پدیده قهرمانگی در عصر عباسی (232-334 ق)

در عصر دوم خلافت عباسی (232 ـ 334 ق)، به ویژه در ایام خلافت مقتدر بالله (295 ـ 320 ق) با پدیدهای به نام قهرمانگی روبهرو میشویم. قهرمانه عنوان زنانی بود که واسطه حرم با دربار خلفا بودند و بسته به توانایی و نفوذشان وظایف مختلفی به آنان محول میشد. سلطه ترکان بر امور خلافت، ماهیت فردی و ضعف روز افزون مقتدر و کشمکش بر سر قدرت باعث گردید قهرمانهها با بهرهگیری از این شرایط به اعمال نفوذ در عرصههای مختلف سیاسی و اجتماعی بپردازند. آنان در امور مختلف خلافت، چون عزل و نصب وزرا، امیران و فرماندهان سپاه دخالت میکردند و صاحب مناصب حساس و مهمی چون قضاء، خزانه داری و زندانبانی افراد برجسته شدند. این مقاله با بررسی این پدیده و معرفی تعدادی از قهرمانههای معروف عصر خلیفه مقتدر بالله، به مسئله حضور زنان در عرصة سیاست میپردازد
تأملی در آموزش و پژوهش جغرافیای تاریخی در ایران

به رغم فراوانی متون کهن جغرافیای تاریخی در میان ایرانیان و با وجود آنکه در دهههای اخیر درسی با عنوان «جغرافیای تاریخی» در دانشگاههای کشور تدریس میشود و پژوهشگرانی به پژوهش و مطالعه در این زمینه اشتغال دارند، مفهوم و مصداق این دانش بین رشتهای، همچنان دچار ابهام و گاه آمیختگی با دیگر علوم چون باستان شناسی و تاریخ محلی است. بر این اساس در مقاله حاضر پس از بررسی تعاریف، سابقه تدریس و شیوه آن و پژوهشهای صورت گرفته، به مسائل و مشکلات مربوط به تدریس و پژوهش این دانش در ایران خواهیم پرداخت و راهحلهایی برای برونرفت از تنگناهای آن ارائه خواهیم کرد.
کربلا مهمترین زیارتگاه شیعى

ین نوشتار که فصلى از کتاب «مذهب شیعه» است، به مباحثى چون موقعیت شهر کربلا، فضیلت زیارت آن، کربلا در نگاه جغرافىدانان و سیاحان، زیارت و عزادارى امام حسینعلیه السلام و وصف کلى کربلاى معلى مىپردازد. مؤلف از آغازگران مطالعات مستند امامیه در غرب انگلیسى زبان است که با وجود کهنگى نگاشتهاش (1933)، هنوز آثارش – آن چنان که در جاى دیگرى مفصلاً توضیح دادهایم3 – مرجع محققان غربى و علاقهمند به مطالعات شیعى است. مترجم سعى نموده با توضیح پارهاى مواضع، درک نادرست نویسنده از شعائر شیعى را تصحیح نماید.
فرنگى ها

مقاله حاضر گزارش مختصرى از تصورات مسلمانان از غرب و غربیان از آغاز تا دورهى عثمانى، با تکیه بر گزارشهاى جهانگردان و جغرافیادانان مسلمان است. این مقاله از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول به بررسى گزارشها و آگاهىهاى مسلمانانِ مشرق زمین از اروپا و جهان مسیحى مىپردازد و بخش دوم به گزارشهاى مسلمانان اندلس از آنها. امید است که مقاله حاضر که شرحى است از تاریخچهى غربشناسى مسلمانان، گامى باشد در غربشناسى ما ایرانیان.