گزارشى از ترجمه تفسير منسوب به امام عسكرى علیه السلام
با وجود آن كه امام حسن عسكرى عليهالسلام در سال 260 ق. به شهادت رسيده، تا صد سال بعد، از تفسير منسوب به آن حضرت نامى در ميان نبوده است و دانشمندانى چون: شيخ كلينى، على بن ابراهيم قمى، احمد برقى، احمد بن ادريس، ابن قولويه، محمد بن همام بغدادى و محمد بن ابراهيم نعمانى، نه تنها حديثى از اين كتاب نقل نكردهاند؛ بلكه حتى نامى از آن و راويانش نبردهاند.
در اواسط قرن چهارم هجرى، محمد بن قاسم جرجانى استرآبادى، كه با القابى چون «مفسّر» و «خطيب» شناخته مىشود، مندرجات اين اثر را براى شيخ صدوق نقل مىكند و آن عالم فرزانه هم در برخى از تأليفاتش چون: عيون اخبارالرّضا، توحيد، امالى و من لايحضره الفقيه بخشهايى از اين تفسير را مىآورد.
با اين وجود، ديگر برخى از دانشمندان برجسته شيعى از اين كتاب، مؤلّف آن و حتّى راويان اخيرش نامى نمىبرند.
در اوايل قرن پنجم هجرى، احمد بن حسين غضائرى از اين تفسير و مؤلّفش نام مىبرد؛ اما جرجانى را ضعيف، كذّاب و كتابش را مجعول معرّفى مىكند.1
از قرن ششم تا روى كارآمدن صفويه، به استثناى چند مورد و نيز منابعى معدود كه برخى مطالب اين كتاب را به لحاظ كرامات و معجزات آوردهاند، نشانهاى از اين تفسير و مؤلّفش در منابع معروف شيعه وجود ندارد. در تفاسير مشهور اين دوره، از جمله: تفسير عيّاشى و تفسير مجمع البيان نيز نقلى از تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليهالسلام مشاهده نمىشود.
نگاهى به قرآن منسوب به امام حسن عسكرى علیه السلام
موزه آستانه مقدّسه قم كه به بركت وجود مرقد نورانى و شريف حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام در سال 1314 ش. فعاليت خود را آغاز نمود، يكى از قديمىترين موزههاى كشور محسوب مى گردد كه آثار و نفايس تاريخى و هنرى فراوانى در آن نگهدارى مى شود. تنوّع موضوعى آثار تاريخى، از ويژگى هاى اين موزه به شمار مىرود كه از آن جمله است:
1 – گنجينه قرآنهاى نفيس خطّى.
2 – مسكوكات ادوار اسلامى و پيش از اسلام.
3 – آثار كاشيكارى.
4 – ظروف سفالينه.
5 – تابلوهاى نقّاشى.
6 – آثار خاتمكارى و منبّتكارى.
7 – آثار حجّارى.
8 – پارچه هاى ابريشمى دستبافت.
9 – قالى و قاليچه هاى ابريشمى دستبافت.
اينك به جهت اهميت موضوع، ابتدا براى آشنايى با بخش قرآنهاى نفيس خطّى موزه، توضيحاتى ارائه و سپس به تناسب موضوع، قرآن منسوب به امام حسن عسكرى عليهالسلام معرّفى مى گردد.
پژوهشى پيرامون تفسير امام عسكرى علیه السلام
نوشتار حاضر، قسمتى از بحثهاى رجالى استاد «نجمالدّين طبسى» در بحث خارج فقه مىباشد كه توسط نگارنده، تقرير و تنظيم گرديده است.
تفسیر امام حسن علیه السلام از نگاه بزرگان
برجستهترین محققی که به شیوه و مضامین تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام) انتقادهای مفصلی دارد، مرحوم محمد جواد بلاغی صاحب تفسیر آلاءالرحمن است. بر اساس بررسیهای وی این تفسیر به لحاظ روش تبیین مطالب، نگارش ادبی و سبک و سیاق روایتهای آن، ضعف و کاستیهای غیر قابل اغماضی دارد و از این جهت به کلام امام معصوم (علیه السلام) شباهتی ندارد و نمیتوان آن را به امام یازدهم منتسب کرد. مرحوم بلاغی برخی مباحث کتاب را ارزیابی و تناقض و آشفتگیهای کتاب را مشخص کرده است.1 عدهای نیز به سخنان بلاغی انتقاد کرده و گفتهاند که این لغزشها در عبارت راویان تفسیر است و نه متن روایات و با توجه به اینکه آنان عربزبان نبودهاند آشفتگیهای نقلهای آنان طبیعی به نظر میرسد. همچنین استنساخ متعدد از کتاب در قرون متوالی و اشتباه کاتبان و کمی سواد برخی محررّان، میتواند در متن و محتوای کلمات تغییرات آشکاری پدید آورد.2
کاوشی پیرامون فرزندان امام حسن عسکری علیه السلام و اعتبارسنجی یک امامزاده منسوب به ایشان
در ایران اسلامی، امامزادگان بسیاری مدفون هستند و ازجمله مباحث مطرح در این زمینه، صحت انتساب آنان به امامان می‌باشد. در این مورد، کاوش‌هایی نیز صورت گرفته است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی، در صدد راستی‌‌آزمایی یک امامزاده منسوب به امام حسن عسکری (ع) در ایران است. این جستار با بررسی و کاوش در متون کهن انساب‌نگاری و فضایل نگاری ائمه (ع)، اثبات می‌کند که امام حسن عسکری (ع) فرزندی به جز امام مهدی (عج) نداشته است. زمانه شناسی روزگار حیات آن حضرت نیز اثبات می‌کند که امام (ع) از سامرا خارج نشده است. در پایان این نوشتار نظر کسانی که بر این باورند امام حسن عسکری (ع) به ایران مسافرتی داشته و امامزاده‌ای را به ایشان منتسب می‌کنند؛ رد خواهد شد.
نقش امام حسن عسکری علیه السلام و اصحاب ایشان در حدیث امامیه
اهل‌بیت رسول اکرم طبق سفارش آن حضرت، در کنار قرآن کریم، بالاترین مرجع علمی‌اند که خداوند ایشان را برای هدایت و رهبری مسلمانان پس از رسول اکرم (ص) برگزیده است. امام حسن عسکری (ع) یازدهمین امامی است که سکان کشتی هدایت را به دست گرفت. این پژوهش در پی آن است که با ترسیم شرایط سیاسی و اجتماعی حیات ایشان، به‌عنوان عوامل مهم اثرگذار در مضمون احادیث و چگونگی نشر آنها، شیوه‌های نقل و نشر حدیث و نقش اصحاب و شاگردان آن حضرت در حفظ و نقل حدیث را وا نماید و مدارس حدیثی را که در زمان ایشان رونق گرفت، معرفی کند و آثاری را که به این حضرت نسبت داده‌اند بررسی نماید.
بررسی و نقد مدخل (امام) حسن عسگری (ع) دائره‌المعارف اسلام
دائرة‌المعارف اسلام اصلی‌ترین منبع اسلام‌شناسی در مغرب زمین شناخته می‌شود؛ اما مقالات این مجموعه و تصویر ارائه شده از اسلام در آن نیازمند نقد و بررسی است. در این مقاله ضمن آشنایی با ژوزف الیاش و آثار او، به بررسی و نقد مدخل [امام] حسن عسکری (ع)، تنها مقاله وی در دائرة‌المعارف اسلام می‌پردازیم.
احمد بن اسحاق، نماینده ویژه امام حسن عسکری علیه السلام
این مقاله پیرامون یکی از نمایندگان ویژه امام حسن عسکری علیه السلام می باشد
گوشه‌هایی از تلاش علمی امام حسن عسکری (ع)
امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه هشتم ربیع الثانی 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی علیه السلام و مادر مکرمه اش بانوی عارفه ایست که به نام های «سلیل»، «حدیثه»، و «سوسن» خوانده می شود. وی از بانوان نیکوکار و دارای بینش اسلامی بود و در فضیلت او همین بس که پس از شهادت آن حضرت پناهگاه و نقطه اتکای شیعیان در آن دوران بحرانی و پر اضطراب بود. مجموع عمر حضرت امام حسن عسکری علیه السلام به 28 سال می رسد و آن حضرت سرانجام در هشتم ربیع الاول 260 ه.ق به دسیسه معتمد عباسی در شهر سامرا به شهادت رسید.
سیری در سیره فردی و اجتماعی امام حسن عسکری (ع) (2)
امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه هشتم ربیع الثانی 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی علیه السلام و مادر مکرمه اش بانوی عارفه ایست که به نام های «سلیل»، «حدیثه»، و «سوسن» خوانده می شود.
سیری در سیره فردی و اجتماعی امام حسن عسکری علیه السلام (1)
امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه هشتم ربیع الثانی 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی علیه السلام و مادر مکرمه اش بانوی عارفه ایست که به نام های «سلیل»، «حدیثه»، و «سوسن» خوانده می شود.
برداشت‌های مدیریتی از سیره و گفتار امام حسن عسکری علیه السلام
امامان معصوم (ع) اسوه‌های حسنه‌ای هستند که شیعیان با بهره‌برداری از سیره و بیانات آن بزرگواران در تمامی حوزه‌های زندگی می‌توانند خلاءهای موجود را پر نمایند. در این مقاله با استفاده از روش مطالعه نظری به دنبال دریافت نکته‌هایی از زندگی و بیانات حضرت امام حسن عسکری (ع) هستیم تا بتوانیم در حوزه سازمان و مدیریت از آنها بهره برده و مدیران را به تأسی از آن بزرگوار در ایفای نقش مدیریتی خود توصیه نماییم. تربیت و آموزش، پرورش تفکر، پشتیبانی مالی، میانه‌روی درهزینه، داشتن شبکه ارتباطی و فعالیت‌های سری، شبهه زدایی، جاذبه و دافعه، تشویق، عبادت، پاکدامنی و نجابت، ساده‌زیستی، اندیشه و تفکر، ایمان گرایی و سودرسانی، یاد خدا و مرگ، حسابرسی اعمال و پاسخگویی وجدان، تقوا، راستی و امانتداری، عزت نفس و پرهیز از ریاست‌طلبی از نتایج این بررسی و مطالعه می‌باشد.
اسوه‌های بشریت (11) «امام حسن عسکری (ع)»
امام حسن عسکری علیه السلام در ماه رمضان یا ربیع 232 ق چشم به جهان گشود و 28 سال زندگی کردند. ابن خلّکان تولد ایشان را روز پنج شنبه یکی از ماه های 231 ق دانسته و قول دیگری نیز که ششم ربیع الآخر از سال 232 باشد، نقل کرده است.
مواضع و اقدامات سياسي امام حسن عسكري علیه السلام در برابر خلافت عباسي
مبارزات و مواضع سياسي ائمه (ع) در برابر جريان‌هاي حاکم، منطبق با شرايط جامعه بود. امام حسن عسکري(ع) نيز در دوران امامت خويش با توجه به محدوديت‌هاي سياسي شديد از راه‌هاي مختلف به اتخاذ مواضع سياسي منطقي پرداخت که نتيجه آن، حفظ تشيع و ايجاد آمادگي و زمينه‌سازي براي غيبت امام زمان(عج) بود. خلفاي عباسي نيز با وجود ضعف حاکم بر دستگاه خلافت، هيچ‌گاه از امام(ع) و اقدامات ايشان غافل نشده و در نهايت ايشان را به شهادت رساندند. در مقاله حاضر با استفاده از شيوه توصيف و تحليل، ضمن پرداختن به شرايط سياسي حاکم بر دستگاه خلافت عباسي و سياست خلفاي بني‌عباس نسبت به امام (ع) و شيعيان آن حضرت، مهم‌ترين مواضع سياسي و راهکار‌هاي امام حسن عسکري(ع) در برابر جريان خلافت تبيين مي‌گردد.