انسان در عالم اظلّه و ارواح: آيات و احاديث
خداوند معرفت خود را به صورت فطرى، به انسان و بلكه به همه حيوانات عطا فرموده است. اين معرفت در عالم ذرّ و عالم ارواح به انسان عطا شده است. خلقت ارواح قبل از اجساد، با استناد به روايت بررسى شده و پس از بيان تواتر روايات، نكتههايى به عنوان نتيجه بررسى روايات، ذكر شده است.فرقه فرقه بودن ارواح با توجّه به عبارت «الأرواح جنود مجنّدة» تبيين و معناى جنود مجنّده بررسى شده است، نظريّات استاد مصباح درباره اين روايات، بيان و نقد و بررسى شده، به تواتر روايات و نكات حاصله اشاره و روايات متفرّقه در اين باب نيز ذكر شده است.
معرفة الله، فطرى است آيات و روايات
نويسنده در اين گفتار، به تفسيرِ آيات قرآن در موضوع فطرىبودن معرفةالله پرداخته و با استناد به احاديث و روايات اهل بيت:و اقوال انديشمندان بيان مي‌دارد كه معرفت خداى تعالى فطرى بشر و فطرى همهى موجودات است. وى واژهى فَطَرَ و فطرت را از ديدگاه اهل لغت بررسى و موارد استعمال آن را ذكر كرده است.
انسان، معرفت خدا را به صورت فطرى به همراه دارد و در اثر غفلت و فراموشى آن را گم كرده است كه در سايهى تعاليم الاهى انبياء و با تذكّر و تنبّه پيامبران، آن را مىيابد و در بأساء و ضرّاء، ظهور معرفت الاهى را بيش از پيش، وجدان مىكند.
معرفت و هدايت، فعل خداست ديدگاه هاى دانشمندان شيعه
آيا معرفت خداوند سبحان، نظرى و اكتسابى است يا بديهى و ضرورى؟ اين معرفت، فعل خداوند است يا محصول درك عقلى انسان؟ نگارنده در اين گفتار، پاسخ اين پرسشها را از سخنان بيست تن از عالمان شيعهى اماميّه استخراج كرده و به نقل و نقد و بررسى آنها پرداخته است. گفتار اين عالمان، به ترتيب زمانى ـ از قرن سوم تا پانزدهم هجرى قمرىـ مرتّب شده است. در اين مقاله، سخنان برخى از بزرگان شيعهى اماميّه مانند ابراهيم نوبختى، شيخ مفيد، سيّد مرتضى، شيخ طوسى، ابوالصّلاح حلبى، علّا مه حلّى، ابنميثم بحرانى، محقّق حلّى، شهيد اوّل، شهيد ثانى، ملّا صالح مازندرانى، شيخ مرتضى انصارى، آقا ضياء عراقى و آيت‌الله سيّد ابوالقاسم خويى مرور شده است.
مروری بر احادیث معرفت خدا (4)
نويسنده در اين گفتار، نظرات برخى از محدّثان، فقيهان و انديشمندان قرن پانزدهم شيعه را در باب احاديث معرفةالله، به ترتيب زمان، نقل و نقد و بررسى میكند. علاوه بر جمعى از عالمان معاصر مانند حضرات آيات وحيد خراسانى، صافى گلپايگانى، مكارم شيرازى و…
مصباح يزدى، ديدگاه هاى برخى ديگر از دانشمندان اخير مانند آيت‌الله شيخ محمّدباقر ملكى ميانجى، آيت‌الله شيخ حسنعلى مرواريد، شيخ على محدّث خراسانى و شيخ اسماعيل معتمد خراسانى نيز نقل و نقد و بررسى می شود. از آنجا كه اين مقاله در ادامه ى گفتارهاى ديگر نويسنده در شماره هاى 6 تا 9 سفينه آمده، در اين گفتار، تمام اقوالِ نقل شده در معناى معرفةالله بالله را در ضمن سه قول، خلاصه كرده است.
مروری بر احادیث معرف خدا (3)
نويسنده در اين گفتار، نظرات برخى از عالمان بزرگ شيعه را در باب احاديث معرفة الله، نقل و نقد و بررسى می كند: سيد حسن حسينى لواسانى، شيخ مجتبى قزوينى، مرتضى مطهرى، سيد محمد حسين طباطبايى، سيد هاشم حسينى تهرانى، شيخ على نمازى شاهرودى، ميرزا محمد حفيظى، ميرزا جواد تهرانى و استاد محمّدتقى جعفرى. اين گفتار، در ادامه گفتار پيشين نويسنده (در شماره 8 سفينه) مي‌آيد.
مروری بر احادیث معرفت خدا (2)
نويسنده در اين گفتار، نظرات برخى از عالمان بزرگ شيعه را در باب احاديث معرفة الله، به ترتيب زمان نقل و نقد و بررسى مىكند: از ثقة الاسلام كلينى (متوفى 328 ق)تا ميرزا مهدى اصفهانى (متوفى 1365 ق). در ميان اين بزرگان، نامهايى درخشان همچون شيخ صدوق، خواجه نصيرالدين طوسى، شيخ بهايى، ملاصدرا، ملا صالح مازندرانى، علامه محمد باقر مجلسى، شيخ يوسف بحرانى، ملاهادى سبزوارى، سيد اسماعيل طبرسى نورى ديده می شود.