پدیده قهرمانگی در عصر عباسی (232-334 ق)

در عصر دوم خلافت عباسی (232 ـ 334 ق)، به ویژه در ایام خلافت مقتدر بالله (295 ـ 320 ق) با پدیده‌ای به نام قهرمانگی روبه‌رو می‌شویم. قهرمانه عنوان زنانی بود که واسطه حرم با دربار خلفا بودند و بسته به توانایی و نفوذشان وظایف مختلفی به آنان محول می‌شد. سلطه ترکان بر امور خلافت، ماهیت فردی و ضعف روز افزون مقتدر و کشمکش بر سر قدرت باعث گردید قهرمانه‌ها با بهره‌گیری از این شرایط به اعمال نفوذ در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی بپردازند. آنان در امور مختلف خلافت، چون عزل و نصب وزرا، امیران و فرماندهان سپاه دخالت می‌کردند و صاحب مناصب حساس و مهمی چون قضاء، خزانه داری و زندان‌بانی افراد برجسته شدند. این مقاله با بررسی این پدیده و معرفی تعدادی از قهرمانه‌های معروف عصر خلیفه مقتدر بالله، به مسئله حضور زنان در عرصة سیاست می‌پردازد

تأملی در آموزش و پژوهش جغرافیای تاریخی در ایران

به رغم فراوانی متون کهن جغرافیای تاریخی در میان ایرانیان و با وجود آن­که در دهه‌های اخیر درسی با عنوان «جغرافیای تاریخی» در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود و پژوهشگرانی به پژوهش و مطالعه در این زمینه اشتغال دارند، مفهوم و مصداق این دانش بین رشته‌ای، همچنان دچار ابهام و گاه آمیختگی با دیگر علوم چون باستان شناسی و تاریخ محلی است. بر این اساس در مقاله حاضر پس از بررسی تعاریف، سابقه تدریس و شیوه آن و پژوهش‌های صورت گرفته، به مسائل و مشکلات مربوط به تدریس و پژوهش این دانش در ایران خواهیم پرداخت و راه‌حل‌هایی برای برون‌رفت از تنگناهای آن ارائه خواهیم کرد.

کربلا مهم‏ترین زیارتگاه شیعى‏

ین نوشتار که فصلى از کتاب «مذهب شیعه» است، به مباحثى چون موقعیت شهر کربلا، فضیلت زیارت آن، کربلا در نگاه جغرافى‏دانان و سیاحان، زیارت و عزادارى امام حسین‏علیه السلام و وصف کلى کربلاى معلى مى‏پردازد. مؤلف از آغازگران مطالعات مستند امامیه در غرب انگلیسى زبان است که با وجود کهنگى نگاشته‏اش (1933)، هنوز آثارش – آن چنان که در جاى دیگرى مفصلاً توضیح داده‏ایم‏3 – مرجع محققان غربى و علاقه‏مند به مطالعات شیعى است. مترجم سعى نموده با توضیح پاره‏اى مواضع، درک نادرست نویسنده از شعائر شیعى را تصحیح نماید.

فرنگى‏ ها

مقاله‏ حاضر گزارش مختصرى از تصورات مسلمانان از غرب و غربیان از آغاز تا دوره‏ى عثمانى، با تکیه بر گزارش‏هاى جهان‏گردان و جغرافیادانان مسلمان است. این مقاله از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول به بررسى گزارش‏ها و آگاهى‏هاى مسلمانانِ مشرق زمین از اروپا و جهان مسیحى مى‏پردازد و بخش دوم به گزارش‏هاى مسلمانان اندلس از آنها. امید است که مقاله‏ حاضر که شرحى است از تاریخچه‏ى غرب‏شناسى مسلمانان، گامى باشد در غرب‏شناسى ما ایرانیان.