مهدویت در غرب اسلامی

اندیشه مهدویت از مفاهیم مؤثر قرآنی، روایی، کلامی، سیاسی و از ارکان تاریخ اسلام است که در فرهنگ و تمدن اسلامی و بحران فراگیر و مستمر جهان اسلام، جایگاه ویژهای داشته است. موعودگرایی در غرب اسلامی که سرزمین همزیستی ملل منتظر الظهور است ریشه سنتی دارد. نخستین تجربه پیدایش دولت براساس مهدویت در غرب اسلامی روی داد. گزارش تاریخی از چهارده قرن مهدویت و بررسی مبانی نظری آن، مدعیان مهدویت و دولتهای کلامی مهدوی که از اواخر قرن دوم تا اواسط قرن چهاردهم هجری با ادعای مهدویت در غرب اسلامی تأسیس شدند، موضوع بررسی این نوشتار است.
جنگ صلیبى هشتم

جنگ صلیبى هشتم (9 – 668 ق) با هدف سرنگونى دولت حفصى در تونس روى داد. این جنگ بزرگترین و آخرین جنگ از مجموعه جنگهاى کلاسیک صلیبى بود که همزمان با حملهى مغول به شرق روى داد. برخى از نویسندگان غربى آن را بیهودهترین جنگ صلیبى دانستهاند. مقاومت مردم و علماى افریقیه و سرانجام شکست صلیبىها، از مهمترین حوادث تاریخى دولت حفصى است که نقش اساسى در عرصهى روابط بین الملل داشت.
قم در دو قرن نخست هجرى

شهر باستانى قم، که احیاى آن را بعد از آن که به دست اسکندر ویران شد به قباد ساسانى نسبت مىدهند، به سال 23 قمرى، به دست اعراب فتح شد. با مهاجرت گستردهى شیعیان به قم در پایان سدهى سوم این شهر، به شهرى شیعى مذهب بدل شد و این تحول مذهبى موجب شکوفایى آن شد. در مقالهى حاضر ضمن اشارهاى گذرا به موقعیت جغرافیایى و جغرافیاى تاریخى قم در عهد باستان و قرون اولیهى هجرى، به چگونگى فتح این شهر توسط اعراب مسلمان پرداخته شده و پیآمدهاى سیاسى، مذهبى اجتماعى ناشى از استقرار قبایل عرب شیعى در این شهر طى قرنهاى اول و دوم هجرى مورد بررسى قرار گرفته است.