برچسب: عاشورا

بررسی تاریخیِ «انسجام» و «هویّت» اسلامی بعد از عاشورا

محبت مسلمانان به اهل بیت عصمت و طهارت˜ به عنوان طریق تحقق ثمرۀ رسالت پیامبر اسلام˜، عاملی حیاتی در حفظ هویت اسلامی است و یاد مصائب امام حسین ˜ در ایجاد این مودت و هویَت بسیار اساسی موُثر بوده است. در این مقاله با بیان شواهد تاریخی بر این نکته تأکید خواهد شد که یاد مصائب امام حسین˜ در عاشورا، همواره سبب انسجام امت اسلامی در قیام­ها، کانون­های اسلامی و هویّت اسلامی در طول تاریخ اسلام شده است و نه تنها مسلمانان، بلکه غیر مسلمانان نیز در شکل گیری هویَت و «منِ الهی» خود از آن استفاده­های فراوانی کرده­اند.

جریان شناسی سیاسی بنی هاشم پس از قیام عاشورا

در مقالۀ حاضر، با بهره­گیری از دو مفهوم «پارادایم» و «استراتژی سیاسی»، در بعد نظری به کاوش در اندیشه و رفتار جریان­های هاشمی پس از قیام عاشورا پرداخته­ایم. هم چنین با نگاهی به تاثیرات عاشورا بر هاشمیان، پارادایم اعتقادی ـ سیاسی که متعلق به امامیه است و نیز پارادایم سیاسی که مربوط به سایر رهیافت­هاست بررسی شده است.
ذیل دو پارادایم اصلی، رهیافت­های «علوی ـ فاطمی» با گرایش­های امامیان، حسنیان و زیدیان؛ «علوی ـ غیرفاطمی» (حنفیان)؛ و رهیافت «عباسی» مورد کاوش قرار گرفته است. در ادامه این سه رهیافت با شاخص­هایی، چون: اندیشه سیاسی؛ مبارزه با رژیم/ مبارزه بر رژیم؛ مبارزه باز/ پوشیده؛ اصلاح / انقلاب؛ و نحوۀ ارتباط با سایر رهیافت­ها، سنجیده شده­اند.

پیشینه تاریخ نگارى عاشورا

عظمت حادثه کربلا و تإثیرات عمیق و گسترده سیاسى و اجتماعى آن در تاریخ اسلام و بویژه تاریخ تشیع, هر ذهن کنجکاو و علاقه مند به درک و فهم حقایق تاریخى را به شناخت منابع گزارش هاى این رویداد سوق مى دهد; خاصه آن که از دیر باز ادعاى نامکتوب ماندن گزارش هاى تاریخى در اسلام تا نیمه سده دوم هجرى, از سوى خاورشناسان مطرح و شایع گشته است. در این مقاله با معرفى اجمالى کتاب مقتل الحسین(ع) ابومخنف نشان داده ایم که بسیارى از راویان اصلى واقعه عاشورا شاهدان عینى و حاضر در میدان کربلا بوده اند و آن چه در منابع مختلف در این باره به دست ما رسیده از ارزش تاریخى بسیار برخوردار است.

زمینه هاى اجتماعى واقعه عاشورا

آن چه در ذیل مىآید متن سخنرانى دکتر على محمد ولوى است که در جمع دانشجویان موسسه آموزش عالى باقرالعلوم(ع) ایراد فرموده اند. گفتنى است جلسه یاد شده, به دعوت انجمن علمى تاریخ (گروه خواهران), تشکیل شده است.

نگاهی به عاشورا پژوهی در غرب

به حادثه غم انگیز كربلا و شهادت مظلومانه حسین بن علی(علیه السلام) (4-61 ق) بسیارى از متفكران و پژوهشگران غرب توجه كرده اند. صرف نظر از انگیخته هاى روانى و فكرى وقتى به كارنامه عاشورا نگارى آنان می نگریم، می بینیم كه كانون پژوهشى آنها معطوف به چند نكته و به عبارت دیگر رویكرد آنان متوجه چند مقوله بوده است: مظلومیت شخصیت و خانواده امام حسین(علیه السلام)؛ وقوع چنین حادثه زشت و قبیحى در نظام سیاسى با نام اسلام؛ عملكرد حكومت داراى عنوان اسلام در مورد مخالفان سیاسى و فرهنگی؛ خط مشى و تاكتیك هاى امام به عنوان رهبر مخالفان نظام حاكم؛ جریان هاى معارضه جو در دولت اسلامی.
تحلیل هاى پژوهشگران غرب عمدتاً در چارچوب پنج محور مزبور شكل گرفته است.
در سه دهه اخیر و با رونق و گسترش حركت هاى انقلابى در جهان اسلام و بازسازی اندیشه هاى قیام طلبانه بر اساس رخداد طف، پژوهشگران غرب رویكردهاى جدیدى به آموزه هاى كربلا ارائه كردند. البته پژوهشگران مسلمان و كلاً ادبیات عاشورا نگاری مسلمانان در دهه هاى اخیر هم، دچار تحول و قرائت هاى جدیدى از این واقعه شده است. اما غربی ها، آبشخور این ادبیات و روش جدید تحقیقاتى را بنیادگرایى اسلامى دانستند و جامعه شناسى عمومی و علمی شیعه را زمینه مساعدى براى بسط این اندیشه ها یافتند .
در این مقاله فقط به معرفى منابعى كه در غرب و از سوى پژوهشگران غربى منتشر شده می پردازیم. از این رو آثارى كه پژوهشگران غیر مسلمان شرقى یا خاورشناسان شرق ارائه كرده اند از قلمرو خارج است . دوم آن كه فقط منابع مهم اساسی، نه ژورنالیستى و سست، در قلمرو بحث است و منظور نگاشته هایى است كه در قالب مرجع نگارى ارائه شده یا نوشته هایى كه مبنا و پایه بسیارى از پژوهش هاى بعدى قرار گرفته است. این نوشته ها به ترتیب تاریخ انتشار معرفى می شوند. روش این گونه است كه ابتدا به معرفى مختصر نویسنده و آثار مهم مربوط وى می پردازیم، آن گاه كارنامه عاشورا نگارى او ارائه می شود. البته نباید توقع داشت كه زندگی نامه هركس به تمامى و جامعیت عرضه شود. هم چنین به نقد آثار عاشورا نگارى غربی ها نپرداخته ایم و فقط به شیوه توصیفى عمل شده است .

نگاهی به عاشورا پژوهی در غرب

به حادثه غم انگیز كربلا و شهادت مظلومانه حسین بن علی(علیه السلام) (4-61 ق) بسیارى از متفكران و پژوهشگران غرب توجه كرده اند. صرف نظر از انگیخته هاى روانى و فكرى وقتى به كارنامه عاشورا نگارى آنان می نگریم، می بینیم كه كانون پژوهشى آنها معطوف به چند نكته و به عبارت دیگر رویكرد آنان متوجه چند مقوله بوده است: مظلومیت شخصیت و خانواده امام حسین(علیه السلام)؛ وقوع چنین حادثه زشت و قبیحى در نظام سیاسى با نام اسلام؛ عملكرد حكومت داراى عنوان اسلام در مورد مخالفان سیاسى و فرهنگی؛ خط مشى و تاكتیك هاى امام به عنوان رهبر مخالفان نظام حاكم؛ جریان هاى معارضه جو در دولت اسلامی.
تحلیل هاى پژوهشگران غرب عمدتاً در چارچوب پنج محور مزبور شكل گرفته است.
در سه دهه اخیر و با رونق و گسترش حركت هاى انقلابى در جهان اسلام و بازسازی اندیشه هاى قیام طلبانه بر اساس رخداد طف، پژوهشگران غرب رویكردهاى جدیدى به آموزه هاى كربلا ارائه كردند. البته پژوهشگران مسلمان و كلاً ادبیات عاشورا نگاری مسلمانان در دهه هاى اخیر هم، دچار تحول و قرائت هاى جدیدى از این واقعه شده است. اما غربی ها، آبشخور این ادبیات و روش جدید تحقیقاتى را بنیادگرایى اسلامى دانستند و جامعه شناسى عمومی و علمی شیعه را زمینه مساعدى براى بسط این اندیشه ها یافتند .
در این مقاله فقط به معرفى منابعى كه در غرب و از سوى پژوهشگران غربى منتشر شده می پردازیم. از این رو آثارى كه پژوهشگران غیر مسلمان شرقى یا خاورشناسان شرق ارائه كرده اند از قلمرو خارج است . دوم آن كه فقط منابع مهم اساسی، نه ژورنالیستى و سست، در قلمرو بحث است و منظور نگاشته هایى است كه در قالب مرجع نگارى ارائه شده یا نوشته هایى كه مبنا و پایه بسیارى از پژوهش هاى بعدى قرار گرفته است. این نوشته ها به ترتیب تاریخ انتشار معرفى می شوند. روش این گونه است كه ابتدا به معرفى مختصر نویسنده و آثار مهم مربوط وى می پردازیم، آن گاه كارنامه عاشورا نگارى او ارائه می شود. البته نباید توقع داشت كه زندگی نامه هركس به تمامى و جامعیت عرضه شود. هم چنین به نقد آثار عاشورا نگارى غربی ها نپرداخته ایم و فقط به شیوه توصیفى عمل شده است

عاشورا شناسی – جلسه هفدهم

بنا به توصیه حجت الاسلام کاشانی، با توجه به شبهه های وارد شده در این صوت، یا به تمامی جلسات گوش فرا دهید، یا از گوش دادن صوت این کلاس صرف نظر فرمایید.
جلسه هفدهم درس عاشورا شناسی حجت الاسلام کاشانی در حوزه مروی روز یکشنبه 27 فروردین 1396 برگزار شد که مشروح این کلاس تقدیم می گردد.

سخنى چند در مورد زيارت عاشوراى معروفه

1. زيارت عاشوراى معروف را علماء و فقهاى بزرگ نقل فرموده‌اند. ابوالقاسم جعفربن قولويه، در كامل الزيارات، ص 193 ط غفّارى، و شيخ الطائفه، محمّدبن حسن الطوسى، در مصباح المتهجّد ص 773، و سيّد ابنطاوس، علىّبن موسى، در مصباح الزائر ص 268، و كفعمى در مصباح ص 482، ] آن را[ آورده‌اند و جمعى از بزرگان فقهاء و علماى شيعه بر آن مداومت داشته‌اند؛ بنابراين جاى شكّ و ترديد در آن راه ندارد.

عزت مداری در حادثه عاشورا

نهضت سيّدالشهدا يك حماسه بزرگ اسلامي ـ الاهي بود كه عزت و كرامت انساني را در ميان مسلمانان زنده كرد. در حالي كه يك قيامِ به ظاهر شكست‌خورده بود. براي اسراي اين قيام عزّت و كرامت چه مفهومي داشت؟ تبيين نقش عزّت و عزّت‌مداري در واقعه عاشورا و همچنين پرداختن به عزّت نفس و اقتدار حضرت زينب(س) در اين نوشتار مورد بحث قرار مي‌گيرد.اين پژوهش كه به شيوه توصيفي تحليلي انجام شده است مي‌رساند كه: حادثه كربلا از بدو امر بر مبناي پاسداري از عزّت و كرامت انسانها شكل گرفته است، و عزّت محوري در گفتار و كردار امام حسين (ع) نمود بارزي دارد. درخشان‌ترين الگوي عزّت‌محوري پس از امام حسين (ع) در عملكرد حضرت زينب(س) قابل مشاهده است. حفظ اقتدار و عزّت در لباس اسارت، كار بزرگي است كه تنها عقيله بني‌هاشم توان انجام آن را دارد.

جلوه های بلاغت در کلام پیام آور عاشورا، حضرت زینب (سلام اللّه علیها)

بخشي از كمالات و سجاياي زينب كبري(س) در بلاغت و فصاحت سخن او قرار دارد هدف از آن، روشني و همه‌فهمي سخن، سلاست در آن، انتخاب لفظ و معناي درست است. سخن زينب نثري است چون نظم؛ براي شنوندگان مفهوم است و براي نكته‌سنجان در مرحله عالي ارزش؛
از نظر تأليف و تركيب كلام بسيار فنّي و ادبي و از نظر ظاهر بسيار ساده است و در عين حال، توان ابداع شبيه آن بسيار سخت است. او فصيحه و بليغه است و نمونه سخنان موجود او بهترين گواه بر اين مدّعاست.سخنان او شورانگيز، در نهايت فصاحت و بلاغت، با احاطه به آيات قرآن و با نگاه ژرف به حقايق ديني بود و از نظر برهان و استدلال، همگان را حيرت‌زده كرد. آثار بعدي اين سخنان بيداري مردم غفلت‌زده و هوشيار كردن جامعه خفقان‌زده بود.

عاشورا شناسی – جلسه شانزدهم

بنا به توصیه حجت الاسلام کاشانی، با توجه به شبهه های وارد شده در این صوت، یا به تمامی جلسات گوش فرا دهید، یا از گوش دادن صوت این کلاس صرف نظر فرمایید.
جلسه شانزدهم درس عاشورا شناسی حجت الاسلام کاشانی در حوزه مروی روز دوشنبه 22 اسفند 1395 برگزار شد که مشروح این کلاس تقدیم می گردد.