نفاق – ثقلین

کفر و نفاق در برابرِ حضرت زهرا سلام الله علیها

جریان شناسی نفاق و بررسی انگیزه های آن در انقلاب نبوی(ص) از دیدگاه قرآن کریم

نفاق پدیده ای است که در جوامع مختلف ودر جامعه ما قابل پی گیری است . یکی از این عرصه ها عرصه نظری مباحث نفاق است ، در این زمینه بررسی عوامل ظهور نفاق شایسته پژوهش است.بدون تردید طرح این گونه مباحث از منظر دینی می تواند به تحکیم مبانی نظری مطالعات انقلاب اسلامی بیانجامد نفاق در صدر اسلام پديده اي است كه از نگاه بسياري معلول «ترس» و از ديد برخي ديگر معلول عوامل متعدد و گوناگونی چون طمع ، ترس ، تعصب و اخلال و ايجاد انحراف در برنامه انبياء است. لازمه اين اختلاف آن است كه در ديدگاه نخست پيدايش نفاق محدود به مدينه مي‌شود ،اما در ديدگاه دوم وقوع آن در مكه پيش از هجرت نيز قابل فرض و اثبات مي‌گردد. تدبّر در آيات مربوط به منافقان مويّد ديدگاه اخير است.

بازخوانی سوره مائده به دنبال چهره نفاق

یکی از سؤالاتی که درباره واقعه غدیر خم ذهن بسياری را به خود مشغول کرده و گاهی هم از آن سوء استفاده می‌شود، این است که با وجود انبوه حاضران در غدیر خم چرا بعد از پیامبر به فرمان او در غدیر توجه نشد؟ چه بسا كساني در مواجهه با این پرسش چنين نتيجه بگيرند که یا آمار بالای حاضران در غدیر اشتباه است یا انتصاب علی عليه السلام به مقام ولایت دروغ است و این دو قابل جمع نیستند. كساني كه چنين نگاهي به ماجراي غدير دارند، در ذهن خود پيشاپيش نوعي تقدس را نسبت به صحابة پيامبر مفروض گرفته‌اند؛ به این معنا که اگر واقعاً این جمع کثیر از صحابه در روز غدیر حاضر بودند و اگر واقعاً پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم علی عليه السلام را به عنوان جانشین خود معرفی کرده بود، محال بود اصحاب او پس از وفاتش با فرمان او مخالفت کنند.
این نوشتار در پي آن است که با توجه به سوره مائده، به طور خلاصه بستر اعتقادی اطرافیان پيامبر را در آن مقطع زمانی مورد بررسی قرار دهد و نهایتاً بدانجا برسد که نشان دهد حضور جمع كثيري از مردم در روز غدير، منافاتي با نافرماني از پيامبر ندارد؛ بلكه برعكس، جو اعتقادی میان اصحاب بسیار نگران‌کننده بوده و آنان آن‌چنان که باید و شاید مطیع دستورات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نبوده‌اند و اکثریت جامعه در مسیر نفاق با مسلمانان و همکاری با دشمنان اسلام و پیامبر قرار داشتند.
قرآن اگرچه دربرگيرندة قصه‌های فراوانی است، اما هرگز نمی‌توان به آن کتاب قصه گفت چون هرگز از ویژگی‌های یک کتاب قصه تبعیت نمی‌کند؛ تکه‌های مختلف یک قصه را به بیان‌های مختلف در جاي‌جای قرآن می‌توان یافت، اما چرا؟ راز این نکته را باید در تناسب آیات با زمان و مکان نزول آن ها جست‌و‌جو کرد؛ به عبارت دیگر، گرچه آیات قرآن محدود به زمان و مکان خاصی نیستند، اما بی‌ارتباط به زمان و مکان نزول نیز نیستند. از این رو اگر زمان و مکان نزول آیات قرآن را بدانیم، این آیات می‌توانند نکات مهمی را بازگو کنند.
درباره زمان نزول آیات سورة مائده چند نظر وجود دارد. قدر مشترک این نظرها آن است که این سوره در اواخر عمر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و مشخصاً در دو ماه آخر عمر شريفشان نازل شده؛ بنابراین می‌تواند مبنای مناسبی برای بررسی وضعیت اعتقادی مسلمین در روزهای پایانی عمر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم باشد. به نظر راقم این سطور تک‌تک آیات این سوره، مستقیم یا غیرمستقیم، به دنبال ترسیم چهره اعتقادی مسلمین در این روزهاست. بررسی همه آیات این سوره با چنین نگاهی مجال گسترده‌ای می‌طلبد ولی ارائه نمونه‌هایی از آن خالی از لطف نخواهد بود.

نفاق از دیدگاه امیرالمؤمنین (علیه السّلام)

نفاق كه به معناى دو رويى و يكسان نبودن در عقيده و عمل است، يكى از مشكلات جوامع ديندارى بوده و هست. تا زمانى كه انسان فريفته جاه طلبى، هوى و هوس، جلب منفعت خويش است و خدا و دين را اصل نمي‌داند، گرفتار مشكلاتى است كه اگر خودسازى نكند از آنها رها نمی شود.على بن ابى طالب(ع)، برادر و دست پرورده رسول خدا(ص) كه سخنان گهربار و آموزنده در مسايل اعتقادى، عملى و اخلاقى دارد، در لابلاى برخى سخنان و خطبه هايش صفات منافق و ريشه هاى نفاق را كه جامعه همزمان آن حضرت به شدت گرفتار آن بود، بيان فرموده است. در اين بررسى برآنيم تا خصوصيات منافق و ريشههاى نفاق را بهتر بشناسيم و با كلمات آن حضرت در معرفى نفاق بيشتر آشنا شويم.