نهضت ترجمه، گفتگویى میان تمدن یونانى و تمدن اسلامى
مقاله حاضر، مقدمه ى فرانتس روزنتال خاورشناس بزرگ آلمانى، بر کتابى است که وى در آن، تلاش نموده با جمع آورى قسمتهایى از آثار کلاسیک اسلامى، که در واقع ترجمه یا اخذ و اقتباسى از آثار متقدّم یونانى بودند، تأثیرات تمدن یونانى را بر فرهنگ اسلامى نشان دهد. هدف اصلى این اثر، توضیح کمیّت و کیفیت آشنایى مسلمانان با میراث کلاسیک یونان و مجراهاى متنوعى است که از طریق آنها این میراث بر تفکر غنى اسلامى در اعصار بعد مؤثر واقع شد. روزنتال در مقدمهاى تحلیلى – ترجمه حاضر – به بحث دربارهى اهمیت کلى مواجههى اسلام با میراث کلاسیک یونان مىپردازد و اصرار دارد که این مواجهه را باید آغاز تحولّى شگرف و ثمربخش در تاریخ تمدن بشر دانست. او از این رهگذر، بخش غربى عربستانِ مرکزى را پارهاى – هر چند بسیار دور افتاده – از جهان هلنیستى باستان تلقى مىکند و با عطف توجه به تحول فرهنگى شبه جزیره پس از ظهور اسلام و مرورى بر نهضت ترجمه در قرون اولیهى اسلامى، بر اهمیت تاریخى اقتباس مسلمانان از میراث کلاسیک یونان تأکید مىکند.
قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن
این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی تفسیری به بررسی قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن میپردازد. اهمیت این پژوهش از آن جهت است که میتواند مبنایی برای باورهای شیعی در بحث قلمرو علوم ائمه علیهم السلام باشد. نتیجه پژوهش حاضر این است که خداوند به پیامبران خود، در قلمروهای مختلف علوم مانند علوم طبیعی، حوادث گذشته و آینده، ملکوت آسمانها و زمین، امور پنهان از حواس و… دانشهای ویژهای بر حسب مصلحت عطا کرده است. بخش دوم این پژوهش نشان می دهد که این علوم ویژه، اختصاص به پیامبران نداشته و غیر پیامبران مانند: لقمان، طالوت، ذوالقرنین، مریم و… نیز بر حسب اراده و مصلحت خداوند از علوم ویژه در قلمروهای یاد شده برخوردار بودهاند. بنابراین، باور به گستردگی قلمرو علوم برگزیدگان خداوند، غلوّ نیست و در صورتی که با دلایل معتبر چنین علومی برای امامان اهلبیت علیهم السلام اثبات شود، قابل پذیرش و دارای پشتوانه قرآنی است.
برخى از بايسته هاى پژوهشى علوم حديث از نگاه دكتر حسين على محفوظ
استاد دكتر محفوظ، در پايان مقاله «جوانب منسيّة في دراسة السنّة النبويّة» (مجله رسالة التقريب، شماره 60، ربيع‌الاول و ربيع‌الثانى 1428، ص 181 تا 198)، تحت عنوان «اقتراح» مطالبى آورده كه به مثابه پيوست مقاله، پنجاه پيشنهاد براى گسترش علوم حديثى در بر دارد. گرچه برخى از اين بايستههاى پژوهشى، اكنون جامه عمل پوشيده، امّا از زبان چنان استادى جامع، بار ديگر بايد خواند. شرح حال مختصر استاد دكتر محفوظ در سفينه شماره 15، ص 183 و 184 آمده است.
درایه و رجال شیعه در «فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم»
اين مقاله، به معرفى كلّى طرح «فهرستگان نسخه هاى خطى حديثى و علوم حديث شيعه» مىپردازد كه توسط مؤسسه دارالحديث در حال اجرا است و تاكنون يك جلد از 16 جلد آن منتشر شده است. اين فهرستگان، فهرستى است مشترك از كتابهاى مربوط به حديث شيعى در 185 كتابخانه، كه 93 كتابخانه عمومى و 92 كتابخانه خصوصى را در بر دارد.ابتدا هدف طرح، مراحل تدوين و تنظيم اطلاعات، ساختار كلّى معرفى منابع در اين فهرست مشترك (از جهت كتابشناسى و نسخه شناسى)، فهرستهاى نسخه هاى خطى مورد استفاده در طرح (كه 26 عنوان از آنها قبل از چاپ شدن مورد استفاده است) بيان می شود. پس از آن، نگاهى تحليلى و آمارى به كتابهاى دراية الحديث شيعى آمده است. براين اساس، 97 عنوان كتابهاى شيعى مربوط به علم دراية الحديث در 479 نسخه معرفى شده، كه به ترتيب زمان ذكر می شود و نخستين كتاب مستقلّ اين موضوع در قرن پنجم بوده است. در اين ميان، نسخه هايى از 19 كتاب به خطّ مؤلف شناسايى شده كه نام و محلّ نسخه هاى آنها ياد مىشود. پس از آن 67 عنوان كتاب ياد می شود كه تاكنون به چاپ نرسيده و سزاوار است موردتحقيق قرار گيرد. آنگاه، نظرى آمارى به كتابها – بر اساس تعداد نسخه هاى آنها – مي‌آيد، كه ميزان توجّه به كتابها را در بحث و درس دانشمندان نشان مي‌دهد. در پايان، تقسيم آمارى كتابها بر اساس زبان (فارسى و عربى) آمده است .
طالع بینی
آیا طالع بینی و ادعای منجمان در پیش‌گویی امور درست است؟ علم سونوگرافی جدید نیز مگر چنین ادعایی در مورد جنسیت جنین ندارد؟
گرسنگی و سوء تغذیه
در اسلام بر ارزش گرسنگی بسیار تأکید شده است ولی در علم تغذیه گفته می شود اگر مواد غذایی مختلف به بدن انسان نرسد، بدن دچار بیماری می شود و کمبود هر ماده به بیماری ای خاص می انجامد. این تقابل چگونه قابل حل است؟
جنین و علم خدا
در قرآن آمده که جنسیت جنین را در شکم مادر، تنها خدا می‌داند، توجه به علم و پیشرفت فناوری، امروز که جنسیت قابل پیش‌بینی است؛ آیا این مسئله نقض نمی‌شود؟
چگونگی و مراحل آفرینش جنینی انسان
دیدگاه قرآن در رابطه با چگونگی و مراحل آفرینش جنینی انسان چیست و چه نسبتی با علوم جدید دارد؟
انسان های قبل آدم(علیه السلام)
آیا قبل از خلقت ما انسان‌های دیگری در دنیا بودهاند؟ انسان‌های نخستین، حکایت از چه کسانی و در چه زمانی دارد؟
آفرینش دایناسورها
با توجه به این که کار لغو و بیهوده از ذات اقدس الاهی بیرون است، هدف پروردگار از خلقت دایناسورها که زمانی بسیار قبل‌تر از انسان به وجود آمده‌اند، چیست؟
اسلام و داروینیسم
چرا طبق فرمایش قرآن، انسان از خاک آفریده شده است ولی طبق نظریه علمی انسان تکامل یافته موجودات ساده است، دیدگاه‌های مختلفی که در این مورد وجود دارد، کدامند و کدام مورد پذیرفته است؟
شبیه سازی، حیات
در خبرهای علمی می‌خوانیم که دانشمندان در شرایط آزمایشگاهی شرایطی را به وجود آورده‌اند که در آن سلول بی‌جان زنده شده و شروع به تکثیر کرده است و این شرایط شبیه‌سازی اتفاقی است که در 4 میلیارد سال قبل روی داده است. آیا این امر میتواند دلیلی بر به وجود آمدن خود به خود حیات و انسان‌ها و حیوانات بر روی کره زمین باشد؟ و آیا اقدام به شبیه‌سازی دخالت در کار خداوند نیست؟ و آیا بر اثر پیشرفت دانش بشری، ممکن است این دانش به حد خلقت خداوند برسد؟
آفرینش زوج موجودات
خداوند می‌فرماید که ما هر چیزی را زوج آفریدیم، پس موجودات تک سلولی چه موجوداتی هستند؟
خدای ساعت ساز
نظریه خدای ساعت‌ساز چیست و آیا با دستورات دین اسلام منافات دارد؟