مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان
فرقة اسماعیلیه در نیمه دوم قرن دوم هجری، براساس اعتقاد به امامت اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، شکل گرفت. اسماعیلیان در خصوص مهدویت عقاید خاصی مطرح کردند؛ اسماعیل، نخستین کسی بود که آنان به عنوان مهدی موعود و امام هفتم معرفی کردند؛ هر چند اکثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند و او را امام هفتم و پایان دهنده دور ششم دانستند. به طرف‌داران این اعتقاد «قرمطی» اطلاق شد. قرمطیان در ابتدا و برای مدت کوتاهی به مهدویت احمد بن محمد بن حنفیه گرویدند و سپس به مهدویت محمد بن اسماعیل بازگشتند.
عبیدالله مهدی، نخستین خلیفه فاطمی، با اجرای اصلاحاتی، مهدویت خویش را مطرح کرد. در دوره المعز، خلیفه چهارم فاطمی، بازگشت محدود به مهدویت محمد بن اسماعیل با تغییراتی مطرح شد. در زمان الحاکم، دروزیان معتقد به الوهیت الحاکم شدند و با ناپدید شدن وی در 411ﻫ، غیبت و رجعت وی را باور کردند.
در مقالة حاضر روند اعتقاد به مهدویت در فرقة اسماعیلیه و شعب آن بررسی میشود.
قرمطیان در ایران
این مقاله بر این فرضیه نهاده شده که قرمطیان براى پیشبرد اهداف و نیات شان در ایران در سده چهارم هجرى, تلاش مى کردند به صاحبان قدرت و هیإت هاى حاکمه نزدیک شوند و آن ها را به آیین اسماعیلى وارد کنند و از این طریق به رواج عقاید و اندیشه هاى مذهبى خود بین مردم بپردازند. آن ها به اصل ((الناس على دین ملوکهم)) کاملا آگاه بودند و آن را بهترین وسیله اشاعه و ترویج عقاید مذهبى شان بین مردم مى دانستند. در این مقاله میزان موفقیت آن ها در نیل به این هدف, بحث و بررسى شده است
این مقاله بر این فرضیه نهاده شده که قرمطیان براى پیشبرد اهداف و نیات شان در ایران در سده چهارم هجرى, تلاش مى کردند به صاحبان قدرت و هیإت هاى حاکمه نزدیک شوند و آن ها را به آیین اسماعیلى وارد کنند و از این طریق به رواج عقاید و اندیشه هاى مذهبى خود بین مردم بپردازند. آن ها به اصل ((الناس على دین ملوکهم)) کاملا آگاه بودند و آن را بهترین وسیله اشاعه و ترویج عقاید مذهبى شان بین مردم مى دانستند. در این مقاله میزان موفقیت آن ها در نیل به این هدف, بحث و بررسى شده است.