سخنى چند در مورد زيارت عاشوراى معروفه
1. زيارت عاشوراى معروف را علماء و فقهاى بزرگ نقل فرموده‌اند. ابوالقاسم جعفربن قولويه، در كامل الزيارات، ص 193 ط غفّارى، و شيخ الطائفه، محمّدبن حسن الطوسى، در مصباح المتهجّد ص 773، و سيّد ابنطاوس، علىّبن موسى، در مصباح الزائر ص 268، و كفعمى در مصباح ص 482، ] آن را[ آورده‌اند و جمعى از بزرگان فقهاء و علماى شيعه بر آن مداومت داشته‌اند؛ بنابراين جاى شكّ و ترديد در آن راه ندارد.
دو سند در مورد كتابخانه ناصريه هند
كتابخانه ناصريه هند، يكى از آثار جاودانه‌اى است كه از خاندان صاحب عبقات بر جاى مانده است. اين كتابخانه، دهها سال، از زمان علامه سيد محمد قلى لكهنوى (پدر ميرحامد حسين) تا چند نسل پس از او، همواره با تلاشهاى دانشوران اين خاندان، راه ترقّى و تكامل پيموده و خود، منشأ بركات فراوانى بوده است.
درباره اين كتابخانه و سير تحوّلات آن، در جاى ديگرى بايد به تفصيل سخن رود. در اينجا دو سند درباره اين كتابخانه مي‌آيد، كه شامل دو يادداشت است كه پنجاه سال پيش، علّا مه امينى صاحب الغدير و فرزند دانشمند ايشان آيت‌الله حاج شيخ رضا امينى در دفتر يادبود كتابخانه نوشته‌اند و توسط حجة الاسلام شيخ عبدالله غفرانى در اختيار فصلنامه سفينه قرار گرفته است. لطف ايشان را سپاس مىگزاريم و آرزوى توفيق روزافزون براى ايشان داريم.
تعليقات ابن عتائقى بر تفسير على‌بن ابراهيم قمى
ابن‌عتائقى حلّى (متوفى 786 هجرى)، از دانشمندان قرن هشتم حِلّه و صاحب آثار فراوانى است كه بيشتر آنها تاكنون چاپ نشده است. يكى از آثار چاپ نشده او خلاصه‌اى است كه از تفسير علىّبن ابراهيم قمى (دانشمند شيعى قرن چهارم هجرى) فراهم آورده و نزديك به يكصد و پنجاه مورد تعليقه بر اين تلخيص افزوده است. در اين گفتار، 56 تعليقه ابن‌عتائقى در مباحث تفسيرى و 17 تعليقه او در مباحث فقهى تفسير قمى، براساس دو نسخه خطى از كتاب ابن‌عتائقى آمده است.
نگاهی به تفسیر منهج الصادقین
تفسير منهج‌الصادقين از مشهورترين تفسيرهاي فارسي است كه ملافتح‌الله كاشاني دانشمند شيعه قرن دهم (م 988) آن را نوشته است. نگارنده در اين گفتار، به شرح حال مختصر كاشاني، استاد مشهور او علي‌بن حسن زواره‌اي و آثارش، تأليفات كاشاني و ويژگيهاي تفسير منهج‌الصادقين پرداخته است.
ارزیابی جایگاه صحابه در تبیین قرآن
اين گفتار در باب جايگاه صحابه پيامبر 9 در تبيين قرآن و حجّيّت اقوال آنان در اين زمينه است. نگارنده حجّيّت مطلق سخنان صحابه را ردّ مى‌كند و در اين مورد، از آثار دانشمندان اهل تسنّن، سند مى‌آورد. وى با اشاره به اختلافات صحابه با يكديگر، عدالت مطلق آنان را نمى‌پذيرد و بيان مى‌كند كه آنها خود درباره خويشتن چنين نظرى نداشته‌اند.
سخنان طه حسين، احمد امين، ناصرالدين البانى، از دانشمندان معاصر اهل تسنّن، و علّامه سيّد محمّدحسين طباطبايى از دانشمندان معاصر امامى، پايان‌بخش اين گفتار است. اين گفتار در نقد ديدگاههاى آيت‌الله شيخ محمّدهادى معرفت در باب حجّيّت آراء و اقوال تفسيرى صحابه نوشته شده است
تعلیقات آیت الله جعفری بر اصول کافی
آيت‌الله شيخ محمّدرضا جعفري بر ترجمه انگليسي كتاب اصول كافي، تعليقاتي نگاشته‌اند كه ترجمه فارسي بخشهايي از آن در شماره‌هاي پيش سفينه منتشر شد.
در اين گفتار، ترجمه تعليقات ايشان بر يك باب از كتاب اصول كافي را مي‌خوانيم.در اين تعليقات، درباره جنگ جمل و معركه‌گردانانِ آن (طلحه و زبير)، محمّدبن حنفيه، آزمونهايي براي شناخت امامان به حقّ از مدّعيان، نكاتي آمده است.
انسان در عالم ذرّ: آراء و اقوال قرن 14
معرفت خدا در عالم ذرّ و اقرار بر معرفت، در آيات و روايات مطرح شده و انديشمندان بزرگ در اين مورد سخن گفته‌اند. در اين نوشتار، نظريه‌هاي پنج تن از دانشمندان قرن 14 با ديدگاههاي مختلف، نقل و نقد و بررسي شده است:سيّد حبيب‌الله خويي، ميرزا مهدي اصفهاني، سيّد عبدالحسين شرف‌الدين، شيخ مجتبي قزويني، علاّ مه عبدالحسين اميني.
مروری بر مقاله «ساز و کار خداوند»
نگارنده در اين گفتار، مقاله «ساز و كار خداوند در معرفت‌بخشي» نوشته دكتر محمّدرضا ارشادي‌نيا (در سفينه شماره 23) را نقد مي‌كند كه خود در پاسخ گفتار آقاي بياباني اسكويي است.
به گفته نگارنده، ناقد (ارشادي‌نيا) ميان مباحث نويسنده قبلي (بياباني) خلط كرده است.وي در اين گفتار، درباره جبر واختيار، معرفه‌الله و فطري بودن آن، تأثير علل در بهره‌مندي از معرفت و سخنان ناقد در اين موارد، توضيح مي‌دهد و بر مطالبي از نويسنده قبلي تأكيد مي‌كند.
گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب مکتب در فرآیند تکامل
اين گفتار به نقد و بررسي قسمتهايي از بخش دوم و سوم كتاب «مكتب در فرآيند تكامل» نوشته دكتر سيّد حسين مدرّسي طباطبايي مي‌پردازد. محورهاي اصلي بحث چنين است:نقدهايي بر نوع برداشت نويسنده كتاب از نصوص روايي و تاريخي، استناد به پاره‌اي از رويدادهاي جزئي و تعميم آن به عنوان نظريّه اكثر جامعه شيعي، كتاب كافي و اعتبار احاديث آن، ويژگيهاي امامان معصوم (ع) به‌ويژه، نصّ بر امامت آن بزرگواران، ترديدهايي كه پس از رحلت برخي امامان (ع) رخ داد.
چهار نکته درباره قرآن
قرآن وجوه كماليه مختلفي دارد كه ازجمله آنها حروف مقطعه است. در اين حروف، اسراري است كه كليد اين اسرار در اختيار ائمه (ع) سپرده شده است و براساس آيه من عنده علم الكتاب، علم به بطن هاي قرآن در شب هاي قدر در اختيار امام زمان (ع) قرارa داده مي شود.
سم اعظم خدا را پيامبر (ص) و امام (ع) از همين حروف مقطعه استخراج مي كنند.
در قرآن معارف توحيدي بسياري وجود دارد كه ازجمله آنها بداء است. كنه بداء اختيار كامل غيرمتناهي در لايتناهيت خداست يعني معدوم را وجود دادن و موجود را معدوم كردن. قرآن كلام خداست و هر كلامي در شناختن صاحب كلام؛ قرآن، معلم پيامبر (ص) و امام (ع) است. در قرآن علم به عوالم ديگر مانند ملكوت، انوار، ارواح، اشباح، ذرّ و… وجود دارد. علوم قرآن جمعي جملي است و تفصيل آن برعهده اهل بيت (ع) مي باشد و از آنجا كه ائمه (ع) فرصت و مجال امامت و رهبري و بيان تفصيلي اين علوم را پيدا نكردند بخش معظمي از علوم قرآن منتشر نشده است.
علوم قرآن با علوم بشري ازجمله علوم فلسفي تفاوت هاي بسياري دارد كه در اين مقاله به برخي موارد اشاراتي شده است.
پژوهشی در باب ناسخ و منسوخ
ناسخ و منسوخ از مباحث پيچيده علوم قرآني است كه در فقه و اصول فقه نيز به آن پرداخته شده و حتي، علم به آن لازمه تصدي مناصب قضا و افتاء شمرده شده است.
معناي لغوي نسخ، ناسخ و منسوخ در فرهنگ هاي لغت آمده است.
نيز كاربرد نسخ در چهار آيه قرآن در معاني «ثبت و رونويسي»، «جايگزين ساختن» و «نابود كردن» با اشاره به نكات تفسيري برخي از تفاسير اهل سنت نقد و بررسي شده است.
ناسخ و منسوخ در روايات و احاديث اهل بيت: تعريف شده و در فقه و تفسير نيز كاربرد دارد. نويسنده، كتب و آثار دانشمندان شيعه و اهل سنت را در موضوع نسخ به اجمال شناسانده و نسخ را در دو قسمت: اديان گذشته و حكمي از احكام دين اسلام بررسي كرده است.
شبهات پيرامون نسخ و عوامل پيدايش نسخ در آئين كامل، طرح و بررسي شده است. نويسنده، رابطه حكم و تلاوت در نسخ را، براساس منابع اهل سنت توضيح داده، و به بيان چهار شيوه شناخت ناسخ و منسوخ پرداخته است.
پایان سالهای ابری (بازخوانی مجدد یوم الدار)
در بسياري از كتب سيره، تاريخ و حديث بر اين نكته تاكيد شده است كه حضرت محمّد (ص) پس از آنكه به پيامبري مبعوث شد، تا سه سال دعوت پنهاني داشت و پس از نزول آياتي از قرآن، مامور شد تا دعوتش را آشكار كند.
در اين تحقيق تاكيد شده است كه اصل دعوت به توحيد و نبوّت پيش ازاين روز، آشكار بوده و آنچه كه در اين مدت پنهان بوده امر ولايت و وصايت اميرالمومنين (ع) بوده است و براي اثبات اين مدعا، مطالبي در رابطه با زندگاني پيامبر و دوران نبوّت و رسالت ايشان با تاكيد بر آغاز نزول قرآن كريم، آغاز آشكار انذار امت و اعلان امر خلافت اميرالمومنين (ع) مطرح كرده و سري بودن دعوت پيامبر را در آغاز سه سال اوّل بعثت مطلبي سست و متناقض برشمرده است و با استناد به روايات بيان مي دارد واقعه يوم الدار براي اعلام امر خلافت و وصايت اميرالمومنين علي (ع) بوده است. روايات هفت گانه يوم الدار به نقل از كتاب ارزشمند الغدير اثر علامه اميني، را بررسي كرده است. همچنين برخي از واكنشهاي شديد قريش، ناشي از يوم الدار و تدبيرات پيامبراكرم (ص) به صورت فهرست وار اشاره شده است.
عرضه حدیث بر قرآن
در متون حديثي، به رواياتي برخورد مي كنيم كه پذيرش و يا ردّ روايات را منوه به عرضه آنها بر قرآن و سنت دانسته اند و ضابطه و معيار كلي را توافق يا مخالفت با قرآن و سنت شمرده اند علت اصلي اين امر زياد شدن نسبت كذب و افترا، بر رسول خدا (ع) و ائمه (ع) است.
انسان در عالم ذرّ: آراء و اقوال قرن 11-13
معرفت خدا در عالم ذر و اقوار بر معرفت از مباحثى است كه در آيات و روايات مطرح شده و انديشمندان بزرگ پيرامون معرفت و ميثاق در عالم ذر آراء و اقوال خود را بيان كردهاند.در اين نوشتار، نظريههاى 15 نفر از دانشمندان قرنهاى يازده تا سيزده از شيخ بهايى (م. 1030 ق.) تا سيد عبداللَّه شبر (م. 1242 ق.) نقل شده و در ذيل اين نظريههاى مباحثى همچون تفاوت عالم ذر با عالم ارواح، اخذ ميثاق ربوبيت و ولايت، تقدم خلقت روح بر بدن، مثل افلاطونى، شبهههاى مرتبط با عالم ذر، اخذ ميثاق از همه موجودات نقد و بررسى شده است.