بررسی مفهوم امامت در خطابه غدير
تفسیر نادرست مفاهیم دینی كه ناشی از عواملی چون بدفهمی یا غرض‌ورزی است، مشكلات وخطراتی جدی بر جامعه دین‌داران تحمیل می‌كند. برای جلوگیری از آسیب اعتقادی در اجتماع دینی، قبل از هر چیز نیازمند فهم صحیح مفاهیم دینی می‌باشیم. در این راستا ابتدایی‌ترین و صحیح‌ترین اقدام، رجوع به منابع اصیل دین (كتاب و سنت) است.
در برخورد با مشكلِ انكار امامت یا تحریف معنای حقیقی آن نیز مراجعه به متون وحیانی، اولین و ضروری‌ترین اقدام به‌نظر می‌رسد. این‌كه امام كیست؟ مقام و اوصاف اختصاصی امام چیست؟ ما در قبال وی چه وظیفه‌ای داریم؟ و سؤالاتی از این قبیل، جز با تبیین دقیق آیات و روایات مربوط به این موضوع، پاسخ صحیح داده نمی‌شوند.
در مواردی مشاهده شده که با ارایه برداشت‌ها و قرائت‌های جدید و خودساخته از مفهوم امامت، قلب ماهیتی در چیستی این مقام به‌وجود آمده؛ مثلاً تفسیر مقام امامت به یك مقام باطنی و محدود كردن آن به ارتباطات شخصی، تفسیری است كه نه‌تنها دلیل شرعی معتبری ندارد، بلكه ـ به‌عكس ـ با بسیاری از نصوص و آموزه‌های متقن شیعی مغایرت دارد.
بررسی تطبیقی مفهوم امامت با تأکید بر دیدگاه دو ز
مفهوم امامت بر پایه قرآن و روایات، مقام وجوب اطاعت و دارا شدن حق امر و نهی است. برخی عالمان و مفسران شیعه با تأکید بر بعد تشریعی امامت، معنای آن را افتراض طاعت دانستهاند و در مقابل شماری از اندیشمندان بعد تکوینی امامت را برجسته کرده و معنای آن را نوعی تصرف تکوینی در قلوب بندگان خدا و هدایت و ایصال آنان به مطلوب شمردهاند. نگارنده با بررسی تطبیقی مفهوم امامت با تأکید بر دیدگاه دو اندیشمند معاصر ـ یعنی آیةالله جعفر سبحانی به عنوان نماینده دیدگاه نخست و علامه سیدمحمدحسین طباطبایی به عنوان نماینده دیدگاه دوم ـ چنین نتیجه گرفته است که دیدگاه آیةالله سبحانی با ظواهرـ و بلکه با نصوص ـ قرآن و روایات سازگارتر است.
مفهوم امامت در پرتو آیه ابتلای حضرت ابراهیم (علیه السّلام)
امامت مقامى الاهى است كه به برخى از پيامبران و بندگان برگزيده، عطا می شود. تفسيرها و برداشتهاى متعدّدى از امامت ارائه شده و بر همين اساس، مبانى متفاوتى در فهم مقام امامت به وجود آمده است. امام به معنى كسى است كه از او تبعيّت می شود.
بر اساس آيه 124 سوره بقره و با استناد به آيات و روايات، مقام امامت، عهدى الاهى است كه به جعل خدا صورت مىگيرد و از مقام نبوّت و رسالت افضل است. مقام امامت پس از ابتلائات الاهى، به حضرت ابراهيم(ع) عطا شده است. برخى از مفسّران اهل سنّت، امامتِ مطرح شده در آيه را به نبوّت و رسالت تفسير كرده اند. ديدگاه هاى مفسّران اهل سنّت از جمله فخر رازى، ذيل آيه مطرح و نقد و بررسى و سپس آراء مفسّران شيعه بيان شده است. بعضى از مفسّران نيز در تبيين آيه، مقام امامت تكوينى را مطرح كرده اند كه تا حدودى متأثّر از مبانى عرفانى و فلسفى است.
بررسى مفهوم امامت در پرتو آيه ملك عظيم
امامت از مسائل بسيار مهم است كه فهم دقيق مفهوم آن بسيارى از اختلافات را مرتفع مىسازد. نويسنده در اين مقاله، با استناد به روايات ذيل آيه ملك عظيم، مقام امام را افتراض الطاعة معرّفى مىكند و پس از بررسى معناى لغوى ملك، مفهوم و حقيقت مالكيّت را توضيح مي‌دهد و بيان مىكند: ملك عظيم ناظر به مراتب است و صاحب ملك عظيم مرتبه بالاى استيلا را دارد كه عظيمتر از درك و تصوّر ماست. در بيان معصوم7 از ملك عظيم به طاعة الله المفروضه، الامامه و الخلافه تعبير شده است. نگارنده اين معانى و چند معناى ديگر را در تفاسير شيعه و اهل تسنّن بررسى مى كند.
در ادامه، تفسير ملك عظيم به ولايت تكوينى كه با عنوان ولايت بر هدايت تعبير شده ـ و مالكيّت امام به حكم و قضا و نيز تفسير ملك عظيم به ملك آخرت و نيز ارتباط و نسبت آن با نبوّت بررسى شده است.