نقش احاديث مشهور در شکل گيری باور شيعه به پيوستگی سلسلۀ امامت

برخی روایات مشهور اسلامی در میراث حدیثی مسلمانان حاکی از آن است که در هر دورهای بیشک کسی در میان امت وجود دارد که حامل عادل علم دین و حافظ آن است؛ از اهلبیت و عترت پیامبر است و مایۀ هدایت امت ایشان است؛ امام حیّ زمان است و مردم موظف به شناسایی و بیعت با او هستند؛ بهپادارندۀ حجت خدا بر خلق است، چه مشهور باشد، چه ناشناس. از طرف دیگر، گزارشهای فرقهنگاران حاکی از آن است که شیعیان از ابتدا، معتقد بودهاند که زمین هیچگاه از وجود حجت و امامی که جانشین امام قبلی باشد، خالی نمیماند و سلسلۀ امامت پیوسته خواهد ماند. این اعتقاد به وجه افتراق شیعۀ امامیه با دیگر فرق اسلامی بدل گشته بود تا حدی که این اعتقاد را «نسق» و شیعیان امامی را «اهل نسق» میخواندند. در این پژوهش، با بررسی تاریخ فکر شیعۀ امامیه، نقش احادیث مذکور را در شکلگیری این باور و وفاداری آنان را به آن احادیث نشان میدهیم.
اهلبیت و مقابله با تفویضگرایی: انتقاد از تفویضگرایی در کنار انتقاد از جبرگرایی

اندیشه عقلانی نفی جبر در شیعه، همگام با پرهیز از در غلطیدن به درههای عمیق تفویض ترویج شد و باعث تدوین یک نظام جامع و همهجانبه گشت. در مقاله پیش رو نشان داده میشود که مفاهیم “جبر” و “تفویض” با مفهوم “سلطنت” انسان و خداوند بر حوزه اعمال اختیاری بشر پیوند دارد. هم چنین روشن میشود که جمع میان “سلطه خدا بر انسان مختار” و “سلطه انسان مختار بر حوزه اختیار خویش” گرفتاری دیرپای بشر است. عموم آنانکه جانب سلطه خدا را میگیرند “جبرگرا” میشوند و عموم آنانکه جانب سلطه بشر را میگیرند “تفویضگرا” میگردند. در این میانه، اهل بیت:، سلطنت خدا بر انسان و سلطنت انسان بر اعمال خود را در تعارض با یکدیگر نمیدانستند و بر هر دو حوزه تأکید داشتند.