انسان در عالم اظلّه و ارواح
خلقت روح قبل از بدن، از مباحث مهمّى است كه بسيارى از دانشمندان بزرگ شيعى درباره آن به بحث و بررسى پرداخته‌اند. آراء و نظريّههاى 12 نفر از انديشمندان شيعه از قرن 11 (ميرداماد 1041ق) تا قرن 13 (ملّا هادى سبزوارى) با استناد به احاديث خلقت ارواح قبل از ابدان، بيان و در مواردى نيز به اجمال، بررسى شده است.
حقيقت نفسى كه انسان با «أنا» به آن اشاره مىكند، جسمانيّة الحدوث بودن نفس و جهت نورانى و روحانى داشتن آن، ميثاق بر ولايت، ازلى بودن ارواح، تقدّم ذاتى نفس بر بدن و حدوث نفس با حدوث بدن، از جمله مباحثى است كه با توجّه به نظريّات دانشمندان، مطرح و بررسى شده است.÷
عالم اظلّه و ارواح: بررسى آراى دانشمندان قرن 4 تا 8
خداوند ارواح همه انسانها را دو هزار سال پيش از ابدانشان، خلق كرد و ارواح به صورت جنود مجنَّده با يكديگر ائتلاف و اختلاف داشتند. دانشمندان شيعى از قرن چهارم تا قرن هشتم هجرى، درباره تقدّم خلقت ارواح بر اجساد اقوالى ارائه كرده‌اند و در موضوع حيات ارواح، به استناد روايات و اخبار، به پژوهش و تحقيق پرداخته‌اند در اين مقاله، آراى شيخ صدوق، شيخ مفيد، سيّد مرتضى، شيخ شهاب الدين سهروردى و سيّد حيدر آملى بررسى شده است.