عصر سلیمان باشکوه… بحران جهت گیرى
بنیانگذارى امپراتورى عثمانى توسط ترکان مهاجر در آسیاى صغیر، رویدادى برجسته و جالب توجّه در جهان اسلام به شمار مىرود. سیاست استادانه عثمانیان در مقابله با قدرتهاى پیرامون و ترکیب اقوام گوناگون با نژادها و زبانهاى مختلف در نظر اول شگفت به نظر مىرسید، اما در دراز مدّت امپراتورى آنان را ناتوان ساخت. پس از قرن دهم هجرى (شانزدهم میلادى) این امپراتورى در سراشیبى زوال افتاد، اگرچه سقوط نهایى بسیار دیر روى داد. نگارنده این مقاله بر آن است نشان دهد اگرچه دوره سلیمان قانونى، باشکوه مى نمود، اما با خود عوامل تلاشى و زوال را به همراه داشت. از نظر پژوهشگر، سلیمان مى خواست با راهکارهایى داخلى بر جهانى که تغییر خویش را شروع کرده بود، پیروز شود. او در دورانى تعیین کننده در جهان، سیاستهایى نامناسب در پیش گرفت، سیاست هایى که در دراز مدت باعث سقوط امپراتورى عثمانى گردید.
اصلاحات در امپراتورى عثمانى (از عصر لاله تا عهد تنظیمات)
نویسنده، در این نوشتار بر آن است تا رویکرد دولت مردان عثمانى به مقوله اصلاحات و ضرورت هاى آن را بررسى کند. پرسش هایى مانند این که امپراتورى عثمانى در چه شرایطى اصلاحات را به مثابه یک راهحل برگزید؟ اندیشه ها و تحولات تأثیرگذار بر اصلاحات کدامند؟ برداشت سلاطین عثمانى از راه اصلاحات (در زمان طرح آن) چه بوده است؟ در این میان نقش عوامل خارجى به ویژه غربىها در اصلاحات نیز از مسائل مهمى است که نگارنده این مقاله در پى یافتن پاسخهاى مناسبى براى آنهاست. دوره زمانى این نوشتار از آغاز عصر لاله (1718 – 1730م) تا ابتداى عهد تنظیمات (1839م) را دربر مىگیرد.
امپراتورى عثمانى و اصلاحات; مدحت پاشا
در سده نوزدهم میلادى, امپراطورى عثمانى به واسطه آشنایى با فرهنگ مغرب زمین و از طرف دیگر مواجهه با موانع ساختارى در درون جامعه خویش به انجام اصلاحاتى در ابعاد مختلف دامن زد. به دوره اى که این اصلاحات انجام گرفته است عصر تنظیمات اطلاق مى شود. تنظیمات در اصل در 26 شعبان 1255 قمرى برابر با سوم نوامبر 1839 میلادى با اعلان فرمان تنظیمات خیریه آغاز گردید.
بدون تردید یکى از بازیگران تإثیرگذار اصلاحات عثمانى مدحت پاشا است که در مقام یکى از دولتمردان تجددگرا خود را شناسانده است. نوشتار حاضر ترجمه مدخل ((مدحت پاشا)) از دایره المعارف بزرگ اسلامى به زبان ترکى استانبولى مى باشد که در آن مولف به طور مبسوط به زیست نامه و کارنامه سیاسى این شخصیت بزرگ پرداخته است.