پژوهشی در باب ناسخ و منسوخ
ناسخ و منسوخ از مباحث پيچيده علوم قرآني است كه در فقه و اصول فقه نيز به آن پرداخته شده و حتي، علم به آن لازمه تصدي مناصب قضا و افتاء شمرده شده است.
معناي لغوي نسخ، ناسخ و منسوخ در فرهنگ هاي لغت آمده است.
نيز كاربرد نسخ در چهار آيه قرآن در معاني «ثبت و رونويسي»، «جايگزين ساختن» و «نابود كردن» با اشاره به نكات تفسيري برخي از تفاسير اهل سنت نقد و بررسي شده است.
ناسخ و منسوخ در روايات و احاديث اهل بيت: تعريف شده و در فقه و تفسير نيز كاربرد دارد. نويسنده، كتب و آثار دانشمندان شيعه و اهل سنت را در موضوع نسخ به اجمال شناسانده و نسخ را در دو قسمت: اديان گذشته و حكمي از احكام دين اسلام بررسي كرده است.
شبهات پيرامون نسخ و عوامل پيدايش نسخ در آئين كامل، طرح و بررسي شده است. نويسنده، رابطه حكم و تلاوت در نسخ را، براساس منابع اهل سنت توضيح داده، و به بيان چهار شيوه شناخت ناسخ و منسوخ پرداخته است.
پژوهشی در باب اسباب نزول
«اسباب نزول» از علوم قرآنى است كه در بيشتر كتابهاى مربوط به قرآن، از آن سخن گفته‌اند. نويسنده در اين مقاله، ابتدا معناى اصطلاح «اسباب نزول» را بر اساس لغت، قرآن و حديث، بيان مى كند و سپس به نزول دفعى و اجمالى قرآن مى پردازد و بحث اسباب نزول را از طريق دانشمندان علوم قرآنى، پى مى گيرد.
نويسنده، پس از بحث انواع اسباب نزول و منابع آن، به تفصيل، به اقسام اسباب نزول خاصّ مىپردازد. وى پس از آن، فوائد و نتايج دانستن اسباب نزول را بر مىشمارد. راههاى دستيابى به اسباب نزول و محدوديّتهاى آن، شيوه تشخيص سبب نزول راستين و ميدان تأثير اسباب نزول خاصّ، پايانبخش اين گفتار است.
نقد و بررسی نظریّه سیوطی در باب تناسب سوره ها
تناسب و ارتباط ميان سوره هاى قرآن، از جمله مباحثى است كه دانشمندان علوم قرآنى مطرح و پيرامون آن بحث و بررسى كرده اند. سيوطى در كتاب تناسق الدرر، وجوه مختلف تناسب ميان انتهاى يك سوره با ابتداى سوره بعد را بيان كرده است.
در بحث تناسب بين سوره ها، توجّه به معناى دقيق واژه هاى «آيه»، «سوره» و «تناسب» ضرورى است. بر اساس نظريّه دانشمندان علوم قرآنى اهل سنّت، تناسب بين سوره ها محقّق و امرى عقلانى است و از موارد اعجاز قرآن شمرده می شود. در اين مقاله، با اشاره به ضوابط و شرايط عقل پسند مناسبت بين سوره ها و بيان ابزار كشف اين تناسب، به نقد و بررسى چهار وجه از وجوه تناسب سوره ها ـ كه سيوطى در كتاب خود، آنها را به عنوان وجوه اصلى و قاعده كلّى براى تناسب بين بسيارى از سوره هاى قرآن آورده ـ پرداخته شده است.
مهدويّت در قرآن آيات مختصّ
اين مقاله، به بررسى آياتى مى پردازد كه روايات متون حديثى شيعه ى اماميّه، آنها را مربوط به امام مهدى7مي‌دانند. در اين گفتار، 54 آيه از قرآن و 56 روايت از امامان معصوم:آمده، كه نويسنده، آنها را در چهار بخش تقسيم كرده است: تفسير ظاهر آيات، تأويل باطن آيات، تعيين مصداق، تمثّل و استشهاد.پيوست اين گفتار، مرورى آمارى دارد بر اين مقاله و دو مقالهى پيشين نگارنده كه در شماره 10 و 11 فصلنامه ى سفينه منتشر شده است.