تعلیقات آیت الله جعفری بر اصول کافی
آيت اللَّه جعفرى بر كتاب الحجة اصول كافى نكاتى را ذكر كرده است، برخى از اين كتاب در باب – راويان حديث و يا افرادى كه در حديث از آنها نام برده شده – به لحاظ تاريخى و انساب مى باشد و برخى نكات اعتقادى در باب بداء. اراده خدا، غيبت امام موسى كاظم عليه السلام.
نكات اين مقاله درباره امام مهدىعليه السلام است. غيبت صغرى و كبرى، نظريات برخى از انديشمندان اهل سنت درباره امام مهدىعليه السلام، نظريههاى ابن خلدون، شيخ احمد محمد شاكر از علماى محدّث – مصرى، فتواى رابطة العالم الاسلامى، نائبان خاص و عام حضرت مهدىعليه السلام، باورهاى شيعى درباره محل زندگى آن جناب سرداب مقدس و علّت تكريم آن، نهى از نام بردن آن حضرت با نام مخصوص ايشان ازجمله مباحثى است كه به تفصيل نقد و بررسى شده است.
براساس فتواى رابطة العالم الاسلامى هيچ ترديدى در صحت و تواتر روايات درباره حضرت مهدىعليه السلام وجود ندارد، باور به ظهور امام مهدىعليه السلام واجب و يكى از اعتقادات اهل سنت و جماعت است تنها جاهلان به سنت پيامبرصلى الله عليه وآله و بدعت گذاران آن را تكذيب مىكنند.
ساز و کار خداوند در معرفت بخشی
در سرى مقالههاى آقاى بيابانى اسكويى، معرفت فعل خدا و موهبت الهى شمرده شده و به استناد آيات و روايات اكتسابى بودن معرفت رد شده و برخى سخنان بزرگان از دانشمندان و فلاسفه نقد و در مواردى نفى شده است،
گفتاری در مدفن حضرت زینب (سلام اللّه علیها)
در مورد مزار حضرت زينب (س) ميان مورخان اختلاف است. از سويي وجود دو مركز مشهور در دمشق و قاهره و از سويي بيان برخي مورخان كه مزار ايشان را در مدينه مي‌دانند. نويسنده در اين گفتار، ادلّه هر سه نظر را بررسي كرده و نظر سوم را قوي‌تر مي‌داند.
گزارش حضرت زینب سلام اللّه علیها از رویداد کربلا
امام سجّاد (ع) در روايتي مفصّل، گزارشي از رويداد كربلا و مقدّمات و پيامدهاي آن از عمّه گرامي خود حضرت زينب (س) نقل مي‌كند. اين روايت در كتاب «كامل الزيارات» نوشته ابن‌قُولَوَيه قمّي (متوفّاي قرن چهارم هجري) آمده و يكي از مستندترين روايات درباره حادثه عاشوراست.
نگارنده در اين گفتار، ترجمه فارسي اين روايت را با مقدمات لازم و برخي نكات توضيحي آورده است.
سیمای حضرت زینب (سلام اللّه علیها) در آینه برخی منابع انگلیسی
خاورشناسان در آثار خود رويكردهاي متفاوتي در مورد حضرت زينب (س) دارند. برخي از آنها در مورد آن حضرت سكوت كرده‌اند؛ با آنكه درباره مسائل فرعي و جزئي سخن گفته‌اند. برخي ديگر به اجمال برگزار كرده‌اند و گروهي ديگر مطالبي گفته‌اند كه به دليل عدم مراجعه به منابع اصيل و معتبر يا در موارد معدود غرض‌ورزيهاي خاص، آميخته با اشتباهات است.
در اين گفتار، برخي از اين موارد نقد و بررسي مي‌شود.
تعلیقات آیت الله جعفری بر اصول کافی، شانزده باب
حضرت آيت‌الله شيخ محمّدرضا جعفري نجفي ترجمه‌اي دقيق و استوار از اصول كافي به زبان انگليسي، به سامان آورده كه چندين جزء آن به چاپ رسيده است. ايشان، علاوه بر ترجمه متن، تعليقاتي بر آن نگاشته‌اند كه به دليل گستردگي حوزه‌هاي مختلف موضوعي، مورد توجّه دانشوران بوده و هست. در اين گفتار، تعليقات نگارنده بر شانزده باب نخستين كتاب الحجّه به فارسي، برگردانده شده است.
انسان در عالم ذرّ: آراء و اقوال دانشمندان قرن 4 تا 8
عالم ذرّ يكي از مراحلي است كه انسان قبل از ورود به اين دنيا پيموده است. انسان در عالم ذرّ، خداي خود را شناخته و به وحدانيّت او شهادت داده است. در اين گفتار، ديدگاه‌هاي هفت تن از بزرگان شيعه از قرن چهارم تا هشتم بررسي و نقد شده است.
تجزیه و تحلیل ادبی خطبه حضرت زینب (سلام اللّه علیها) در کوفه
خطبه حضرت زينب(س) در اجتماع مردم كوفه با حمد و ستايش خدا و معرّفي خود به عنوان دختر پيامبر (ص) شروع مي‌شود و با توبيخ و سرزنش مردم كوفه ادامه و با همين مضمون خاتمه مي‌يابد. از اين رو، سياق كلّي خطبه توبيخ كوفيان است. حضرت زينب(س) گريه ظاهري مردم را زير سوîال مي‌برند و آنان را بسان احمقي فرض مي‌كنند كه رشته‌هاي ايماني خود را بعد از تابيدن محكم، پاره‌پاره كردند و همه اعمال نيك خود را در نزد خدا ضايع كرده و از اين رو، مستحقّ خشم خدا و جاودانگي در عذاب شده است. در جاي جاي اين خطبه زيبا، استفاده از ايجاز، مجاز، اقتباسات قرآني و ديگر شيوه‌هاي بياني، به خصوص استعاره تمثيليّه، بسيار چشمگير بوده و به زيبايي خطبه افزوده؛ به گونه‌اي كه با استفاده از مثلهاي قرآني و شيوه‌هاي بياني زيبا، اعمال زشت كوفيان به وضوح در نظرشان به تصوير كشيده شده است.فصاحت و بلاغت، ويژگي بارز اين خطبه است و مخاطبان آن تحت تاîثير بيان شيواي حضرت زينب (س) واقع شدند و ايشان با سلاح سحرآميز بيان، به افشاگري و رسوايي دولت اموي پرداختند.
تحلیل گفتمان ادبی خطبه های حضرت زینب (سلام اللّه علیها)
گفتمان پديده‌اي زباني است كه در اثر ارتباط توليد مي‌شود و نوع آن متاîثّر از موقعيّت آن است. تحليل گفتمان يك گرايش مطالعاتي بين رشته‌اي است كه به نقد وتحليل متون مي‌پردازد. در گفتمان دو عنصر مهم بررسي مي‌شود: يكي بافت متن و ديگري بافت موقعيّت.
گفتمان داراي شاخه‌هاي مختلفي است. خطبه‌هاي حضرت زينب(س)، داراي دو بافت زباني و موقعيّتي است. از منظر تحليل گفتمان، خطبه ايشان در ميان مردم كوفه، متناسب با بافت موقعيّتي آن داراي برجستگيهاي عاطفي بيشتر و گفتمان آن حضرت در مجلس ابن‌زياد و يزيد، متناسب با موقعيّت آن، داراي برجستگيهاي برهاني و استدلالي بيشتر است. در بافت متني گفتمان ايشان، از يك طرف بافت بنايي يا كلّي آن و از طرف ديگر، بافت ساختاري ـ كه شامل كلّيّه نكات زباني و بلاغي است ـ مورد توجّه قرار مي‌گيرد.اين جستار با توجّه به انواع ارتباطها و پيوندها، مي‌كوشد تا با روش توصيفي ـ تحليلي و استفاده از ابزار كتابخانه‌اي، به بررسي جنبه‌هاي ادبي و اجتماعي خطبه‌هاي حضرت زينب بپردازد.
جلوه های بلاغت در کلام پیام آور عاشورا، حضرت زینب (سلام اللّه علیها)
بخشي از كمالات و سجاياي زينب كبري(س) در بلاغت و فصاحت سخن او قرار دارد هدف از آن، روشني و همه‌فهمي سخن، سلاست در آن، انتخاب لفظ و معناي درست است. سخن زينب نثري است چون نظم؛ براي شنوندگان مفهوم است و براي نكته‌سنجان در مرحله عالي ارزش؛
از نظر تأليف و تركيب كلام بسيار فنّي و ادبي و از نظر ظاهر بسيار ساده است و در عين حال، توان ابداع شبيه آن بسيار سخت است. او فصيحه و بليغه است و نمونه سخنان موجود او بهترين گواه بر اين مدّعاست.سخنان او شورانگيز، در نهايت فصاحت و بلاغت، با احاطه به آيات قرآن و با نگاه ژرف به حقايق ديني بود و از نظر برهان و استدلال، همگان را حيرت‌زده كرد. آثار بعدي اين سخنان بيداري مردم غفلت‌زده و هوشيار كردن جامعه خفقان‌زده بود.
رساله نامه حضرت زینب (سلام اللّه علیها)
در اين پژوهش، پس از ارائه شرح حال مختصري از حضرت زينب (س)، نوزده پايان‌نامه دانشگاهي و حوزوي در مقاطع كارشناسي و كارشناسي ارشد در موضوع حضرت زينب (س) به ترتيب الفباي عناوين و در دو بخش: پايان‌نامه‌هاي مستقل و مرتبط، معرّفي شده است.ذيل هر عنوان: اطّلاعات توصيفي، چكيده، محلّ نگهداري و شماره بازيابي ذكر شده است. براساس بررسي آماري مختصري كه درباره پايان‌نامه‌ها به لحاظ موضوع، زبان، سال و مقطع تحصيلي انجام شده، فقط يك پايان‌نامه به زبان عربي در موضوع مربوط به دست آمد و قديم‌ترين پايان‌نامه‌هاي مستقل با عنوانهاي «نقش حضرت زينب(س) در حماسه عاشورا و ادبيّات فارسي» و «مقايسه خطبه حضرت فاطمه با خطبه حضرت زينب (س)» در سال 1378 و قديم‌ترين پايان‌نامه مرتبط در سال 1385 تحقيق و دفاع شده است. موضوعات اصلي پايان‌نامه‌هاي معرّفي شده به ترتيب تعداد پايان‌نامه در هر موضوع عبارت‌اند از: سرگذشت و شخصيّت حضرت زينب (س)، واقعه عاشورا (جامعه‌شناسي واقعه عاشورا، پيامهاي عاشورا) و نقش زنان در واقعه عاشورا (حضرت زينب (س) و ساير بانوان)، سيره عملي (اخلاق، عرفان، صبر، اسوه بودن، الهام‌گيري از ثقلين)، مشاركت سياسي و اجتماعي زنان، خطبه‌ها و ادبيات (مدايح، مرثيه‌ها و قصيده‌هاي زينبيّه).
بررسی گوشه ای از جایگاه علمی و مقام روایی زینب (سلام اللّه علیها)
بانو زينب كبري(س) را بايد در فصاحت، بلاغت، زهد، عقل، دانش، صبر و… پس از مادرش زهرا(س) سرآمد زنان دانست. اشتهار او به نقش‌آفريني در كربلا و در كاروان اسراء و تأثير حضورش در مغلوبه كردن آثار جنگ طف، موجب غفلت از ديگر ابعاد شخصيّتي وي شده و صبر و شكيبايي بي‌نظيري كه وي در ماجراي كربلا از خود به ثبت و ظهور رسانيد،جميع صفات حميده وي را تحت الشعاع قرار داده است.
اين مقاله قصد دارد با نظر به جايگاه علمي و مقام روايي اين بانو، به بررسي اين بعد پرداخته، بخشي از احاديث مروي از اين بانوي محدّثه را معرّفي كند.
شش نکته درباره قرآن
اِخبار از غيب در قرآن، دليل آن است كه قرآن كلام خداست. اين اخبار شامل: خبرهاى علمى، خبرهايى از آينده، خبرهاى پوشيده كنونى و خبر دادن از احوال حاكمان است. نيمى از سوره حمد، عزّ ربوبيّت و نيمى ديگر از آن، ذلّ عبوديّت را بيان مىكند و اين دو، مقصد و هدف اصلى قرآن است.قرآن كمال الكلّ فى الكلّ و هدايت براى اهل تقواست و از وجوه كماليّه قرآن‌اش، بيان همه چيز در همه چيز، هادى بودن براى اهل تقوا، سخن گفتن با تمام مخاطبان در تمام لحظات و حالات عمر، جمع الجمع بودن در عين فرق الفرق بودن و وجود حروف مقطّعه در آن است. قرآن را بايد پيروى كرد؛ چون كلام حق تعالى است و اين مطلب به استناد آيات و روايات، به دست مي‌آيد.
حدیث «سبعة احرف» در محک عقل و نقل
در اين نوشتار با توجّه به اهمّيّت و جايگاه برجسته مسئله نزول قرآن و احاديث پيرامون آن، از جمله حديث معروف سبعة احرف، ديدگاه دانشمندان شيعى و بسيارى از علماى اهل سنّت، نقد و بررسى شده است. در اين پژوهش، برخى از روايات نبوى در مورد نزول قرآن بر سبعة احرف، ارائه و سپس مهمترين نظريّات پيرامون معناى آنها مورد نقد قرار گرفته است.
از اساسی ترين شبهات و اشكالات در روايت نزول قرآن بر سبعه احرف، اختلاف در مضامين، روايات نافى احرف سبعه، كلىگويى و ابهام در اين روايات، مخالفت آن با صحيحه زراره از امام صادق (ع) ، خبر واحد بودن روايت سبعة احرف نزد شيعه و تناقض در معنا و محتواى اين حديث است.
نويسنده با بررسى ديدگاه هاى دانشمندان شيعه، از جمله علّا مه طباطبايى، آيت‌الله معرفت، دكتر حجّتى، آيت‌الله ميرمحمّدى و آيت‌الله خويى و همچنين پژوهش در معانى مختلف اين حديث، با تكيه بر روايات مختلف، نزول قرآن بر سبعة احرف را سخنى نادرست و مجعول برشمرده است .