برچسب: محمد قندهاری

حديث شهادت خضر بر دوازده امام: بررسی اصالت و نحوه انتقال از اصول اوليه به جوامع حديثی

یکی از شواهد روایی امامیه در باب عدد ائمه، حدیث شهادت خضر علیه السلام بر دوازده امام علیهم السلام است که کلینی و برخی محدثین دیگر به واسطۀ احمد بن محمد بن خالد برقی در کتاب های خود آورده اند. برقی نقل دیگری از این حدیث را در بخش کتاب العلل از المحاسن، بدون اسامی کامل ائمه علیهم السلام آورده، که این امر موجب بروز تردیدهایی در اصالت نقل کامل آن شده است. این مقاله از خلال تطبیق اسناد حدیث خضر نشان می دهد منبع اصلی این حدیث با ذکر کامل اسامی ائمه علیهم السلام ، کتاب راوی اصلی آن، ابوهاشم جعفری بوده که از آن جا به نگاشته های محدثان بعدی چون الکافی کلینی راه پیدا کرده است. در ادامه، مقاله می کوشد علت اختلاف به وجود آمده بین سند و متن نقل المحاسن با نقل دیگر کتاب های حدیثی را تبیین نماید. بدین منظور، با بررسی آماری احادیث کتاب العلل از المحاسن نشان داده می شود که این بخش از کتاب، در واقع کتابی از محمد بن خالد برقی است که توسط پسر وی تکمیل شده است و بروز اختلافات متنی و سندی نیز، ریشه در سبک حدیث نگاری برقی پدر و پسر دارد.

دوازده امام در تورات؛ نگاهی نو به بشارت ابراهيم درسفر پيدايش

یکی از پرسش های مربوط به آیات 17: 18 و 17: 20 از سفر پیدایش تورات، این است که آیا این آیات را می توان اشارت و بشارتی به پیامبر اسلام و دوازده امام شیعیان دانست؟ با تأملی دقیق در دعای ابراهیم برای فرزندش اسماعیل علیهما السلام (پیدایش 18: 17) و نیز نحوۀ استجابت الهی (پیدایش 20: 17) می توان ادعا کرد که خداوند به ابراهیم علیه السلام بشارت داده که امامت را در پیامبر اسلام و دوازده امام از نسل اسماعیل علیهم السلام قرار دهد. از سویی با توجّه به قرائن درون متنی و برون متنی ای که نشان می دهد مقصود از «مئود مئود»، پیامبر اسلام است و از سوی دیگر، با ریشه شناسی واژه «ربّی» و هماهنگی آن با مفهوم «امام»، می توان نشان داد که دوازده ربّانی در آیه 17: 20، اشاره ای به دوازده امام شیعیان دارد. هم چنین، هماهنگی ریشه شناختی نام های برخی از دوازده امام با شماری از نام هایی که به عنوان اسامیِ فرزندان اسماعیل در آیات 25: 13_ 15 ذکر شده است، ادّعای پیش گفته را تقویت می کند.
کلیدواژه ها: بشارات سفر پیدایش از عهد عتیق، بشارت فصل هفدهم سفر تکوین، مئودمئود، ربّانی، دوازده امام، امامان از نسل اسماعیل، امامت در تورات.

پروندۀ علمی «بشارت به ائمۀ اثنا‌عشر»

درآمد
با مرور کتاب مقدسِ پیروان ادیان ابراهیمی، موارد متعددی از اشیاء یا گروه های مقدس را می توان یافت که در تعداد دوازده با هم مشترک اند؛ تا حدی که برخی از محققین، نقش ویژه ای برای این عدد در سنت ادیان الهی قائل شده اند.[1] دراین بین، بشارت خداوند به حضرت ابراهیم علیه السلام مبنی بر ولادت «دوازده ربانی» از نسل اسماعیل علیه السلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در منابع حدیثی مسلمانان نیز روایات متعددی از پیامبر اکرم صل الله علیه وآله به یادگار مانده است که به «دوازده امام» پس از خود بشارت می دهند. در منابع شیعه و اهل سنت، بیش از 200 روایت به این مضمون وجود دارد.[2] باید توجه داشت که غیر از بشارات به ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در آخرالزمان، کمتر بشارتی است که به مانند این روایت از 37 صحابی نقل شده باشد: 7 صحابی طبق نقل نگاشته های موجود اهل سنت[3]؛ و حداقل 37 صحابی طبق نقل کتاب های شیعه از طرق اهل سنت.[4]

قرآن ناطق و قرآن صامت

نویسنده در بخش اوّل مقاله، جایگاه امامان را در نزد شیعه به عنوان تنها مفسران حقیقی قرآن شناسانده و سپس به دیدگاه های امامیه دربارۀ قرآن اشاره كرده و تفاسیر امامیه را معرفی كرده است. در بحث از اصول تفسیری در نزد امامیه به مسأله تحریف قرآن اشاره كرده و پس از بیان نظر چند تن از علما، نظر شیعه را عدم تحریف قرآن دانسته است. در انتهای بحث، محمود ایوب به عنوان نمونه، آیه 67 سوره مائده را كه به ماجرای غدیر خم می پردازد از منظرِ مفسّران شیعی مورد بررسی قرار داده است.