اقسام توحید از دیدگاه وهابیت و نقد آن
این پژوهش به منظور درک بهتر از اقسام توحید و دلایل انحصار آن از دیدگاه وهابیت انجام گرفته است. وهابیت با انحصار تقسیم‌بندی توحید در دو گونه، یکی تقسیم دوگانه و دیگری تقسیم سه‌گانه، دیگر مسلمانان را در این معرفت دچار خطا می‌بیند. اما با بررسی دلایل انحصار اقسام توحید در این دو گونه، این نتیجه حاصل شد که دلایل وهابیت بر این انحصار، افزون بر اینکه نادرست است، اشکالاتی دارد، از جمله نادرست‌بودن این انحصار با مبنای سلف‌گرایی وهابیت و تعارض آن با روش‌شناسی آنها.
ادله داعش بر خلافت اسلامی و نقد آن از سوی سلفیان جهادی
در رمضان 1434 گروهی افراطی وابسته به جریان سلفی جهادی پس از تسلط بر بخش‌هایی از جهان اسلام، اعلام خلافت اسلامی کردند و رهبر خود ابراهیم بن عواد بغدادی را خلیفه مسلمانان و امیرالمؤمنین نامیدند. این گروه، که مخالفانشان آنها را داعش می‌نامند، مشروعیت خلافت بغدادی را به انتخاب وی از سوی اهل حل و عقد می‌دانند. همچنین، غلبه و سلطه بغدادی بر بخشی از عراق و سوریه از سوی این گروه دلیل دیگری بر صحت خلافت وی قلمداد شده است. در مقابل، دیگر گروهای سلفی تکفیری، که خود مشی افراطی دارند و از این جهت نزدیک‌ترین جریان‌ها به داعش‌اند، در مقابل این ادعای بزرگ به مخالفت برخاسته، آن را به‌شدت انکار میکنند. مخالفان ابوبکر بغدادی، که داعشیان را با عناوینی همچون خوارج و کلاب اهل النار خطاب میکنند، علاوه بر رد ادله داعش، شواهد و قراینی بر بطلان خلافت ادعایی این گروه می‌آورند و مسلمانان را از پیوستن به آنها برحذر می‌دارند.
وهابیت منطق تزویر و تکفیر
اسلام دین منطق و حکمت است و هرگز استفاده از دروغ و تهمت و دشنام و بی‌منطقی را نمیپسندد، بلکه آن را مانع رشد و کمال و وحدت میداند؛ و هر کس این مسیر را طی کند به ضرر خود و جامعه اسلامی قدم برداشته است. متأسفانه برخی افراد و فرقهها در این راه گام نهاده اند.
نقش جریان های سلفی در سوریه و فلسطین در مصاحبه با شیخ عبدالله کتمتو
شیخ عبدالله کتمتو، رئیس انجمن دوستی ایران و فلسطین و امام جماعت مسجد الوسیم دمشق و نائب رئیس اتحادیه علمای اهل سنت شام کسی است که از رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به عنوان بهترین جانشین برای امام خمینی یاد می‌کند و می‌گوید: «بنده هر سال در کنفرانس‌های تهران شرکت می‌کنم و سخنان امام خامنه‌ای را می‌شنوم. ایشان همه دغدغه‌های امام خمینی را دارد و تجربه‌های خود را نیز به آن افزوده است. امام خامنه‌ای صلابت و استحکام اراده را به ما آموخت. انقلاب اسلامی ایران هر روز در زمینه‌های مختلف قدرتمندتر شده و در زمینه‌های انسانی نیز بسیار خوب عمل می‌کند». ایشان در یکی از روزهای زمستان 1393 مهمان مؤسسه دارالاعلام لمدرسة اهل البیت علیهم السلام بودند و ضمن بازدید از این مؤسسه در جمع دانش‌پژوهان حاضر شدند و به پرسش‌های آنها پاسخ گفتند، که متن حاضر حاصل این گفت‌وگو است.
مفهوم عبادت از دیدگاه ابن‌تیمیه
مهم‌ترین آموزه دینی پیامبران الهی، دعوت به یکتاپرستی است. پرستش یکی از نیازهای ثابت و همگانی انسان است، که زمان هیچ‌گاه نمی‌تواند در آن تأثیر داشته باشد. در مقاله حاضر، کوشیده‌ایم مفهوم عبادت را با توجه به دیدگاه ابن‌تیمیه بررسی و نقد کنیم. همچنین، در این مقاله سعی شده است با بررسی واژه «عبادت» در لغت و بیان دیدگاه مفسران، دیدگاه ابن‌تیمیه نقد شود. در بخش دیگری از مقاله به مصادیقی پرداخته شده که ابن‌تیمیه آنها را شرک در عبادت می‌دانست. متأسفانه خطا در فهم معنای عبادت، انگیزه ستیزه‌جویی و مشرک دانستن موحدان پاک‌سرشت شده است. لذا بیان دقیق مفهوم عبادت، دست بهانه‌جویان را کوتاه می‌کند و مسلمانان را در عبادت راستین الهی استوار می‌گرداند.
گزارشی از کتاب ابن تیمیه لیس سلفیاً اثر منصور محمد محمد عویس
ابن‌تیمیه از معدود افراد بحث‌برانگیز و محل مناقشه در قرن‌های پس از خویش بوده است. گروهی روش و آرای وی را پذیرفتند و به دفاع تمام‌قد از او پرداختند، اما گروهی دیگر به رد و انکار آرای او روی آوردند. نویسنده اثر حاضر در صدد است نظریات ابن‌تیمیه درباره صفات خداوند، تجسیم و عصمت انبیا را تبیین کند و سپس به نقد آن بپردازد تا بدین‌ترتیب دیدگاه وی را به دقت بکاود.
فواید توسل به ارواح پیامبران و اولیای الهی
آثار و فوایدی دارد؛ در حالی که خدا از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است: «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ»؛ خدایی که میتواند در یک لحظه تمام نیازهای انسان را برآورده سازد. در این بررسی روشن میشود که اگر توسل با شرایطی باشد که در قرآن و سنت آمده، موجب تقرب به خدا، جلب آثار معنوی و آمرزش گناه میشود، که منکران توسل از آن محروم‌اند. طرح این‌گونه پرسش‌ها به دلیل غفلت از اهمیت و فواید توسل است. از این‌رو در این نوشتار برخی آثار و فواید توسل را بیان می‌کنیم.
زیارت قبور و سفر‌های زیارتی از نگاه اهل سنت
مسلمانان از دیرباز قبور افرادی را که به نظر آنها صالح و شایسته بودند، زیارت می‌کردند و این رویکرد به صورت رویه، سیره و عادت مسلمانان شده است. بدیهی است که لازمه زیارت قبور، طی مسافت بین محل اسکان زائر تا قبر مورد نظر است. از اینجا مسئله «شد رحال» و سفر به منظور زیارت قبور مطرح میشود. قریب به اتفاق علمای اهل سنت با گرایش‌های گونا گونی که دارند، زیارت قبور و شد رحال برای این منظور را مجاز می‌دانند. البته بر زیارت قبر شریف پیامبرصل الله علیه و آله و سلم تأکید بیشتری دارند. حتی برخی زیارت این مرقد شریف را واجب می‌دانند. در این مقاله روایاتی درباره فضیلت زیارت اهل قبور، به ویژه قبر مطهر حضرت رسولصل الله علیه و آله و سلم، آورده‌ایم و نمونه‌های قابل توجهی از زیارت‌هایی را که افراد سرشناس اهل سنت ـ اعم از سیاسی یا مذهبی ـ از قبور صالحان، به ویژه رسول گرامی اسلام، انجام داده‌اند و در کتاب‌های تاریخ غیر آن ثبت شده، طرح کرده‌ایم. به برخی توسلات اهل سنت اشاره کرده‌ایم و بعضی از شبهاتی را که در این زمینه بازگو کردهاند، پاسخ گفته‌ایم. با وجود روایات فراوانی که در زمینه زیارت قبور وجود دارد و علی‌رغم سیره مسلمانان و اجماعاتی که در خصوص مشروعیت یا فضیلت زیارت قبر مقدس نبویصل الله علیه و آله و سلم ادعا شده، تعداد بسیار محدودی مانند ابن‌تیمیه به مخالفت پرداخته‌اند و زیارت و توسل به صالحان را نادرست و شرک دانسته‌اند. ولی علمای اهل سنت پاسخ‌های دندان‌شکنی به این افراد داده‌اند که در این مقاله شماری از آنها ذکر میشود.
بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری
ناصبی یعنی کسی که با امام علی ع و فرزندانش عداوت دارد و به عنوان یک جریان در دعواهای صدر اسلام بین طرفداران امام علی ع و مخالفان وی به وجود آمد. نمود این جریان را در جنگ‌های جمل و صفین به خوبی می‌توان مشاهده کرد، اما تثبیت و رسمیت آن را باید مربوط به دوران حکومت امویان با خلافت معاویة بن ابوسفیان دانست، آنجایی که وی سب و لعن امیرمؤمنان ع را که عملی زشت و شرم‌آور بود، به وسیله دستوری دولتی، علنی و بر منابر باب کرد؛ و این آغاز راهی شد برای عزل و دور نگه داشتن اهل‌بیت علیهم السلام از مرجعیت علمی و دینی جامعه و تشکیل گروه‌های افراطی و تکفیری در بین مسلمانان. در مقاله حاضر به بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری و برخی پیامدهای آن پرداخته میشود.
بررسی روایت التجاء ابو ایوب انصاری به قبر پیامبرصل الله علیه و آله و سلم
روایات فراوانی در کتب اهل سنت وجود دارد که تا زمان ظهور وهابیت مورد اتفاق بود و هیچ اشکالی به آنها وارد نمی‌شد. با ظهور تفکر وهابیت و مخالفت بسیاری از روایات با اعتقادات آنها، در سند و دلالت این دسته از روایات خدشه، و آنها را رد کردند. یکی از این روایات، که با اعتقادات این تفکر در تضاد است، روایت التجاء ابو ایوب انصاری، صحابی بزرگ پیامبر، به قبر ایشان است. این روایت از چند حیث با اعتقادات وهابیت ناسازگار است و لذا آنها بر آن اشکال کردهاند. در این نوشتار به بررسی شبهات سندی و دلالی وهابیان بر این روایت می‌پردازیم.
رابطه آل سعود و استعمار پیر
آل سعود خاندانی است منسوب به سعود بن محمد بن مقرن. در سال 1148 ه.ق. محمد بن سعود، حکومت منطقه درعیه عربستان را در دست گرفت و با پیوند این خاندان با محمد بن عبدالوهاب در سال‌های 1157 تا 1160 ه.ق. وارد کشورگشایی و حکومت بر منطقه‌ای از نجد عربستان شد. این خاندان در دوره‌ای (1235-1319 ه.ق.) کاملاً از حکومت در عربستان محو، و به خارج از شبه‌جزیره تبعید شدند، ولی در سال 1319 ه.ق. فرمانروایی این خاندان با کمک انگلستان شدت گرفت و در این سال عبدالعزیز بن عبدالرحمن که در کویت تبعید بود وارد منطقه نجد شد.
تبرک (لمس و تقبیل) از نگاه اهل سنت
در این مقاله با درج فتاوا و آرای اهل سنت و نظرات آنها تحقیقی درباره لمس و تقبیل نسبت به قرآن مجید، قبر شریف پیامبر ص، قبور صالحان، حجرالاسود و رکن یمانی، وجه میت و امثال آنها صورت گرفته است. در برخی موارد، آرای دو یا چند مذهب، درباره یک موضوع منعکس شده و در برخی موارد به یک نظر بسنده کرده‌ایم. این مقاله کلیه موضوعات مربوط به لمس و تقبیل را بررسی نکرده است. مستندات این اثر را در بیشتر موارد، کتب فقهی اهل سنت تشکیل می‌دهد. در این مقاله با دلایل و شواهد زیادی که آورده میشود، اثبات می‌کنیم که نه تنها منع و حرمتی برای لمس و تقبیل اشیایی که به نظر امثال ابن‌تیمیه شرک و نادرست است، وجود ندارد، بلکه بعضاً به نظر فقها و علمای اهل سنت مستحب هم هست.
جهاد در اندیشه سید قطب
سید قطب از رهبران جنبش‌های اسلام‌گرای معاصر بود که اندیشه‌هایش موجی از تنفر شدید نسبت به فرهنگ غرب را دامن زد. وی جهاد را در براندازی حکومت‌هایی که به قوانین الاهی وقعی نمی‌نهند ضروری می‌دانست. لذا ضمن استفاده از مشروعیت جهاد نظامی، تمام تلاش خود را در ساختن جامعه‌ای بر اساس شریعت اسلامی مصروف داشت و با عضویت در جماعت اخوان‌المسلمین و با تأثیرگذاری بر آن گروه، توانست لقب «پدر جنبش‌های افراطی مسلمانان در سراسر جهان» را از آن خود کند و بر گروه‌های رادیکال جهادی تأثیر فراوانی بگذارد. در این پژوهش می‌کوشیم دیدگاه سید قطب را درباره ماهیت جهاد، ضرورت جهاد، ابزار جهاد، و ارتباط میان جهاد و نظام اسلامی بکاویم.
شدّ رحال برای زیارت قبر نبی اکرم (ص) از منظر دیوبندیه و ابن‌تیمیه
سفر برای زیارت قبر نبی اکرم ص نزد علمای اسلام از بافضیلتترین اعمال به شمار میرود و تا اوایل قرن هشتم کسی با این عمل مخالفتی نداشت، تا اینکه ابن‌تیمیه حرّانی با استناد به حدیث «لا تشدّ الرحال» که بخاری و مسلم نقل کردهاند، سفر به زیارت قبر نبی اکرم ص را بدعت دانست، و ادعا کرد اگر زائر به زیارت حریم نبوی مشرف میشود باید فقط به نیت مسجدالنبی عازم شود و جایز نیست به نیت زیارت عزم سفر کند، علمای اسلام در قبال این فتوا مواضع تندی اتخاذ کردند و تا عصر حاضر در آثار خود با رد دلایل ابن‌تیمیه و تابعینش بر جواز این عمل تأکید میکنند. در این میان، دیوبندیان، که طائفهای از احناف شبه‌قاره هستند، همانند دیگر گروه‌های اسلامی در برابر فتوای ابن‌تیمیه مقابله کردند. آنها فتوای حرمت شدّ رحال را خلاف اجماع مسلمین اعلام کردند و برداشت ابن‌تیمیه از دلالت حدیث «لا تشدّ الرحال» را ناصحیح خواندند و قائل شدند که زائر مدینه منوره میتواند به قصد زیارت حریم نبوی (ص) عزم سفر کند.