معرفی توصیفی مقاتل و نگاشته های موجود درباره تاریخ عاشورا در قرن پنجم
کتاب الارشاد:” شیخ مفید” بیشترین حجم ازکتاب خود را به شرح حال و زندگی حضرت امام حسین (ع) و واقعه عاشورا اختصاص داده است که نشان دهنده اهمیت والای این واقعه نزد او می باشد ، شیخ مفید در بیشتر موارد گزارش های تاریخ طبری را با حذف اسناد و رعایت اختصار آورده است . 2- کتاب تاریخ الخلفا: از نویسنده ای ناشناخته که بخشی از آن در باره واقعه کربلاست . مولف کتاب گزارش این واقعه را با حذف اسناد به اختصار و به صورت ترکیبی آورده است . 3-کتاب تجارب الامم : “ابوعلی مسکویه ” هم کتابی دارد از حوادث کربلا از ماجرای آغازبیعت ستانی یزید تا پایان بازگردانیدن اسرای اهل بیت (ع) به مدینه . 4-کتاب الاستیعاب: “ابن قرطبی” چند صفحه از اثر خود را به ترجمه و شرح حال امام حسین (ع) ونهضت عاشورا اختصاص داده است که به جز نقل چند روایت فقهی از حضرت ،اخبار مشهوری است که در منابع دیگر آمده و نکته جدیدی ندارد .
معرفی توصیفی مقاتل و نگاشته های درباره تاریخ عاشورا در قرن چهارم هجری
کتاب تاریخ الامم و الملوک:” طبری” هم در ثبت گزارش های خود از حوادث کربلا مرهون گزارش های ابو مخنف و شاگرد وی هشام است البته وی نقل مهمی را هم از امام محمد باقر (ع) درباره واقعه کربلا دردو بخش کتاب خود آورده است.2-کتاب تاریخ نامه طبری :”بلعمی” که همان ترجمه فارسی تاریخ طبری است باترجمه و برداشت اختصار گونه و افزودن گزارش های دیگرنوشته است .3-کتاب الفتوح :”ابن اعثم کوفی ” به بیان حوادث تاریخ اسلام پس از رحلت پیامبر پرداخته و حدود یک دهم کتاب خود را هم به کربلا اختصاص داده، سبک نگارش وی بدون ذکر سند و ترکیبی و در برخی موارد هم قصه پردازی و داستان سرائی است این اثر از منابع مهم و کهن تاریخی است که در طول زمان ،شیعه و سنی به آن استناد کرده اند.4-کتاب العقد الفرید: ” ابن عبداندلسی” در کتابش گزارش مختصری از قیام امام حسین (ع) آورده است .5-کتاب المحن:” ابوالعرب تمیمی ” گزارشی شش صفحه ای از اخبار عاشورا در کتاب خود دارد .6-کتاب اثبات الوصیه:” مسعودی ” از محدثان ومورخان قرن چهارم چند صفحه از کتاب خود را به اخبار و گزارش هایی در باره امام حسین (ع) اختصاص داده ، این کتاب کهن ترین منبع متن خطبه حضرت در روز عاشورا می باشد7- کتاب مروج الذهب: ” مسعودی ” از نوادگان ابن مسعود صحابی بزرگ رسول خدا (ص) است که در کتابش به حادثه عاشورا پرداخته که از همان گزارش های مشهور و منابع کهن است .8-کتاب البدءو التاریخ :”مقدسی” هم مباحثی چند به کتاب تاریخ خود افزوده است .9-کتاب مقتل الطالبین :” ابوالفرج اصفهانی ” اموی نسب ولی دارای گرایش شیعی بوده که در کتاب خود اخبار مربوط به حادثه کربلا را از چند راوی نقل کرده ،شیوه روایی و تاکید بر نقل اسناد توسط وی موجب شده که امکان نقد سندی در روایات او فراهم شود. 10-کتاب شرح الاخبار : “قاضی نعمان مغربی ” که از پیروان مذهب مالکی بوده بعد به تشیع گراییده و به بیان قیام عاشورا از ابتدا یعنی سیر حرکت حضرت از مدینه تا کربلا وبعد موضوع اسارت اهل بیت (ع) پرداخته است .
معرفی توصیفی مقاتل و نگاشته های موجود درباره تاریخ عاشورا در قرن سوم
کتاب مقتل الحسین (ع) :از شاگرد ابو مخنف به نام “سائب کلبی” که بیشتر اخبار کتابش همان روایات استادش می باشد وی مورخی شهیر و مورد عنایت شیعه و سنی و از شاگردان امام صادق (ع) بود.2-کتاب ترجمه الامام الحسین (ع) :”ابن سعد” مقتل نویس دیگری است که روش تاریخ نگاری وی حدیثی است و در بخش مقتل نزدیک به پنجاه خبر نقل کرده و نیز اخباری را هم در باره برخی از حوادث و علائم غیر طبیعی و خارق العاده آسمانی و زمینی و عقوبت هاو بلاهایی که بر سر برخی از قاتلان سپاه عمر سعد پس از حادثه عاشورا آمده، آورده است .3-کتاب انساب الاشراف: “بلاذری “مورخ عصر مامون بود که در کتابش به شرح حال کربلا پرداخته ،روش تاریخ نگاری وی ترکیبی است یعنی در نقل خبر گاهی سند را ذکر کرده و گاهی هم به نقل قول پرداخته است . 4-کتاب الاخبار الطوال : “دینوری” مورخ قرن سوم است وی ایرانی الاصل و زادگاهش در منطقه کرمانشاه بوده و به تاریخ ایران عنایت ویژه داشته است از مجموع کتاب ششصد صفحه ای تاریخ خود بیش از پنجاه صفحه یعنی حدود یک دهم از کتاب را به اخبار عاشورا اختصاص داده است سبک تاریخ نگاریش به صورت ترکیبی با حذف اسناد بوده است.5- کتاب تاریخ الیعقوبی : ” یعقوبی” مورخ شهیر شیعی است که تنها درچهار صفحه از کتاب تاریخی خود شاید به دلیل رعایت ایجاز و اختصار در باره حادثه کربلا سخن گفته است .
معرفی توصیفی مقاتل و نگاشته های موجود درباره تاریخ عاشورا در قرن دوم هجری
در قرن دوم هجری به دو تن از مقتل نویسان معروف و ماندگار برخورد می کنیم اگرچه تا آنجا که حافظه تاریخ به خاطر دارد هر امر و کار ارزشمندی در طول زمان دچارصدمات و آسیب هایی شده است .1- کتاب تسمیه من قتل مع الحسین (ع) :از فضیل بن زبیر ،وی هر چند از محدثان و اصحاب امام پنجم و ششم بوده ولی به اعتقاد برخی رجالیان زیدی مذهب و از اصحاب برجسته وازمبلغان وی بوده در کتاب مقتل خود در مجموع از 106 نفر نام می برد که در کربلا شهید شدند .2-کتاب مقتل الحسین (ع) : ابو مخنف آن را نوشته است که نام خود را به عنوان مشهورترین و در زمره قدیمی ترین مقتل نویسان در تاریخ ثبت کرده و گرچه پیشینه شیعی دارد اما تشیع خود او ثابت نشده است وی صاحب آثار متعددی بوده که بیشتر آنها مربوط به تک نگاری های مربوط به حوادث مهم قرن اول و دوم بوده و کتاب مقتل الحسین او جایگاه ویژه ای یافت ولی در گذر زمان مفقود شد. .
برخی از آثار مربوط به تاریخ عاشورا از دستبرد حوادث زمان مصون مانده است که در این بخش به اختصار، به معرفی توصیفی و بیان ویژگی‌های آنها می‌پردازیم.
سیری در مقتل نگاری قرن هفتم هجری و مروری بر کتاب های مراثی
در این قرن علاوه بر نگارش مقتل های در باره واقعه کربلا به آثاری هم بر می خوریم که در آنها به تاریخ عاشورا پرداخته نشده است بلکه مشتمل بر اشعاری در رثای و عزای امام حسین (ع) است و افزون بر قدمت بسیار ،مولفانی داشته اند که ائمه (ع) از آنها تمجید کرده اند .
سیری در مقتل نگاری قرن پنجم و ششم هجری
در این دوره نگاشته های مربوط به عاشورارو به کاهش گذاشته است و فقط می توان به آثار بزرگانی چون شیخ مفید و شیخ طوسی اشاره کرد که در قرن پنجم نوشته شده و مقتلی نیز در قرن ششم به فارسی ودر قالب شعر آمده است که سهم مهمی در مقتل نویسی به زبان فارسی داشته است .
سیری در مقتل نگاری قرن چهارم هجری
اوج نگاشته های مربوط به عاشورا در قرن چهارم هم تداوم یافته است .حتی برخی از مقتل ها همان روایات نقل شده از امامان معصوم (ع) بوده و این آثار حدیثی دستمایه نگارش مقتل بوده است .
سیری در مقتل نویسی و تاریخ نگاری قرن سوم هجری
قرن سوم از لحاظ تعداد مقتل ها و نگاشته های مربوط به واقعه کربلا ،اوج دوره مقتل نگاری و نگاشته های عاشورایی به حساب می آید در این قرن هم محدثان و مورخان شیعی و هم سنی تلاش های ارزنده ای در مقتل نگاری صورت دادندوآثاری پدید آوردند که برخی از آنهادستمایه آثار بعدی قرار گرفت .
سیری در مقتل نویسی قرن دوم هجری
دربررسی کلی سیر روند تاریخی مقتل نویسی نخستین نگاشته ها مربوط به قرن دوم است که از نظر کمیت ابتدا سیر صعودی و سپس سیر نزولی داشته است که برخی از آنها چاپ شده و برخی دیگر به صورت نسخه های خطی در کتابخانه ها ی جهان نگه داری می شود که تمام این آثار مقتل الحسین (ع) نام دارند.
مقدمه ای درباره مقتل نویسی و تاریخ نگاری عاشورا
واقعه عاشورا مهم ترین و تاثیر گذارترین رخداد در میان رویدادهای قرون نخستین اسلام به شمار آمده به دلیل همین عظمت و اهمیت از همان روزهای نخستین کسانی نقش گزارشگر را ایفا کرده و به نقل این رخداد تاریخی پرداختند . گزارشگران، از یک سو همان شاهدان عینی حادثه حاضر در کربلا ونیزبرخی از افراد سپاه دشمن واز سوی دیگر بازماندگان کاروان حسینی از موثق ترین گزارشگران که اصلی ترین ایشان امام سجاد (ع) به شمار می آمد و علاوه بر این دو ، روایات امامان معصوم(علیهم السلام) شیعه را هم باید اضافه کرد که سعی در زنده نگهداشتن یاد حادثه عظیم عاشورا داشتند و بدینگونه مقتل نگاری و” مقتل الحسین ” به نوعی تک نگاری تاریخی در آمد که به شرح رویداد عاشورا از آغاز تا فرجام پرداخت .
ميراث علمى امام حسين(عليه السلام)
چشم اندازى کلى به ميراث علمى امام (عليه السلام) حسين بن على بن ابى طالب (عليهما السلام)رهبرى الهى و يكى از اسوه هاى هدايت خداوندى به شمار مى آمد که آنان را براى حفظ و حراست از دين و آيين اش برگزيده بود. رنج و محنتى که اميرمؤمنان و امام حسن و امام حسين (عليهم […]
پندهاى ارزشمند امام حسين علیه السلام
١. شخصى به حضرت نوشت مرا با دو حرف اندرز دهيد. حضرت در پاسخ او مرقوم فرمود: «مَن حاول امراً بمعصية الله تعالى کان أفوت لما يرجوا و أسرع لمجىء ما يحذر»;[1] آن کس که با ارتكاب معصيت و نافرمانى خدا، در پى انجام کارى باشد، ديرتر به خواسته‌اش مى رسد و آن چه از […]
نتايج قيام حسينى
خاستگاه قيام و انقلاب امام ابو عبدالله الحسين (عليه السلام) را وجدان بيدارِ امّت و وحى و رسالت مقدس اسلام و خاندان اصيلى تشكيل مى داد که رسالت الهى از آن آغاز و به بشريت ارزانى شد و همواره حامى و مدافع رسالت و پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله)به شمار مى آمد تا اين که […]
شهادت امام حسين(عليه السلام)
جز عباس بن على برادر بزرگوار امام حسين (عليه السلام) يار و ياورى براى آن حضرت باقى نمانده بود. وى براى مبارزه با خصم از امام (عليه السلام) اجازه ميدان خواست امام حسين (عليه السلام) گريان شد و برادر را در آغوش کشيد و سپس به او رخصت داد. قمر بنى هاشم هرگاه به لشكريان […]