مهدویت در غرب اسلامی

اندیشه مهدویت از مفاهیم مؤثر قرآنی، روایی، کلامی، سیاسی و از ارکان تاریخ اسلام است که در فرهنگ و تمدن اسلامی و بحران فراگیر و مستمر جهان اسلام، جایگاه ویژه‌ای داشته است. موعودگرایی در غرب اسلامی که سرزمین هم­زیستی ملل منتظر الظهور است ریشه سنتی دارد. نخستین تجربه پیدایش دولت براساس مهدویت در غرب اسلامی روی داد. گزارش تاریخی از چهارده قرن مهدویت و بررسی مبانی نظری آن، مدعیان مهدویت و دولت­های کلامی مهدوی که از اواخر قرن دوم تا اواسط قرن چهاردهم هجری با ادعای مهدویت در غرب اسلامی تأسیس شدند، موضوع بررسی این نوشتار است.

جنگ صلیبى هشتم‏

جنگ صلیبى هشتم (9 – 668 ق) با هدف سرنگونى دولت حفصى در تونس روى داد. این جنگ بزرگ‏ترین و آخرین جنگ از مجموعه جنگ‏هاى کلاسیک صلیبى بود که هم‏زمان با حمله‏ى مغول به شرق روى داد. برخى از نویسندگان غربى آن را بیهوده‏ترین جنگ صلیبى دانسته‏اند. مقاومت مردم و علماى افریقیه و سرانجام شکست صلیبى‏ها، از مهم‏ترین حوادث تاریخى دولت حفصى است که نقش اساسى در عرصه‏ى روابط بین الملل داشت.

قم در دو قرن نخست هجرى‏

شهر باستانى قم، که احیاى آن را بعد از آن که به دست اسکندر ویران شد به قباد ساسانى نسبت مى‏دهند، به سال 23 قمرى، به دست اعراب فتح شد. با مهاجرت گسترده‏ى شیعیان به قم در پایان سده‏ى سوم این شهر، به شهرى شیعى مذهب بدل شد و این تحول مذهبى موجب شکوفایى آن شد. در مقاله‏ى حاضر ضمن اشاره‏اى گذرا به موقعیت جغرافیایى و جغرافیاى تاریخى قم در عهد باستان و قرون اولیه‏ى هجرى، به چگونگى فتح این شهر توسط اعراب مسلمان پرداخته شده و پیآمدهاى سیاسى، مذهبى اجتماعى ناشى از استقرار قبایل عرب شیعى در این شهر طى قرن‏هاى اول و دوم هجرى مورد بررسى قرار گرفته است.