نگاهی به عاشورا پژوهی در غرب
به حادثه غم انگیز كربلا و شهادت مظلومانه حسین بن علی(علیه السلام) (4-61 ق) بسیارى از متفكران و پژوهشگران غرب توجه كرده اند. صرف نظر از انگیخته هاى روانى و فكرى وقتى به كارنامه عاشورا نگارى آنان می نگریم، می بینیم كه كانون پژوهشى آنها معطوف به چند نكته و به عبارت دیگر رویكرد آنان متوجه چند مقوله بوده است: مظلومیت شخصیت و خانواده امام حسین(علیه السلام)؛ وقوع چنین حادثه زشت و قبیحى در نظام سیاسى با نام اسلام؛ عملكرد حكومت داراى عنوان اسلام در مورد مخالفان سیاسى و فرهنگی؛ خط مشى و تاكتیك هاى امام به عنوان رهبر مخالفان نظام حاكم؛ جریان هاى معارضه جو در دولت اسلامی.
تحلیل هاى پژوهشگران غرب عمدتاً در چارچوب پنج محور مزبور شكل گرفته است.
در سه دهه اخیر و با رونق و گسترش حركت هاى انقلابى در جهان اسلام و بازسازی اندیشه هاى قیام طلبانه بر اساس رخداد طف، پژوهشگران غرب رویكردهاى جدیدى به آموزه هاى كربلا ارائه كردند. البته پژوهشگران مسلمان و كلاً ادبیات عاشورا نگاری مسلمانان در دهه هاى اخیر هم، دچار تحول و قرائت هاى جدیدى از این واقعه شده است. اما غربی ها، آبشخور این ادبیات و روش جدید تحقیقاتى را بنیادگرایى اسلامى دانستند و جامعه شناسى عمومی و علمی شیعه را زمینه مساعدى براى بسط این اندیشه ها یافتند .
در این مقاله فقط به معرفى منابعى كه در غرب و از سوى پژوهشگران غربى منتشر شده می پردازیم. از این رو آثارى كه پژوهشگران غیر مسلمان شرقى یا خاورشناسان شرق ارائه كرده اند از قلمرو خارج است . دوم آن كه فقط منابع مهم اساسی، نه ژورنالیستى و سست، در قلمرو بحث است و منظور نگاشته هایى است كه در قالب مرجع نگارى ارائه شده یا نوشته هایى كه مبنا و پایه بسیارى از پژوهش هاى بعدى قرار گرفته است. این نوشته ها به ترتیب تاریخ انتشار معرفى می شوند. روش این گونه است كه ابتدا به معرفى مختصر نویسنده و آثار مهم مربوط وى می پردازیم، آن گاه كارنامه عاشورا نگارى او ارائه می شود. البته نباید توقع داشت كه زندگی نامه هركس به تمامى و جامعیت عرضه شود. هم چنین به نقد آثار عاشورا نگارى غربی ها نپرداخته ایم و فقط به شیوه توصیفى عمل شده است .
نگاهی به عاشورا پژوهی در غرب
به حادثه غم انگیز كربلا و شهادت مظلومانه حسین بن علی(علیه السلام) (4-61 ق) بسیارى از متفكران و پژوهشگران غرب توجه كرده اند. صرف نظر از انگیخته هاى روانى و فكرى وقتى به كارنامه عاشورا نگارى آنان می نگریم، می بینیم كه كانون پژوهشى آنها معطوف به چند نكته و به عبارت دیگر رویكرد آنان متوجه چند مقوله بوده است: مظلومیت شخصیت و خانواده امام حسین(علیه السلام)؛ وقوع چنین حادثه زشت و قبیحى در نظام سیاسى با نام اسلام؛ عملكرد حكومت داراى عنوان اسلام در مورد مخالفان سیاسى و فرهنگی؛ خط مشى و تاكتیك هاى امام به عنوان رهبر مخالفان نظام حاكم؛ جریان هاى معارضه جو در دولت اسلامی.
تحلیل هاى پژوهشگران غرب عمدتاً در چارچوب پنج محور مزبور شكل گرفته است.
در سه دهه اخیر و با رونق و گسترش حركت هاى انقلابى در جهان اسلام و بازسازی اندیشه هاى قیام طلبانه بر اساس رخداد طف، پژوهشگران غرب رویكردهاى جدیدى به آموزه هاى كربلا ارائه كردند. البته پژوهشگران مسلمان و كلاً ادبیات عاشورا نگاری مسلمانان در دهه هاى اخیر هم، دچار تحول و قرائت هاى جدیدى از این واقعه شده است. اما غربی ها، آبشخور این ادبیات و روش جدید تحقیقاتى را بنیادگرایى اسلامى دانستند و جامعه شناسى عمومی و علمی شیعه را زمینه مساعدى براى بسط این اندیشه ها یافتند .
در این مقاله فقط به معرفى منابعى كه در غرب و از سوى پژوهشگران غربى منتشر شده می پردازیم. از این رو آثارى كه پژوهشگران غیر مسلمان شرقى یا خاورشناسان شرق ارائه كرده اند از قلمرو خارج است . دوم آن كه فقط منابع مهم اساسی، نه ژورنالیستى و سست، در قلمرو بحث است و منظور نگاشته هایى است كه در قالب مرجع نگارى ارائه شده یا نوشته هایى كه مبنا و پایه بسیارى از پژوهش هاى بعدى قرار گرفته است. این نوشته ها به ترتیب تاریخ انتشار معرفى می شوند. روش این گونه است كه ابتدا به معرفى مختصر نویسنده و آثار مهم مربوط وى می پردازیم، آن گاه كارنامه عاشورا نگارى او ارائه می شود. البته نباید توقع داشت كه زندگی نامه هركس به تمامى و جامعیت عرضه شود. هم چنین به نقد آثار عاشورا نگارى غربی ها نپرداخته ایم و فقط به شیوه توصیفى عمل شده است