نگاهی کلی به تفسیر مناهج البیان
تفسير مناهج البيان از تفاسير شاخص كلامى در عصر حاضر است كه در آن، مؤلف با تكيه بر آيات و روايات، مباحث عميق كلامى متنوعى را در حوزه كلام اسلامى و كلام شيعى عرضه كرده است. در حوزه نخست، مباحث اعتقادى در محور مبدأ و معاد، جبر و اختيار، خير و شر، حكمت بعثت و نبوت، وحى و اعجاز و ماهيت آنها به چشم می خورد كه در بسيارى از موارد، مخاطب اين مباحث، منكران خدا و مخالفان پيامبران هستند. امّا در حوزه دوم، مباحث مورد اعتناى شيعه ـ و از همه مشخّصتر حقوق و شخصيت اهل بيت(ع) در قرآن، و امامت و ولايت اميرالمؤمنين(ع) ـ موضوع تحقيق و بررسى مفسّر قرار گرفته است.
شفاعت در تفسیر مناهج البیان
يكى از مباحث اعتقادى مسلمانان ـ كه به دليل اهميت فراوان، محلّ بحث و گفتگوى زيادى بوده و هست ـ بحث شفاعت است. مرحوم آية الله ملكى ميانجى در تفسير مناهج البيان، مانند ديگر مفسّران، در باب شفاعت، مباحثى آورده، كه در اين گفتار، به آن مباحث اشاره می شود.براى تكميل فائده، عناوين بحث تفصيلى آية الله ملكى در كتاب ديگر او (بدايع الكلام فى تفسير آيات الاحكام) نيز ارائه شده است.
نگاهی به علوم قرآنی براساس تفسیرمناهج البیان
مفسّران، غالبآ تفسير خود را با مباحثى درباره علوم قرآنى آغاز می كنند و مبانى خود در تفسير را در آن بازمی گويند. مرحوم آية الله ملكى ميانجى نيز، حدود هفتاد صفحه از جلد اول تفسير « مناهج البيان » را به علوم قرآنى اختصاص داده،
كه ترجمه اين بخش ـ با افزوده هايى از آثار چند مؤلف ـ در كتابى تحت عنوان «نگاهى به علوم قرآنى» عرضه شده است. وى، اين مباحث را در ده عنوان آورده است : فضيلت قرآن، حجيت ظواهر قرآن، انزال و تنزيل، محكم و متشابه، تفسير و روش صحيح آن، تفسير به رأى، نسخ، بداء، اعجاز و تحدّى قرآن. نويسنده مقاله در اين گفتار، مرورى كلّى بر اين مباحث دارد.
اسماء و صفات الهی براساس تفسیر مناهج البیان
« اسماء و صفات الهى »، از عميقترين مباحث توحيدى است كه از ديدگاههاى مختلف مورد بحث قرار گرفته است. آية الله ملكى ميانجى در تفسير مناهج البيان به اقتضاى تفسير برخى آيات، به اين مبحث مهم پرداخته است.در نظر ايشان، اسم و صفت، نشانه‌اى است كه خدا براى دلالت به خود آفريده است. كلمه جلاله «اللّه» نيز، كلمه‌اى مشتقّ است كه بر تحيّر عقول در مورد معبودشان دلالت می كند.