تحلیل انتقادی فضایل اختصاصی عبدالله بن عباس در روایات
عبدالله بن عباس در منابع روایی و تاریخی، دارای فضایل خاص و برجسته‌ای شمرده شده که هیچ یک از یاران پیامبر اسلام(ص) را یارای رسیدن به آنها نبوده است. ادعای رؤیت جبرئیل از سوی وی، دعای ویژه پیامبر اسلام(ص) در حق او ـ که موجب می‌شود سخنان ابن عباس در تفسیر قرآن جایگاهی بلامنازع یابد ـ و القاب و مقامات ممتاز، از جمله این فضایل است. اما توجه به زمینه‌های شکل‌گیری خلافت عباسیان و درگیری‌های آنان با علویان و تحلیل روایات حاوی فضایل ابن عباس نشان می‌دهد که بنی عباس برای مشروعیت‌بخشی به قیام و حکومت خویش، نیاز به تقدیس اجدادشان داشتند. چنین زمینه‌ای می‌توانست در نشر فضایل برجسته برای عبدالله بن عباس، به عنوان یکی از حلقه‌های اصلی سلسله خلافت عباسی، نقش داشته باشد. از این رو فضایل نقل شده برای ابن عباس با تردید و تأمل جدی روبه‌روست.
امام علی علیه السلام از دیدگاه دانشمندان اهل سنت
احمد بن حنبل (پیشوای مذهب حنبلی)
او می گوید: آن همه فضیلتها که برای علی بن ابی طالب بوده و نقل شده برای هیچ یک از اصحاب رسول خدا نبوده است. (1)
همچنین وی از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که به فاطمه(س) فرمود: «آیا راضی نمی شوی که من تو را به کسی تزویج کنم که اولین مسلمان است و علمش از همه بیشتر و حکمتش از همه عظیم تر است.» (2)
آبار علي
آبار و اَبيار جمع بِئْر به معناي چاه‌ها است. جمع قِله آن أبؤُر و آبُر است. نيز البؤُره به معناي گودال است.[1]آبارعلي در اصطلاح نام منطقه‌اي است در 7 يا 9 كيلومتري (6 يا 7 ميلي) جنوب شهر مدينه[2]، در وادي عقيق و دامنه غربي كوه عير كه نزديك ذوالحليفه* و بر راه مكه قرار […]
درآمدی بر حقیقت و عینیت تاریخی در نهج البلاغه
حقیقت و عینیت تاریخی دو مولفه مهم فلسفه انتقادی تاریخ محسوب می شوند. امکان دست یابی به حقیقت تاریخی و میزان عینی بودن گزاره های آن، در مکاتب مختلف فلسفی و تاریخی بسته به نظام فکری، دیدگاه نظری و رویکرد روشی آن ها تعریف های مختلفی دارد و میزان خاصی از اعتبار و وثوق را به خود اختصاص می دهد.
سوگواره علی علیه السلام در مصیبت شهادت رسول اکرم صلی الله علیه وآله 1
شیخ مفید با سند متصل از عبدالله بن عبّاس نقل می‌کند: چون رسول خدا (ص) وفات یافت، امیر المؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع)، عهده‌دار غسل آن حضرت شد، عبّاس و فصل بن عبّاس هم باوی بودند. چون علی (ع) از غسل آن حضرت فارغ شد، کفن را از صورت آن حضرت کنار زد و گفت: […]
روابط امام علی علیه السلام و معاویه
دوران خلافت امیرمؤمنان امام علی علیه‌السلام (35 ـ40 ق) با وقوع سه جنگ جمل، صفین و نهروان سپری شد. در این میان، «صفین» مهم‌ترین و خطیرترین بود.
در سال 36 ق. در جنگ صفین، خلافت نوپای علی علیه‌السلام رویاروی معاویة بن ابی سفیان، امیرنشین شام قرار گرفت كه از سال 18 ق. در آنجا استقرار یافته بود. مردمی كه بر خلافت عثمان شوریدند و اینك در سال 35 ق. با علی علیه‌السلام بیعت كردند، در پی «عدالت» بودند و حال، بی‌صبرانه انتظار اصلاح امور را می‌كشیدند. لذا برای اصلاح ساختار حكومت، ضرورت داشت كه حاكمان ناشایست جای خود را به افراد صالح بسپارند. از جمله، معاویة بن ابی‌سفیان باید از امارت شام بركنار می‌شد، و این آغازی بود بر یك چالش بزرگ.
البته به امیرمؤمنان علیه‌السلام سفارش شد كه «معاویه را ـ دست‌كم برای مدتی كوتاه ـ بر امارت ابقا كند و پس از تثبیت موقعیت خود، به تصمیم‌گیری درباره او بپردازد»؛ این نوشتار یك بررسی تاریخی است درباره این‌كه چرا امیرمؤمنان علیه‌السلام به سفارش مزبور عمل نكرد؟، و پیش از جنگ صفین، چه روابطی میان علی علیه‌السلام و معاویه برقرار شد؟ و هدف از برگزاری آن روابط چه بود؟
سفارش حضرت رسول سلام الله علیه به ثقلین 2
مرحوم شیخ مفید به سند خود از عبدالله بن عبّاس روایت کرده که گفت: علی بن ابی‌طالب (ع) و عبّاس بن عبدالمطلب و فضل بن عبّاس، در آن بیماری که رسول خدا (ص) رحلت کرد، بر او وارد شدند و گفتند: ای رسول خدا! مردان و زنان انصار در مسجد گرد آمده‌اند و بر شما […]
اهتمام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حقوق مردم و دعای آن حضرت 2
طبرانی در کتاب المعجم الکبیر با سلسله سند خود از جابر بن عبدالله و از عبدالله بن عبّاس در مورد این کلام خدای متعال: (إِذَا جَاءَ نَصْرُ الله وَ الْفَتْحُ وَ رَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فیِ دِینِ اللهِ أفْواجاً فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إنَّهُ کَانَ تَوَّاباً) نقل کرده است: وقتی این سوره نازل شد، حضرت […]
ارثیه‌ی رسول خدا صلی الله علیه وآله و ادای دَیْن آن حضرت 3
فتّال نیشابوری از عبدالله بن عبّاس روایت کرده است که: رسول خدا (ص) در این بیماری فرمود: حبیبم را برایم بخوانید؛ هر مردی پس از مردی خواسته می‌شد؛ پیامبر (ص) از او روی می‌گرداند تا این که به فاطمه (ع) گفتند: علی (ع) را صدا کنید، چون می‌دانیم که رسول خدا (ص) غیر علی (ع) […]
خبر دادن حضرت زهرا سلام الله علیها از شهادت خود
طبری امامی به سندش از امام صادق (ع) چنین روایت کرده است: زمانی که پیامبر اکرم (ص) در گذشت، تنها ثقلین؛ «کتاب خدا و خاندانش» را بر جای گذاشت پیامبر اکرم (ص) در گوش فاطمه (ع) گفت: او به زودی به آن حضرت، ملحق خواهد شد و از اهل بیت (ع)، نخستین کسی است که […]
علی علیه السلام و خلفا در فتح دژهای خیبر 6
خيبر، منطقه اي است وسيع و حاصلخيز در ۳۲ فرسنگي شمال مدينه منوره و در عصر رسول خدا صلّی الله علیه و آله اين ناحيه در اختيار يهوديان قرار داشت. يهوديان خيبر با پناه دادن به يهوديان فتنه جوي مدينه و همكاري و همدستي با ساير دشمنان اسلام، خطري براي مسلمانان بودند. بدين جهت، پيامبر اكرم صلّی الله علیه و آله متوجه يهوديان ساكن خيبر گرديد. قابل ذكر است خيبر هفت قلعه داشت كه يهوديان براي حفاظت و كنترل خارج دژها، در كنار هر دژي، برج مراقبت ساخته و با گماشتن نگهباناني در آن، جريان خارج دژ را به داخل گزارش مي‌كردند. پيامبر صلّی الله علیه و آله براي نشان دادن مقام و موقعيت حضرت علي علیه السّلام نزد خداوند متعال و اثبات جانشيني حضرت بعد از خودش و رد غاصبان خلافت، ابوبكر و عمر را به قصد باز كردن قلعه‌ها فرستاد اما هر دوي آنها بدون فتح بازگشتند.
در این نوشتار به رشادت های علی علیه السلام در جنگ خیبر و تواتر حدیث فتح خیبر اشاره ای می کنیم.
علی علیه السلام و خلفا در فتح دژهای خیبر 1
خيبر، منطقه اي است وسيع و حاصلخيز در ۳۲ فرسنگي شمال مدينه منوره و در عصر رسول خدا صلّی الله علیه و آله اين ناحيه در اختيار يهوديان قرار داشت. يهوديان خيبر با پناه دادن به يهوديان فتنه جوي مدينه و همكاري و همدستي با ساير دشمنان اسلام، خطري براي مسلمانان بودند. بدين جهت، پيامبر اكرم صلّی الله علیه و آله متوجه يهوديان ساكن خيبر گرديد. قابل ذكر است خيبر هفت قلعه داشت كه يهوديان براي حفاظت و كنترل خارج دژها، در كنار هر دژي، برج مراقبت ساخته و با گماشتن نگهباناني در آن، جريان خارج دژ را به داخل گزارش مي‌كردند. پيامبر صلّی الله علیه و آله براي نشان دادن مقام و موقعيت حضرت علي علیه السّلام نزد خداوند متعال و اثبات جانشيني حضرت بعد از خودش و رد غاصبان خلافت، ابوبكر و عمر را به قصد باز كردن قلعه‌ها فرستاد اما هر دوي آنها بدون فتح بازگشتند.
در این نوشتار در ابتدا به روایات اهل سنّت در مورد به میدان رفتن ابوبکر و عمر اشاره می کنیم و سپس نکاتی در نقد این سخنان بیان می کنیم.
ديدارهای شخصيت‌ها با امام حسين علیه السلام و ديدگاه‌های آنها
سایر اقدامات امام حسین (ع) در مدت اقامت درمکه ،دیدار با تعدادی از شخصیت ها و بزرگان حاضر در آن شهر بود که نظر همه آنها در باره رفتن امام به سوی عراق منفی بود جز ابن زبیر که در فکر خلافت بود ووجود امام (ع)درمکه مانع توجه مردم به وی می شد، ابن عباس پسر عموی حضرت پیوسته ایشان را از رفتن نهی می کرد زیرا از فریب و مکر کوفیان بر جان اومی ترسید وازوی می خواست به جای عراق به یمن برود که سرزمین پهناوری است و شیعیان زیادی دارد اما امام حسین (ع) نپذیرفت دیدار بعدی ایشان با محمد حنفیه بود که به مکه آمده بود که حضرت در آن دیدارخبر از شهادت خود و اسارت اهل بیتش داد شخصیت بعدی عبد الرحمن بود که به حضرت فرمود به شهری می روی که کارگزاران یزید در آن هستند و چون بیت المال در دستشان هست و مردم هم بنده درهم و دینارند علیرغم اعلام یاری با شما پیکار خواهند کرد ،البته افراد دیگری هم خدمت حضرت رسیدند تا مانع رفتن ایشان به کوفه بشوند .
فعالیت‌های امام حسین علیه السلام در ایام اقامت در مکه
امام حسین (ع) به مدت چهار ماه و پنج روز در مکه اقامت داشت انتخاب این شهر انتخاب سنجیده ای بود زیرا مکه حرم امن بود و احتمال تعرض دشمن بسیار ضعیف ، از طرفی موسم حج بود و محل اجتماع مسلمانان از سراسر قلمرو اسلامی و مناسب ترین مکان برای رساندن پیام به افکار عمومی ،اما والی مکه در نامه ای به یزید از استقرار امام و اهل بیتش در مکه و استقبال و رفت و آمدهای مردم خبر داد یزید هم درنامه ای به بنی هاشم ازآنان خواست تا حسین (ع) را از کوشش برای تفرقه بازدارند مردم هم نامه یزید را به حسین (ع) نشان دادندوحضرت آیه ای را که گویای جدایی اسلام از کفر و تبرای متقابل پیامبر باکفار و منکران خدا است در پاسخ نامه نوشت . از اقدامات مهم حضرت در مدت اقامت در مکه نامه نگاری به مردم کوفه و بصره و نیز فرستادن سفیرانی به آنجا بود .آنان نیز در نامه های خود حمایتشان رااعلام کردند .از بصره هم فردی با دو پسرش به سپاه سید الشهدا ملحق شدنداما بعضی قبایل پیش از حرکت خود به منظور یاری امام حسین (ع) از خبر کشته شدن آن حضرت آگاه شده وبا ندامت و حسرت فراوان به قبایل خود بازگشتند .