خواص در عصر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله
این نوشتار، ضمن تحلیل نقش‌های مثبت و منفی خواص در عصر رسول اکرم صل الله علیه و آله سعی شده است به چند نکته دیگر مرتبط با بحث به‌طور اجمال اشاره شود: نخست ارائه‌ی طرح کلی جایگاه و عملکرد خواص در این دوره تا بتواند زمینه پژوهش‌های بیشتر را فراهم سازد. دوم توجه به نقش خواص دشمن «مشرکان در عهد پیامبر صل الله علیه و آله» که به نظر می‌رسد برای دریافت راهکارهای مناسب برای حل مشکلات جامعه اسلامی بدان نیازمندیم. سوم اشاره‌ی به‌ناچار به نقش عوام – مثبت و منفی – برای فهم ارتباط عوام و خواص و تعامل این دو و چهارم بررسی زمینه‌های انحراف در خواص در این دوره.
پایداران و فراریان احد – 2
مسأله فرار تعدادی از مسلمانان، یکی از نقاط مهمّ و حساس و از عوامل شکست مسلمانان در جنگ احد به شمار می‌آید؛ زیرا اگر آنان هم مانند مجروحان و شهیدان، مقاومت می‌کردند و همانند تیراندازان، میدان را در اختیار دشمن قرار نمی‌دادند، شکست مسلمانان جبران و سرنوشت جنگ عوض می‌شد و پیروزی را به دست می‌آوردند. و لذا می‌توان گفت ضربه‌ای که از ناحیه آنها بر سپاه اسلام وارد آمد، کمتر از ضربه تیراندازان نبود که در اثر تخلّف از دستور پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و سرپیچی از فرمان عبداللَّه بن جبیر به مسلمانان وارد گردید. در این نوشتار به فراریان مشهور احد که برخی تلاش دارند بر ثبات آنان تأکید کنند، امّا روایات و متون تاریخی بر فرار آنان به صراحت یا اشاره دلالت دارد می پردازیم.
بررسی رابطه فقه و سیاست در عصر پیامبر اکرم (ص)
دين اسلام ديني سياسي است و فقه، يعني علم مناسك و احکام آن نيز ناگزير وجه سياسي دارد، درنتیجه، منظومه‌ی احكام اسلامي (فقه) به‌گونه‌ای چينش شده‌اند كه تحقق كامل آنها جز در قالب تأسيس حكومت اسلامي مدينه ميسر نمي‌شد اما به‌رغم وضوح در تعامل دو حوزه‌ی فقه و سياست در عصر پيامبر تعامل اين دو امروزه بر ما چندان روشن نيست (سؤال) البته نبايد فراموش کرد که فهم رابطه‌ی فقه و سياست تنها در نگرش منظومه‌اي به احکام اسلامي، دست‌يافتني است. (فرضيه) اين امر روشن است که پاسخ به سؤال پيش‌گفته ما را در دستيابي به ابزارها، خصايص، اهداف، نيات و … درگذر از «جامعه‌ی قبيله‌محور» حجاز به «جامعه‌ی وليّ‌محور» مدينه رهنمون مي‌شود. (هدف) در پژوهش حاضر تلاش مي‌شود فقه سياسي اسلامي در نخستين دوره‌ی خود يعني عصر پيامبر از زاويه‌ی قدرت‌زايي‌اش در حوزه‌ی سياست، بازبيني گردد. (روش) از نتايج مقاله مي‌توان به اين نکته اشاره کرد که با درکِ پسيني نمي‌توان به تعامل فقه و سياست در عصر پيامبر دست يافت اما راه براي اجراي فقه سياسي در حکومت اسلامي در دوران معاصر با درکِ پيشيني رابطه‌ی فقه و سياست ميسر است. (يافته)
پایداران و فراریان احد – 1
یکی از مهم ترین وقایعی که در زمان پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله اتفاق افتاد، جنگ احد بود. نظر به این که این جنگ از اهمیت بالایی برخوردار بود؛ از این رو می بینیم که قرآن کریم در سوره آل عمران نسبتاً به طور مفصل به اتفاقات این جنگ پرداخته است. در این جنگ ابتدا مسلمانان پیروز شدند ولی بر اثر عدم اطاعت از فرامین پیامبر، پیروزی آنان تبدیل به شکست گشت. پس از شکست همه مسلمانان از جمله اصحاب خاص پیامبر پا به فرار گذاشتن و جز علی و پیامبر علیهماالسلام کسی نماند. در این نوشتار ابتدا به خلاصه ای از این ماجرا می پردازیم و سپس به معرفی پایمردان و فراریان این جنگ می پردازیم.
بازگشت سنن جاهلی در دوران پس از پیامبر (ص) و نقش آن در تحول منزلت زن
اسلام در روزگار و در سرزمینی ظهور کرد که زن به لحاظ حقوقی و اجتماعی در موقعیتی فروتر از مردان قرار داشت. پیامبر اکرم (ص) کوشید تا تحولی بنیادین در فرهنگ جامعه جاهلی آن روز ایجاد کند. از سویی زمینه رشد و تعالی همه‌جانبه زنان را فراهم سازد و از سوی دیگر دیدگاه جامعه را نسبت به ایشان متحول نماید. این امر در عصر آن حضرت به نحوی چشمگیر محقق گردید اما ازآنجاکه پس از وی تداوم این حرکت فرهنگی با موانعی جدی مواجه شد، لذا تعالیم اسلام درباره منزلت انسانی زنان کم‌رنگ و دیدگاه جامعه نسبت به ایشان دگرگون گردید. پژوهش حاضر بررسی نقش بازگشت سنن جاهلی در تحول منزلت زنان در دوران پس از پیامبر (ص) می‌باشد.
بحثی درباره آزادی سلمان فارسی 2
سلمان فارسی از شخصيت هاى اسلامى بلندآوازه و از صحابه معروف پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله است. وى با اين كه ايرانى نژاد بود در ميان عرب ها و مسلمانان حجاز كه غالباً عرب نژاد بودند به مقامى رفيع و مرتبه اى بلند دست يافت. شاید اهمیّت سلمان و عظمت و جلال او در میان مسلمانان موجب شده که برخی افراد برای شخصیّت‌های مورد احترام خود و کسانی که در گردآوری فضایل و مناقب برای آنان در تلاشند، نصیبی در این شخصیّت بزرگ دست‌و‌پا کنند و نشان دهند که آنان بر شخصیّتی چون سلمان برتری دارند؛ در نوشتار قبلی و این نوشتار به اختصار درباره شخصیت سلمان و کیفیت آزادی سلمان می پردازیم.
بحثی درباره آزادی سلمان فارسی 1
سلمان فارسی از شخصيت هاى اسلامى بلندآوازه و از صحابه معروف پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله است. وى با اين كه ايرانى نژاد بود در ميان عرب ها و مسلمانان حجاز كه غالباً عرب نژاد بودند به مقامى رفيع و مرتبه اى بلند دست يافت. شاید اهمیّت سلمان و عظمت و جلال او در میان مسلمانان موجب شده که برخی افراد برای شخصیّت‌های مورد احترام خود و کسانی که در گردآوری فضایل و مناقب برای آنان در تلاشند، نصیبی در این شخصیّت بزرگ دست‌و‌پا کنند و نشان دهند که آنان بر شخصیّتی چون سلمان برتری دارند؛ در این نوشتار و نوشتار بعدی به اختصار درباره شخصیت سلمان و کیفیت آزادی سلمان می پردازیم.
ایمان فاطمه بنت اسد سلام الله علیها و تکریم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم
فاطمه بنت اسد، مادر امام علی علیه السلام، همسر ابوطالب و از زنانی است که جزو اصحاب پیامبر صلّی الله علیه و آله به شمار می‌روند. او اولین زنی است که با پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله بیعت کرد. از پیامبر صلّی الله علیه و آله سخنانی درباره فاطمه بنت اسد نقل شده است که نشان از جایگاه ویژه او نزد آن حضرت دارد. ز آنجا که پیامبر اسلام در کودکی، پدر، مادر و جدش را از دست داد، از ۸ سالگی تحت سرپرستی عمویش ابوطالب درآمد. فاطمه بنت اسد به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستی رسول خدا صلّی الله علیه و آله شریک بود. در این نوشتار به جملات و رفتارهای پیامبر که حاکی از عظمت روحی فاطمه بنت اسد دارد اشاره ای می کنیم.
مشروعیت توسل برای طلب باران
نمونه‌های متعددی از مشروعیت توسل به پیامبران خدا و اولیای الهی درطول تاریخ نقل شده است که نشان دهنده ی این نکته است که این موضوع از جمله ی مسلمات نخستین نزد همه مسلمانان بود و کوچک و بزرگ آن را می‌شناختند. بنابراین سخنان گروه‌های باطل خصوصاً ناصبیان، بی معنا و غیر قابل توجیه است که با اصرار تمام مردم را از توسل باز می‌دارند و آن را شرک و کفر می‌خوانند! در این نوشتار به چند نمونه از توسل به پیامبر برای طلب باران اشاره می کنیم.
مباهله و فضیلت اصحاب کساء
زمخشری می‌گوید: «در این مسئله (مباهله) دلیلی است بر فضیلت اصحاب کساء که هیچ دلیل دیگری از آن قوی‌تر نیست». در این نوشتار به این نکته که مباهله چگونه به اثبات فضیلت و برتری برای اهل بیت می پردازد، اشاره مختصری می کنیم.
مباهله و انتساب حسنین به پیامبرعلیهم السلام
آوردن حسنین سلام الله علیهما برای مباهله با نصارای نجران به عنوان پسران رسول اکرم صلی الله علیه و آله با این‌که آن دو حضرت، فرزندان صدیقه طاهره سلام الله علیها، دخت گران‌قدر پیامبر بودند، از دلالتی مهم و معنایی ژرف و عمیق برخوردار است. در این نوشتار به رابطه قضیه مباهله و انتساب حسنین علیهماالسلام به پیامبراکرم صلی الله علیه و آله اشاره می کنیم.