ابوطالب علیه السلام، برگزیده ای ناشناخته
پیامبر اکرم، حضرت صدیقه کبری و امامان دوازده گانه شیعه:، از جانب خداوند متعال برگزیده شده‌اند. این موضوع از دیرباز برای شیعیان حقیقتی روشن بوده است. دومین گروه برگزیده، گروه دیگری از برگزیدگان الهی‌اند که در رتبة بعدی جای دارند. این نوشتار به معرفی این افراد و جایگاه ایشان میپردازد. جناب عبدالمطلب، ابوطالب، حمزه سید الشهداء، جعفر طیار: نمونه‌هایی از افراد این برگزیدگان ناشناخته هستند.
معلوم زدایی از علم باری تعالی
نگارنده در این مقاله که در نقد مقالة “علم بلا معلوم در احادیث امام رضا7” نوشته محمد بیابانی اسکویی نگاشته، در مورد آن مقاله، حدود صد سؤال در قالب 22 عنوان کلی مطرح می‌کند. نگارنده بر آن است که این مقاله در موضوع خود ابهام‌هایی دارد که باید برطرف شود.
چهار رساله دربارة حضرت ابوطالب علیه السلام و قصیدة لامیه – آیت الله سید علی بهبهانی، دکتر محمود شهابی، استاد غلامرضا دبیران
این گفتار، شامل دو ترجمة منظوم فارسی از قصیدة لامیة حضرت ابوطالب است که غلامرضا دبیران (1296-1365 شمسی) سروده است. در مقدمة این دو قصیده یادداشت‌هایی از سید علی بهبهانی و محمود شهابی دربارة مقامات ابوطالب و دو ترجمة یاد شده آمده است. نگارنده در مقدمه، توضیحاتی دربارة ابوطالب و قصیدة لامیة او آورده و شرح حال و آثار غلامرضا دبیران را بررسی می‌کند.
شيخ جعفر نقدی و کتاب «مواهب الواهب فی فضائل أبیطالب7»
شیخ جعفر نقدی، محقق، و فقیه شیعی عراقی (1303-1370ق) آثار مکتوب بسیاری دارد. یکی از آن همه، کتاب «مواهب الواهب فی فضائل أبیطالب7» است که به تاریخ زندگانی، فضائل، شخصیت و پاسخ شبهات وارده درباره ایمان وی میپردازد. این مقاله به معرفی مؤلف و این کتاب وی که در سن 19 سالگی آن را تألیف کرده، پرداخته است.
آخرین وصی حضرت ابراهیم علیه السلام
نگارنده در چند موضوع سخن می‌گوید: جایگاه درخشندة حضرت ابوطالب در تاریخ اسلام، که وصیّ پیامبران بود، و خبرهای غیبی او. آنگاه کلمات خدای تعالی و پیامبر خدا و امیر المؤمنین در مورد ابوطالب را بیان می‌دارد. و بهترین اثار مکتوب در مورد ایشان را معرفی می‌کند. پس از آن، درباره علت‌های مخالفت با حضرت ابوطالب سخن می‌گوید و خاطراتی در این مورد می‌آورد. نقد کلمات محی الدین ابن عربی و پیشنهادهایی برای پژوهشهای بعدی، پایان بخش این نوشتار است.
تحلیل ادبی – تاریخی و شرح بر القصیدة الغرّاء فی ایمان ابی‌طالب شیخ البطحاء اثر احمد خیری پاشا حنفی مصری
این مقاله در تحلیل و شرح قصیده‌ای 74 بیتی از احمد خیری حنفی (1324-1387 ق.) است به نام “القصیدة الغرّاء فی ایمان ابی‌طالب شیخ البطحاء” که در بارة فضائل و مقامات حضرت ابوطالب و اثبات ایمان آن جناب و بررسی انگیزه‌های نسبت‌های ناروا به ایشان است. نگارنده پس از مقدمه‌ای کوتاه به ترجمه کامل اشعار احمد خیری و شرح بعضی از آنها میپردازد.
نظرخواهی دربارة حضرت ابوطالب علیه السلام
این گفتار که در پاسخ به پرسش‌های مرتبط با حضرت ابوطالب7 تدوین شده، به دو مبحث میپردازد: یکی آیات و روایاتی که مقامات و فضائل حضرت ابوطالب را نشان میدهد. ضمن این مبحث، به ایمان پدر حضرت ابراهیم7 نیز میپردازد. دوم انگیزة مخالفان از نسبت دادن موارد ناروا به ابوطالب7.
ناگفته‌هایی از تاریخ ابوطالب: تحلیل گزارش تاریخی خرگوشی
نگارنده متن تاریخی ابوسعید عبدالملک خرگوشی (متوفی 407 قمری) در کتاب شرف المصطفی در مورد ابوطالب بن عبدالمطلب را تحلیل کرده و نتیجه می‌گیرد که بر اساس این گزارش، ابوطالب سومین فردی است که پس از حضرت علی و خدیجه8 اسلام را پذیرفته است. مقدمه‌ای کوتاه در مورد دخالت حاکمان در تاریخ اسلام و شرح حال کوتاه مؤلف در آغاز گفتار آمده است.
نظرخواهی دربارة حضرت ابوطالب
در این گفتار، نظرات آقایان سید محمدمهدی موسوی خرسان، محمدباقر انصاری، احمد بهشتی، حسین درگاهی، حسین علیزاده و خانم نهلا غروی نائینی در پاسخ به پنج سؤال در مورد جناب ابوطالب بن عبدالمطلب را می‌خوانیم. بر این اساس، اینان به پرسش‌هایی در مورد جناب ابوطالب، از جنبه جایگاه در آیات و روایات، علت مخالفت‌ها با ایشان، منابع مفید و پیشنهادهایی برای پژوهش و ترویج نام و یاد ایشان پاسخ گفته‌اند.
نخستین قرآن چاپ سربی و نخستین قرآن چاپ سنگی در ایران
این گفتار به معرفی دو قرآن مي‌پردازد، یکی چاپ شده در سال 1242ق. (1827م.)، که نخستین قرآن چاپ سربی در ایران است، و دیگری که منتشر شده در سال 1249ق. (1834م.)، که نه تنها اولین قرآن چاپ سنگی ایران، بلکه اولین کتاب چاپ شده به شیوۀ چاپ سنگی در ایران نیز هست. قرآن مذکور، پس از پژوهشهای بسیار و با وجود اختلاف نظرهای متعدد، به تازگی یافته شده است. این مقاله با مختصری دربارۀ کتابهای چاپ سربی و سنگی همراه است تا جایگاه و اهمیت این دو نسخه معلوم گردد.
قرآن و فرضیة مشابهت با کلام‌های بشری
نقد و بررسی نظریه مشابهت قرآن با کلام بشری موضوع اصلی این نوشتار است. نویسنده در این مورد اشاره می‌کند که مرادات کلام خدا با مفاهیم ذهنی انسان‌ها مطابق نیست. در عین حال که ظاهر قرآن قابل فهم مردم است اما مفاهیم دقیق آن به مفسّری از بیرون نیاز دارد. این مطلب به معنای نفی احتجاج و تحدّی قرآن نیست. فراگیری و جاودانگی قرآن نیز اقتضای آن دارد که قرآن دارای باطن و تأویل باشد که مبین این لایه‌های درونی فقط باید از طرف خدا معرفی شود. نگارنده برای کلام خود به ادلة عقلی و نقلی استناد کرده است.
تحلیل عناصر داستانی و بررسی مفاهیم تربیتی قصة ذوالقرنین در قرآن کریم
ذوالقرنین به عنوان شخصیتی قدرتمند و مؤمن در سورة کهف ظاهر شده است. داستان با محوریت شخص او و اقداماتی است که در سفرهای خود انجام میدهد. در این قصه از عناصر داستانی به شیوهای ادبی و هنری مخصوصاً مکانهایی که ذوالقرنین به آنجا سفر کرده است و گفتگوهایی که با مردم مناطق مختلف داشته است بهره گرفته شده و در غالب آنها مفاهیم ارزشمندی از صفات کارگزاران حکومتی مانند ایمان، تواضع، و… و وظایف آنها همچون اجرای عدالت و مدیریت شایسته بیان شده است.
مقالة حاضر با هدف نشان دادن ساختار ادبی قصه و فهم عمیقتر آیات آن نگاشته شده که در ابتدا عناصر داستانی قصه مورد تحلیل قرار گرفته و سپس به ویژگیهای شخصیتی ذوالقرنین و اقداماتی که وی در فرماندهی خود در مناطق گوناگون و در ارتباط با مردم انجام داده است اشاره شده است.
شفاعت
نویسنده ذیل آیه 48 سوره بقره در تفسیر مناهج البیان، معنای لغوی شفاعت و رابطه آن با توحید را بررسی کرده و مطالب تفسیر المنار در این زمینه را نقد می‌کند، پس از بررسی چند گروه آیات در مورد شفاعت نتیجه می‌گیرد که شفاعتِ نفی شده در قرآن، مربوط به مشرکان است، و معنای صحیح شفاعت در فرهنگ قرآن و حدیث را روشن می‌سازد.
مطالعه تطبیقی آیه هفتم سوره آل عمران، از دیدگاه آیات: علامه طباطبایی، جوادی آملی و ملکی میانجی
آیة هفتم سورة آل عمران به مبحث مهمی از مباحث علوم قرآنی اشاره دارد و مفسران غالباً در ذیل آن به بررسی محکم و متشابه می‌پردازند. آیة الله جوادی هم در تفسیر تسنیم بدان پرداخته است. و آراء و افکار خود را که غالبا وامدار المیزان است مطرح نموده و به شرح و بسط‌هایی پرداخته که این امر در برخی موارد، سبب بروز تضادهایی درون متنی شده است. در ادامه به بررسی دیدگاه‌های ایشان پرداخته تضاد‌های درونی آن را بیان نموده و آراء ایشان را با دیدی منصفانه توصیف و تحلیل می‌نماییم.